Đặc sắc trò diễn Xuân Phả

Trò Xuân Phả mang nhiều nét độc đáo được kết hợp từ nghệ thuật dân gian và cung đình tạo nên những tiết mục đặc sắc

Tương truyền, trò diễn Xuân Phả có từ thời nhà Đinh, khi đất nước có giặc ngoại xâm, nhà vua cho sứ giả đi khắp nơi cầu bách linh, bách tính và hiền tài cùng đứng lên đánh giặc cứu nước. Khi quan quân đi đến bờ sông Chu, gần làng Xuân Phả (nay là làng Xuân Phả, xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân, Thanh Hoá) thì trời tối và gặp mưa to, gió lớn. Sứ thần cùng đoàn tùy tùng phải trú ngụ trong ngôi miếu nhỏ ở ven sông.

Đêm đến, thần Thành hoàng làng Xuân Phả báo mộng bày cách đánh giặc. Sứ giả trong lòng vô cùng phấn khởi, vội quay về kinh đô đem chuyện báo mộng tâu với nhà vua. Nghe có lý, nhà vua lập tức thân hành cùng quan quân lên đường.

Khi gặp giặc, nhà vua đã làm đúng như lời dặn của vị Thành hoàng làng. Quả nhiên giặc bị tiêu diệt, nhà vua chiến thắng trở về. Đất nước trở lại yên bình, nhà vua mở hội mừng công.

Nhớ ơn vị Thành hoàng làng Xuân Phả có công lớn với đất nước, nhà vua đã ban đạo sắc phong hiệu cho Thành hoàng làng Xuân Phả là “Đại Hải Long Vương Hoàng Lang tướng quân” và truyền cho dân làng Xuân Phả lập đền thờ; đồng thời ban thưởng những điệu múa hát hay nhất, đẹp nhất mang tên làng Xuân Phả.

Trò Xuân Phả được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia từ năm 2016

Trò diễn Xuân Phả gồm 5 điệu múa dân gian đặc sắc với tên “Ngũ quốc lân bang đồ tiến cống” gồm các trò Chiêm Thành, Ai Lao, Ngô Quốc, Hoa Lang và Lục Hồn Nhung (còn gọi là Tú Huần) mô phỏng các bộ tộc và các nước lân bang đem đồ tiến cống vua Đinh.

Đạo cụ diễn trò hầu như được chế bằng những nguyên liệu sẵn có như tre, trúc, gỗ vông, rễ cây si… Các nhân vật tham gia trò diễn ăn mặc sặc sỡ, với màu chủ đạo là màu đỏ, màu xanh và màu vàng. Các loại đạo cụ diễn trò hấp dẫn với những lốt voi, lốt hổ, lốt ngựa, lốt kỳ lân, mặt nạ, mũ da bò, mũ nan, siêu đao, mái chèo thuyền, cờ chạy giải.

Nhạc cụ dùng trong các trò múa Xuân Phả là những chiếc trống, thanh la, mõ hoặc xênh tre tạo thành những âm thanh hết sức vui nhộn. Trò Hoa Lang là một điển hình, trò gồm 1 chúa, 1 mế nàng, 2 lính hầu, 10 quân và 2 người điều khiển ngựa.

Đạo cụ cầu kỳ, với cờ, roi, quạt, siêu đao, mái chèo. Các con trò vừa múa vừa hát theo nhịp thanh âm của trống, nạo bạt, mã la, mõ tre, lúc khoan thai, khi dồn dập. Lời hát thể hiện tình bang giao và “chúc mừng tuổi vua vạn niên/ ngai rồng ngự trị dân yên thái hòa”…

Từ những năm 1930, trò Xuân Phả được đi trình diễn ở nhiều nơi, điển hình như năm 1935, trò Xuân Phả trình diễn tại hội chợ nông sản có các quan đầu tỉnh người Việt và người Pháp đến dự, năm 1936, vua Bảo Đại mời trò Xuân Phả diễn tại Hội chợ Kinh đô Huế, sau đó được đưa đi biểu diễn ở Sài Gòn và Hà Nội.

Sau cách mạng Tháng 8, trò diễn Xuân Phả đã đi phục vụ công cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp... Đến những năm 90, địa phương tiếp tục có chủ trương cho khôi phục lại trò Xuân Phả, thành lập ở mỗi làng một đội múa để biểu diễn trong các dịp lễ tế Thành hoàng hay các sự kiện của huyện, tỉnh, trung ương.

Ngày nay trò Xuân Phả được biểu diễn ở nhiều lễ hội lớn của tỉnh Thanh Hoá

Hiện nay, địa phương rất quan tâm đến việc đào tạo, bồi dưỡng trò Xuân Phả cho lớp trẻ là học sinh THCS, THPT. Giáo dục cho các em ý thức được tầm quan trọng của việc giữ gìn, phát huy giá trị của di sản Xuân Phả.

Để biểu diễn đầy đủ các trò diễn, trò Xuân Phả cần từ 220-230 người cho một lần diễn. Do đó, trò Xuân Phả còn là trò diễn gắn kết tình làng nghĩa xóm, mọi người yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau.

Năm 2016, trò Xuân Phả được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Lễ hội làng Xuân Phải diễn ra vào các ngày 9 - 10/2 âm lịch. Lễ hội thu hút rất đông người dân trên địa bàn và các vùng lân cận, du khách thập phương đến xem diễn trò. Vì thế mà từ xa xưa, người dân Thanh Hóa truyền miệng nhau câu: "Ăn bánh với giò không bằng xem trò làng Láng" (làng Láng là tên gọi dân gian của làng Xuân Phả).