Còn nhiều băn khoăn về dự thảo Luật Đất đai sửa đổi

Luật Đất đai (sửa đổi) là dự án luật khá phức tạp, tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội, là nhiệm vụ lập pháp quan trọng của nhiệm kỳ, dự kiến Quốc hội xem xét qua 3 kỳ họp để có thời gian rà soát kỹ lưỡng.

Một trong những điểm mới quy định tại Điều 70 là trường hợp thu hồi đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, trong đó có phát triển khu đô thị, nhà ở thương mại và dự án khác, được trên 80% người có đất đồng ý. Theo tờ trình của Chính phủ, đây là một trong những vấn đề lớn do đó còn có nhiều ý kiến khác nhau.

Ý kiến thứ nhất, đa số đồng ý với dự thảo, vì theo Nghị quyết 18 của Trung ương, Nhà nước chủ yếu thực hiện việc giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá, đấu thầu dự án có sử dụng đất. Do đó, cần phải quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất để thực hiện đấu giá, đấu thầu nhằm hạn chế tiếp cận đất đai không thông qua đấu giá, đấu thầu.

Bộ trưởng Tài nguyên Môi trường Trần Hồng Hà nhận định, việc thu hồi, đấu giá cho các dự án nhằm tạo quỹ đất, nguồn lực cho phát triển đô thị, giao thông và giúp giá trị đất đai tăng lên, phù hợp với định hướng phát triển đô thị theo mô hình gắn kết với giao thông công cộng (TOD). Những dự án này phục vụ cho quốc gia, cộng đồng, tạo nguồn lực phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Ngược lại, có ý kiến đề nghị cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng để đảm bảo quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện thu hồi đất để xây dựng dự án đô thị, nhà ở thương mại. Qua đó, nên cho phép chủ đầu tư được thỏa thuận với người sử dụng đất trong việc nhận chuyển nhượng, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án; hạn chế thực hiện việc thu hồi đất để tránh khiếu kiện về đất đai.

Đại diện cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, Thường trực Ủy ban lưu ý quy định Nhà nước thu hồi đất với “dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại” sẽ tác động rất lớn đến quyền của người sử dụng đất. Bởi việc đưa dự án khu đô thị, khu nhà ở thương mại thuộc dự án thu hồi để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là không phù hợp.

Dự thảo cần xác định rõ các tiêu chí, điều kiện của những dự án Nhà nước thu hồi đất, tránh lạm dụng, thu hồi tràn lan, không đúng bản chất, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người có đất thu hồi.

Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị làm rõ phạm vi thu hồi đất vùng phụ cận với dự án để cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ; khu dân cư bị ô nhiễm môi trường, có nguy cơ sạt lở, sụt lún, bị ảnh hưởng bởi thiên tai; hoặc để di dời cơ sở sản xuất kinh doanh gây ô nhiễm; khu dân cư bị xuống cấp nghiêm trọng, không phù hợp với quy hoạch.

Đồng tình với cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, thu hồi đất là chế định quan trọng trong Luật Đất đai, cần quy định chặt chẽ, đảm bảo tính minh bạch. Ban soạn thảo cần nghiên cứu bổ sung quy định về nguyên tắc, điều kiện, tiêu chuẩn cụ thể việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Việc này nhằm đảm bảo tính chính xác và phù hợp, tránh lạm dụng trong thực tiễn.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Phú Cường nêu quan điểm, điều kiện đấu giá quyền sử dụng đất trong trường hợp đất chưa bồi thường, hỗ trợ, tái định cư chưa được quy định chặt chẽ, còn thiếu tính khả thi.

Tại Điểm đ, Khoản 1 quy định, một trong các điều kiện đặt ra là: Có tối thiểu 80% người bị thu hồi đất đồng ý với phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Ông Nguyễn Phú Cường cho rằng, chưa có bồi thường, hỗ trợ tái định cư thì chưa có quyết định thu hồi đất, chưa đo đạc để xác định rõ diện tích, giá đền bù, nên việc đặt ra con số 80% là không thực tế, đề nghị nghiên cứu sửa đổi để đảm bảo quy định của Luật được khả thi, dễ dàng áp dụng trong thực tế.

Bà Nguyễn Thúy Anh - Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội phân tích, dự thảo luật quy định các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng tại khoản 5 Điều 70 quy định “các dự án khác” được trên 80% người dân có đất thu hồi đồng ý. Tuy nhiên, theo bà Thúy Anh, quy định như dự thảo luật còn chung chung, chưa rõ ràng, dễ dẫn đến việc thực hiện tùy nghi ở từng địa phương. Do đó, cơ quan soạn thảo cần quy định phân loại dự án, tiêu chí vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng có quy định đánh giá tác động về mặt xã hội đối với các dự án khi thu hồi đất. Cần rà soát các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, đối với các dự án khác cần có tiêu chí cụ thể hoặc có danh mục các dự án để tránh thực hiện tùy nghi.

Trong khi đó, Bộ trưởng Tài nguyên Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, việc đưa ra điều kiện, tiêu chí cho từng trường hợp thu hồi đất là rất khó. Còn nhà ở xã hội, khu đô thị thuộc trường hợp thu hồi đất phục vụ vì lợi ích quốc gia, công cộng, "có thể dự thảo chưa rõ ràng trong câu chữ, dẫn đến ý kiến khác nhau". 

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, chỉ cụ thể hóa những gì đã chín, đã rõ và đã có quyết sách của Trung ương. Còn những vấn đề không thể thực hiện được hoặc chưa đủ độ chín để Trung ương ra nghị quyết thì tuyệt đối không đưa vào dự án luật này.