Cố nhạc sĩ Trúc Phương: Phũ phàng duyên phận

 Bởi, nói cho cùng, trong đời sống và trong tình yêu, người phụ nữ bao giờ cũng chịu nhiều thiệt thòi hơn. Tuy nhiên xưa nay, con tạo an bày, đã cho mang lấy kiếp tài hoa thì mệnh bạc cứ thế mà vận vào, có chừa nam hay nữ đâu. Trong số này, tôi chọn viết về cố nhạc sĩ Trúc Phương – người nhạc sĩ tài hoa được mệnh danh là ông vua của thể điệu boléro nhưng tình riêng lại lắm nỗi long đong.

Ngang trái tình đầu

Cố nhạc sĩ Trúc Phương tên thật là Nguyễn Thiện Lộc, ông sinh năm 1933 tại Vĩnh Bình (cũ), nay là huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh. Mê nhạc từ nhỏ nên ông đã mày mò tự học guitar rồi tập tễnh sáng tác. Do gia cảnh khó khăn, ông chỉ tham gia sinh hoạt văn nghệ tại Ty thông tin tỉnh Vĩnh Bình một thời gian rồi lên Sài Gòn mưu sinh. Theo lời kể của tác giả Hàn Phương, nhạc sĩ có dáng người cao, lưng hơi tôm, dù nhà nghèo nhưng có thói quen ăn mặc rất chỉnh tề. Vĩnh Bình ngày ấy được bao bọc bởi nhiều rặng tre trúc nên khi chọn bút hiệu, chàng trai Nguyễn Thiện Lộc đã lấy hai chữ “Trúc Phương” như một cách hoài nhớ về quê hương.

Nhạc sĩ Trúc Phương đã sống qua thời vàng son, rực rỡ nhất của nền văn nghệ miền Nam với các sáng tác được biết đến từ cuối những năm 50, phổ biến rộng rãi trong những năm 60 qua tiếng hát khàn đục, mộng mị và liêu trai của danh ca Thanh Thúy. Dư âm của những ca khúc ấy còn lan rộng đến ngày hôm nay. Tôi tin, khi cất câu hát: Buồn vào hồn không tên/Thức giấc nửa đêm nhớ chuyện xưa vào đời/Đường phố vắng đêm nao quen một người/Mà yêu thương trót trao nhau trọn lời... bất cứ người miền Nam nào dù mới thoáng nghe cũng có thể ư ử hát theo được.

Bản Nửa đêm ngoài phố vừa kể trên đã mở đường và định hình phong cách Trúc Phương trong lòng người yêu nhạc. Nó mang âm hưởng cổ nhạc miền Nam, lại thấm thía với nỗi muộn phiền, nhức nhối tim gan của tác giả. Trong các nhạc phẩm của Trúc Phương, người ta thấy thấp thoáng những hy vọng và hiển hiện những chia ly, những mong ngóng, đứt gãy, những cuộc hẹn hò lãng đãng như sương, mỏng manh như khói, những cuộc tình dở dang, ngang trái. Nói là định hình bởi trước Nửa đêm ngoài phố, nhạc sĩ Trúc Phương có viết Chiều làng quê và Tình thắm duyên quê với giai điệu cực kỳ vui tươi, trong sáng. Khởi nguồn cho sự chuyển đổi phong cách sáng tác đột ngột này, có lẽ là do thực tại đời sống đã cứa vào trái tim vốn nhạy cảm, mong manh của chàng trai tuổi vừa đôi mươi những vết thương lòng sâu hoắm. Những ngày đầu đặt chân lên đất Sài Gòn, không tiền bạc, không một ai thân quen, Trúc Phương nhận dạy nhạc cho cô con gái của một gia đình giàu có. Thương hoàn cảnh đơn côi của ông, gia đình ấy đã cho ông trọ lại tại nhà. Cảm thông, rồi dần dần ngưỡng mộ tài năng, trái tim cô con gái của chủ nhà đã rung động trước chàng nhạc sĩ nghèo. Quyết ngăn cản tình yêu của đôi trẻ, ba mẹ của cô gái đã đuổi xua ông đi nơi khác. Ngậm ngùi cho số kiếp nổi trôi, Trúc Phương đành trút tâm sự vào những câu hát đớn đau, sầu tủi.

Duyên kiếp long đong

Sau đó là hàng loạt các bản nhạc như rút tâm can của người nghe: Tàu đêm năm cũ, Mưa nửa đêm, Buồn trong kỷ niệm, Hai lối mộng, Thói đời… Người ta cho rằng những bài hát này ông viết khi ôm mối tình đơn phương, vô vọng với nữ danh ca Thanh Thúy. Khoảng năm 1970, nhạc sĩ Trúc Phương lập gia đình với một thiếu nữ vô cùng xinh đẹp, cao sang đài các. Tuy sống trong cảnh nghèo nàn, nhưng đời sống của họ rất nghệ sĩ. Đó, có lẽ là những tháng ngày hạnh phúc nhất trong cuộc đời ông. Đớn đau thay, những tháng ngày hạnh phúc cứ phai nhạt dần theo năm tháng. Họ lặng lẽ chia tay nhau. Nhạc sĩ Trúc Phương vùi đầu vào men rượu để tìm quên. Bạn bè thường gặp ông ngồi yên lặng bên những ly rượu nơi một quán nhỏ ở đường Tô Hiến Thành, quận 10 gần nhà của ông.

Theo ghi chép của bè bạn, nhạc sĩ Trúc Phương cũng có nhiều mối tình thoáng qua đầy lãng mạn. Mà tình yêu, trong trái tim người nghệ sĩ, có gì lớn lao, to tát đâu. Có khi, chỉ một câu chuyện, một ánh mắt, một lời hẹn cũng đủ để trái tim nhạy cảm ngần ngật đập, ngần ngật sống và không nguôi hy vọng. Cố nhạc sĩ Thanh Sơn từng kể lại rằng: “Mối tình không thành như loại hoa phù dung sớm nở tối tàn. Ngày đó, nhân chuyến đi Phan Thiết, mua vé ở ga xe lửa Sài Gòn, vô tình trên tàu, anh gặp cô Trần Thị Thắm, 22 tuổi. Chuyện trò qua lại, hai người hợp lòng nhau. Đến Phan Thiết, họ chia tay và hẹn 3 hôm sau ra ga trở lại Sài Gòn. Anh đến ga đợi mãi đến 9 giờ tối, Thắm không đến, bèn trở về một mình. Không thể nào quên mối tình ngắn ngủi, anh đã viết bài Hai chuyến tàu đêm.”

Sau chuyện tình cảm tan vỡ, với nỗi bơ vơ cùng cực, với hai bàn tay trắng, lại mang bệnh suyễn trong người, ông trôi dạt về Trà Vinh một thời gian rồi lại lang bạt lên Sài Gòn. Có người hỏi sao ông không về quê hẳn luôn, ông buồn bã đáp: “Má tôi già yếu đang ở dưới quê Cầu Ngang (Trà Vinh), nhưng bà nghèo quá, lại phải nuôi đám cháu nheo nhóc, không đủ ăn … nên tôi không thể về đó để làm khổ cho bà thêm nữa.” Tại Sài Gòn, ông làm thuê, làm mướn đủ nghề để kiếm sống và lang thang khắp nơi. Ông từng trải lòng: “Nếu mà nói đói thì cũng không đói ngày nào, nhưng mà no thì chẳng có ngày nào gọi là no. Một năm như vậy, tôi ngủ ở xa cảng hết 9 tháng. Khổ lắm! Hôm nào có tiền để đi xe lam, ra đó sớm khoảng chừng năm giờ chiều, thuê được chiếc chiếu trải được cái chỗ lịch sự, tương đối vệ sinh một tí. Nhưng mà hôm nào ra trễ thì họ chiếm hết rồi, những chỗ sạch sẽ, người khác chiếm hết rồi, tôi đành phải trải chiếu gần chỗ “thằng cha đi tiểu vỉa hè”, cũng phải nằm thôi.”

Ngày 21/9/1996, ông từ giã cõi đời trong một căn phòng trọ tồi tàn ở quận 11. Tài sản quý giá nhất của ông lúc đó là một đôi dép đứt.