Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng: Tòa án đã chủ động, sáng tạo, có nhiều giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng công tác

5 điểm nổi bật của ngành Tòa án năm 2023

Phát biểu tại Hội nghị, Chủ tịch nước nêu rõ, Tòa án nhân dân có vị trí, vai trò hết sức quan trọng, là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Chủ tịch nước đánh giá, năm 2023, ngành Tòa án đã chủ động, sáng tạo, có nhiều chủ trương, giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng công tác, xây dựng Ngành vững mạnh, với bước phát triển mới, đạt được những thành tích quan trọng, có 5 điểm nổi bật cần nhấn mạnh:

Một là, công tác xét xử có nhiều chuyển biến tích cực; tỷ lệ giải quyết các vụ án đạt cao; chất lượng xét xử ngày càng được nâng cao; pháp luật được chấp hành nghiêm minh và thống nhất; tranh tụng tại phiên tòa được mở rộng, thực chất, hiệu quả hơn.... góp phần kiềm chế gia tăng tội phạm, thúc đẩy sự phát triển của các giao dịch dân sự, kinh doanh thương mại, bảo vệ cuộc sống bình yên cho nhân dân. Tỷ lệ án bị hủy, sửa do lỗi chủ quan thấp hơn năm trước, đạt và vượt chỉ tiêu của Quốc hội giao.

Hai là, tổ chức xét xử thành công nhiều vụ án tham nhũng lớn. Các vụ án thuộc diện BCĐ Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo, được xét xử đúng tiến độ, nghiêm minh. Tòa án đã chủ động phối hợp với liên ngành tố tụng giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình giải quyết các vụ án lớn. Các vụ án đã xét xử được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, tin tưởng, đánh giá cao; khẳng định quyết tâm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng, Nhà nước ta.

Ba là, công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện thể chế và bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật được đẩy mạnh, chuyển biến tích cực. Đã nghiên cứu, xây dựng và trình Quốc hội cho ý kiến Dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi); trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 3 Pháp lệnh. Các nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC, thông tư của Chánh án TANDTC, giải đáp hướng dẫn nghiệp vụ xét xử... được ban hành kịp thời, chất lượng ngày càng cao, tạo hành lang pháp lý tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn xét xử, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Công tác phát triển án lệ tiếp tục được đẩy mạnh, góp phần bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Bốn là, tập trung xây dựng Tòa án nhân dân công khai, minh bạch, đề cao tinh thần phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân. Công tác thông tin, tuyên truyền về pháp luật và hoạt động của Tòa án có nhiều đổi mới, hình thức đa dạng; cải cách thủ tục hành chính tư pháp tại Tòa án tiếp tục được đổi mới quy trình, thủ tục tiếp nhận, xử lý đơn thư, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, góp phần tăng niềm tin của nhân dân đối với cơ quan xét xử. Ứng dụng công nghệ thông tin được đẩy mạnh; công khai các bản án, quyết định của Tòa án được thực hiện nghiêm túc, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của người dân, tạo điều kiện để Nhân dân và cơ quan dân cử giám sát hoạt động của Tòa án, đồng thời nâng cao năng lực, trách nhiệm của cán bộ, Thẩm phán trong thực thi công vụ.

Năm là, tổ chức, bộ máy và đội ngũ cán bộ, Thẩm phán Tòa án các cấp không ngừng được củng cố, kiện toàn theo hướng tinh gọn, chuyên sâu, bảo đảm thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao. Trách nhiệm, kỷ cương, kỷ luật trong thực thi công vụ của cán bộ, Thẩm phán đã được tăng cường. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển cán bộ, Thẩm phán Tòa án các cấp được quan tâm thực hiện, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trước mắt và lâu dài. Hợp tác quốc tế tiếp tục mở rộng, từng bước nâng cao vị thế của tòa án nước ta trong quan hệ với Tòa án các nước trong khu vực và thế giới.

Chủ tịch nước biểu dương, năm 2023, Tòa án các cấp đã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao; đội ngũ cán bộ, Thẩm phán không ngừng tiến bộ, trưởng thành, vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ. Chất lượng, hiệu quả công tác xét xử của các Tòa án được nâng lên, bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và công dân, góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động của Tòa án các cấp vẫn còn một số hạn chế, thiếu sót cần khắc phục.

"Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tôi nhiệt liệt biểu dương, đánh giá cao thành tích mà ngành Tòa án đạt được trong năm 2023", Chủ tịch nước nhấn mạnh.

Yêu cầu cải cách tư pháp đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa hiệu quả và chất lượng hoạt động tư pháp

Chủ tịch nước nhận định, thời gian tới, tình hình thế giới, khu vực sẽ tiếp tục có những diễn biến phức tạp, khó lường. Trong nước, bên cạnh những thuận lợi, thời cơ, nước ta tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức nhất là hoạt động chống phá của các thế lực thù địch; tình hình tội phạm vẫn diễn biến phức tạp, các loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng như buôn bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép ma túy, giết người, cướp tài sản, cướp ngân hàng, lừa đảo, tội phạm sử dụng công nghệ cao… vẫn gia tăng. Cùng với quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng và quy mô nền kinh tế tăng nhanh, các tranh chấp dân sự, kinh doanh thương mại, lao động và hành chính gia tăng đột biến, làm cho hoạt động xét xử của Tòa án ngày càng tăng lên, khó và phức tạp hơn. Trong khi đó, yêu cầu của xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, cải cách tư pháp đòi hỏi phải nâng cao hơn nữa hiệu quả và chất lượng hoạt động tư pháp, trong đó hoạt động xét xử là trung tâm, tranh tụng là đột phá.

Chủ tịch nước đồng tình với phương hướng, nhiệm vụ năm 2024 đã nêu trong Báo cáo và gợi mở 7 vấn đề định hướng cho hệ thống Tòa án trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Thứ nhất, cấp ủy và lãnh đạo Tòa án các cấp tiếp tục quán triệt, lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII và Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Chú trọng đẩy mạnh cải cách tư pháp, bảo đảm tính độc lập của toà án theo thẩm quyền xét xử, Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; bảo đảm thực chất tính độc lập của hai cấp xét xử. Chủ động nghiên cứu, xây dựng các đề án đã được giao; thể chế hóa kịp thời các nghị quyết của Đảng về công tác tư pháp thuộc nhiệm vụ của Ngành thành các quy định pháp luật, đảm bảo thống nhất, đồng bộ.

Thứ hai, tiếp tục nâng cao chất lượng xét xử, không để xảy ra oan, sai, bỏ lọt tội phạm, bảo đảm thấu tình, đạt lý, nhân văn, thuyết phục. Uy tín của Tòa án là uy tín của Đảng, Nhà nước và chế độ, là niềm tin của người dân đối với công lý, công bằng xã hội. Mỗi bản án được tuyên phải thực sự làm cho mọi người "tâm phục, khẩu phục", khuất phục được tội phạm, thuyết phục được các bên, xã hội đồng tình; có tác dụng răn đe, cảnh tỉnh, góp phần xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương. Vì thế, nhiệm vụ quan trọng nhất của các Tòa án là phải nâng cao chất lượng xét xử; chú trọng hoạt động tranh tụng tại phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp; hạn chế thấp nhất các bản án bị huỷ, bị sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán. Phải nâng cao chất lượng, tính chính xác, tính khả thi. Đồng thời, đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám đốc việc xét xử, chấn chỉnh kịp thời các sai sót trong hoạt động nghiệp vụ. Khi phát hiện sai sót phải thành tâm nhận khuyết điểm, khẩn trương, kiên quyết khắc phục, sửa chữa để bảo vệ quyền và lợi ích tổ chức, cá nhân, đó cũng là cách để nâng cao uy tín của Tòa án. Chú trọng công tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm. Đẩy mạnh việc công khai bản án, quyết định của Tòa án làm cơ sở để Nhân dân và các cơ quan liên quan.

Thứ ba, quá trình xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế phải nghiên cứu, đánh giá, quyết định hình phạt tương xứng với tính chất, mức độ phạm tội của các bị cáo; có hình phạt nghiêm khắc đối với người chủ mưu, cầm đầu, người lợi dụng chức vụ, quyền hạn; khoan hồng với người làm công ăn lương, phạm tội lần đầu, khai báo thành khẩn; chú trọng và thực hiện có hiệu quả việc thu hồi tài sản của tổ chức, cá nhân bị chiếm đoạt, thất thoát, thiệt hại. Nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác giải quyết các vụ việc, vụ án dân sự, hành chính, có giải pháp khắc phục triệt để các tồn tại, hạn chế đã được chỉ ra; làm tốt công tác nghiên cứu, lựa chọn, phát triển án lệ trong giải quyết án hành chính.

Thứ tư, tập trung xây dựng thể chế, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử. Hoàn thiện dự thảo các văn bản quy phạm pháp luật được phân công chủ trì, bảo đảm tiến độ, chất lượng, không để bị tác động, chi phối hoặc lồng ghép lợi ích cục bộ, lợi ích nhóm trong xây dựng pháp luật; không để chậm, nợ văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật. Đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn xét xử, xây dựng, ban hành các nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC, thông tư hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật, tăng cường phát triển án lệ, giải đáp kịp thời các vướng mắc về chuyên môn, nghiệp vụ... Đối với Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), trong khi chờ Quốc hội thông qua. Chủ tịch nước đề nghị ngành Tòa án cần chủ động xây dựng kế hoạch và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai ngay sau khi Luật được ban hành.

Thứ năm, TANDTC chủ động phối hợp với các cơ quan nghiên cứu, tham mưu, thực hiện tốt hai nội dung sau: (1) Trình Chủ tịch nước xem xét, quyết định đơn xin ân giảm hình phạt tử hình. Sớm tiến hành thi hành án tử hình khi đã đủ điều kiện. Hạn chế thấp nhất tình trạng tồn đọng hồ sơ xin ân giảm hình phạt tử hình và thi hành án tử hình hiện nay. (2) Tham mưu cho Chủ tịch nước quyết định đặc xá nhân ngày lễ, sự kiện lớn của đất nước hoặc trường hợp đặc biệt. Đây là việc làm nhân đạo, thể hiện sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước đối với người bị kết án phạt tù theo quy định của Hiến pháp và pháp luật.

Thứ sáu, mỗi sai sót trong thực thi công vụ của cán bộ tư pháp đều ảnh hưởng đến sinh mạng chính trị, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thậm chí là tính mạng của người dân. Vì vậy, phải hết sức coi trọng, ưu tiên hàng đầu việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là đội ngũ Thẩm phán thực sự “phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư”, có đạo đức trong sáng, thanh liêm, chính trực, khát khao công lý, giàu lòng nhân ái, có phương pháp công tác khoa học, sâu sát, thận trọng, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông pháp luật, nhất là trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển của khoa học - công nghệ hiện nay. Coi trọng công tác giáo dục chính trị tư tưởng, phẩm chất đạo đức, đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức. Quan tâm xây dựng đội ngũ chuyên gia đầu ngành. Làm tốt công tác tuyển chọn, nâng ngạch Thẩm phán; chú trọng kiện toàn đội ngũ lãnh đạo Tòa án các cấp; công tác luân chuyển, điều động, biệt phái cán bộ, lãnh đạo, quản lý để rèn luyện, thử thách, phát huy năng lực, sở trường công tác. Tiếp tục đổi mới, sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy Tòa án các cấp theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.

Nâng cao chất lượng công tác thanh tra công vụ tăng cường kỷ cương, kỷ luật của Ngành. Tập trung hoàn thành xây dựng Tòa án điện tử vào năm 2025, nâng cao năng lực quản trị Tòa án trên nền tảng số, cung cấp cho người dân nhiều dịch vụ tư pháp tiện ích, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của Tòa án, xây dựng hình ảnh Tòa án thân thiện, thực sự là chỗ dựa của Nhân dân trong bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công dân.

Thứ bảy, tiếp tục đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và các đoàn thể trong ngành Tòa án thực sự trong sạch, vững mạnh. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Tòa án, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy vai trò lãnh đạo của các cấp, tổ chức đảng, chính quyền và đoàn thể trong mỗi cơ quan Tòa án. Nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đảng, chất lượng đảng viên trong Ngành. Đề cao vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên ngành Tòa án trong xã hội, nhất là người đứng đầu Tòa án các cấp; xây dựng ngành Tòa án trong sạch, vững mạnh. Thực hiện nghiêm Quy định của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án.

"Trách nhiệm của các Tòa án trước mắt cũng như lâu dài là rất nặng nề. Tôi chia sẻ với những khó khăn của ngành Tòa án; ghi nhận những kiến nghị của các đồng chí về nhu cầu nhân lực, cơ sở vật chất và chế độ, chính sách để có ý kiến với các cơ quan có thẩm quyền giải quyết, giúp các ngành Tòa án có đủ điều kiện cần thiết để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao", Chủ tịch nước chia sẻ.

Nhân dịp này, Chủ tịch nước cũng đề nghị các cấp ủy, chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ với ngành Tòa án, quan tâm, tạo điều kiện để Tòa án các địa phương hoạt động hiệu lực, hiệu quả, chú trọng đến công tác tổ chức cán bộ, hỗ trợ tạo điều kiện để xây dựng cơ sở vật chất cho Tòa án.

"Phát huy truyền thống của Ngành và những thành tựu đạt được trong năm qua, tôi tin tưởng rằng, cán bộ, công chức, Thẩm phán và người lao động ngành Tòa án với tinh thần đoàn kết, quyết tâm, chung sức, đồng lòng, năm 2024, ngành Tòa án sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ, chức trách được giao, xứng đáng với niềm tin công lý của nhân dân, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc", Chủ tịch nước tin tưởng.