Chính sách quản lý thuốc lá làm nóng: Đã có điều kiện cần và đủ để ban hành?

Hơn 4 năm qua, các bước trong quá trình xây dựng dự thảo chính sách đã được các Bộ ngành liên quan thực hiện với sự thận trọng cần thiết. Và bây giờ, có lẽ điều kiện cần và đủ để ban hành một chính sách liên quan đến việc quản lý thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam.

Sự thận trọng cần thiết

Việc lãnh đạo Chính phủ nhiều lần đôn đốc Bộ Công Thương nhanh chóng nghiên cứu đề xuất dự thảo xây dựng chính sách quản lý đối với các loại hình thuốc lá thế hệ mới đã cho thấy rõ sự cần thiết của chính sách quản lý đối với các sản phẩm này. Điều này là cần thiết không chỉ đối với quản lý nhà nước mà còn đối với các chủ thể liên quan như nhà sản xuất, người dùng và người dân nói chung.

Trong quá trình xây dựng dự thảo chính sách, Bộ Công thương cùng các bên liên quan đã đầu tư thực hiện đầy đủ các bước trong quy trình xây dựng dự thảo văn bản quy phạm pháp luật nhằm đảm bảo đề xuất một chính sách quản lý phù hợp nhất cho việc quản lý sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. 

Được biết, trong hơn 4 năm qua, Bộ Công Thương đã tổ chức rất nhiều cuộc họp liên ngành giữa lãnh đạo Bộ và các bộ ngành liên quan như Bộ Y tế, Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính cũng như Văn phòng Chính phủ nhằm thảo luận, xin ý kiến về đề xuất xây dựng chính sách quản lý đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Đây chính là một phần rất quan trọng trong quá trình soạn thảo. Việc khảo sát thực tiễn, đánh giá nhu cầu quản lý, lấy ý kiến các cơ quan quản lý và các chủ thể liên quan đảm bảo cho việc soạn thảo chính sách được khách quan và minh bạch. 

Cũng cùng mục đích khảo sát, lấy ý kiến của các bên liên quan, rất nhiều hội thảo chuyên môn đã được thực hiện trong thời gian này. Từ hội thảo khoa học, hội nghị dành cho các cơ quan quản lý, đến hội thảo truyền thông chủ trì bởi các tổ chức phi chính phủ,… đều đã được tổ chức với sự tham dự của hàng trăm khách mời, bên cạnh đó là sự tham dự của đại diện các bộ ngành liên quan như Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế cũng như các Hiệp hội.

Tại Tọa đàm “Khung Pháp lý cho Thuốc lá Thế hệ mới tại Việt Nam” tổ chức ngày 11/11/2020 ở Hà Nội, nhiều ý kiến đóng góp tích cực đã được ghi nhận. Bà Fiona Richardson, thành viên Hội đồng Lập pháp Quốc hội bang Victoria, Úc cũng đã chia sẻ về cách xây dựng chính sách dành cho các sản phẩm giảm thiểu tác hại như thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử. Theo bà, chính sách cần quản lý và kiểm soát những sản phẩm nào được phép bán cũng như nơi chúng được bán nếu muốn hạn chế sự tiếp xúc của thanh thiếu niên đối với các sản phẩm này. Đồng thời cũng cần quy định rõ sản phẩm này được phép bán ở đâu và bán cho ai. 

Trả lời báo chí, bà Nguyễn Quỳnh Liên, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) cho rằng, sự xuất hiện của mặt hàng thuốc lá thế hệ mới có liên quan trực tiếp tới hệ thống pháp luật hiện hành về phòng, chống tác hại của thuốc lá cũng như đặt ra yêu cầu phải có biện pháp để quản lý, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng cũng như trật tự quản lý nhà nước.

Bên cạnh đó là nhiều hội thảo khác được Bộ Y tế, các tổ chức phòng chống thuốc lá, các cơ quan y tế cộng đồng cũng được tổ chức nhằm hiểu rõ hơn về nhóm sản phẩm này. Năm 2019, tại hội thảo “Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới – Tiêu chuẩn chất lượng hướng tới An toàn Sức khỏe Cộng đồng” do Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam tổ chức tại Hà Nội, bên cạnh các cơ quan quản lý còn có sự tham gia của chính các nhà sản xuất thuốc lá làm nóng (thuốc lá nung nóng).

Đã có điều kiện cần và đủ cho một chính sách quản lý

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã một lần nữa truyền đạt chỉ đạo sớm xây dựng đề xuất chính sách quản lý Thuốc lá thế hệ mới thông qua công văn được Văn phòng Chính phủ ký vào tháng 10/2020. 

Trong một lần trả lời phỏng vấn báo chí mới đây, đại diện Cục Công Nghiệp, Bộ Công Thương cũng cho biết, quá trình xây dựng dự thảo đang được hoàn thiện. Bộ Công Thương đã làm việc và tiếp nhận ý kiến từ các Bộ, ngành liên quan như Bộ Y tế, Bộ Tư Pháp, Bộ Tài Chính để đề xuất lên Chính phủ về chính sách quản lý đối với các loại hình thuốc lá thế hệ mới trên tinh thần đảm bảo chặt chẽ, phù hợp Luật Phòng chống tác hại thuốc lá và Chiến lược Quốc gia về giảm thiểu tác hại của thuốc lá, phù hợp thông lệ quốc tế.

Một vấn đề nổi cộm khác cho thấy, việc hoàn thiện và ban hành chính sách là thực sự cấp thiết chính là tình trạng buôn lậu các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới luôn ở mức báo động. Hệ lụy về kinh tế, xã hội, sức khỏe cộng đồng là không đo đếm hết. Bên cạnh đó, nhu cầu giảm tác hại thuốc lá của những người hút thuốc lá trưởng thành, muốn tìm kiếm giải pháp khoa học để cải thiện sức khỏe cũng rất cần được quan tâm. 

Hiện đã có 67 quốc gia trên thế giới cho phép thương mại hóa thuốc lá làm nóng, nhiều nước trong số này như New Zealand, Philippines… còn xem sản phẩm này như là một phần trong chính sách y tế công cộng vì lợi ích đối với sức khỏe cộng đồng là điều có thể nhìn thấy được. 

Do vậy, việc quyết định ngay một khung pháp lý giúp cho những người hút thuốc lá trưởng thành sớm được tiếp cận với các sản phẩm chính danh là điều cần thiết. Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu của xã hội, bảo vệ người dùng mà còn giúp cho các cơ quan bộ ngành có cơ sở để mạnh tay với những hành vi buôn lậu phi pháp. Một khi dự thảo được hoàn thiện và đệ trình sau thời gian rất dài điều nghiên, khảo sát thì Chính phủ đã có đầy đủ điều kiện cần và đủ để xem xét thông qua để từ đó, người dân có được cơ hội tiêu dùng những sản phẩm chính danh mà không phải chờ đợi thêm nữa.