Các đập của Trung Quốc đã chặn nước sông Mê Kông trong thời gian hạn hán?

Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra những tranh luận về phát hiện này và nói rằng, vào mùa gió mùa năm ngoái lượng mưa ở trên một đoạn của con sông dài 4.350 km (2.700 dặm) ở mức rất thấp.

Phát hiện của Eyes on Earth Inc., một công ty nghiên cứu và tư vấn chuyên về nước, được công bố trong một nghiên cứu do chính phủ Hoa Kỳ tài trợ, có thể làm phức tạp các cuộc thảo luận vốn khó khăn giữa Trung Quốc và các nước Mê Kông khác về cách quản lý dòng sông đang hỗ trợ nuôi dưỡng khoảng 60 triệu người dân ở các nước Lào, Myanmar, Thái Lan và qua Campuchia và Việt Nam.

Sông Mê Kông đoạn chảy qua làng Ban Namprai, tỉnh Nông Khai, Thái Lan (Ảnh chụp ngày 8/10/2019).

Đợt hạn hán năm ngoái, mực nước ở ​​hạ lưu sông Mê Kông đã ở mức thấp nhất trong vòng hơn 50 năm qua. Nó đã tàn phá cuộc sống của nông dân và ngư dân dọc theo hạ lưu con sông này. Nước của dòng sông lớn này gần như cạn trơ đáy ở một số khúc và ở một số khúc khác của con sông, màu nước chuyển từ nâu đục vốn có sang màu xanh lam do nước gần chạm đáy.

Các dữ liệu do vệ tinh cung cấp về độ ẩm bề mặt trên đất liền ở tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, qua thượng nguồn sông Mê Kông, cho thấy khu vực này vào năm 2019 thực sự có lượng mưa và tuyết kết hợp trên trung bình một chút so với lượng mưa trung bình của mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 10).

Nhưng mực nước đo được ở hạ lưu từ Trung Quốc dọc biên giới Thái Lan - Lào có lúc thấp hơn tới 3 mét (10 feet) so với mức cần thiết, nhóm nghiên cứu này cho biết.

“Điều đó cho thấy Trung Quốc đã ngăn không cho phép nước con sông này chảy xuống hạ lưu trong mùa mưa, ngay cả khi việc này có tác động nghiêm trọng tới tình trạng hạn hán ở hạ lưu”, ông Alan Basist – nhà khí tượng kiêm Giám đốc của Eyes of Earth, tổ chức đã thực hiện các nghiên cứu được tài trợ bởi Chương trình Sáng kiến ​​Hạ lưu sông Mê Kông của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, cho biết.

Ảnh hưởng của đập 11 của Trung Quốc ở thượng nguồn sông Mê Kông đã được tranh luận từ lâu, nhưng dữ liệu vẫn còn khan hiếm vì Trung Quốc không công bố hồ sơ chi tiết về lượng nước mà đập đang sử dụng để đổ vào hồ chứa, theo Eyes on Earth, có công suất kết hợp là hơn 47 tỷ mét khối.

Trung Quốc – quốc gia không có hiệp ước nước chính thức với các nước ở hạ lưu sông Mê Kông – đã hứa sẽ hợp tác trong công tác quản lý dòng sông và cũng để điều tra nguyên nhân của trận hạn hán kỷ lục xảy ra vào năm ngoái.

Nhưng Hoa Kỳ, quốc gia đang thách thức sức ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc tại Đông Nam Á, đã nói rằng Bắc Kinh về cơ bản kiểm soát sông Mê Kông. Năm ngoái tại Bangkok, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo đã đổ lỗi cho Trung Quốc đã gây ra hạn hán ở hạ lưu sông Mê Kông vì ngăn dòng nước ở thượng nguồn.

Nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu vệ tinh được chụp bằng công nghệ cảm biến vi sóng / âm thanh cảm biến đặc biệt (SSMI / S) để phát hiện lượng nước trên bề mặt đất từ mưa và tuyết tại khu vực lưu vực sông Mê Kông của Trung Quốc từ năm 1992 đến cuối năm 2019.

Sau đó, họ đã so sánh dữ liệu đó với các lần đọc mực nước sông của Ủy ban sông Mê Kông tại Trạm thủy văn Chiang Saen của Thái Lan, trạm gần nhất với Trung Quốc, để tạo ra một mô hình dự đoán về mức độ lượng nước tự nhiên của dòng sông thông qua lượng mưa và tuyết rơi đo được.

Trong những năm đầu của dữ liệu, từ năm 1992, mô hình dự đoán và các phép đo dòng sông được theo dõi nói chung chặt chẽ.

Nhưng bắt đầu từ năm 2012, khi các đập thủy điện lớn hơn của Trung Quốc xuất hiện trên sông Mê Kông, mô hình và mực nước sông bắt đầu phân kỳ trong nhiều năm, trùng với thời kỳ các hồ chứa của đập Trung Quốc lấp đầy trong mùa mưa và xả nước trong mùa khô.

“Sự khác biệt được thể hiện đặc biệt rõ rệt vào năm 2019”, ông Basist cho biết.

Nghiên cứu chỉ tập trung vào các vùng nước chảy ra khỏi Trung Quốc, và không nhìn xa hơn về phía hạ lưu, nơi Lào đã mở hai đập sông Mê Kông mới vào cuối năm 2019. Trung Quốc đã bác bỏ những phát hiện này.

“Lời giải thích rằng việc xây đập của Trung Quốc trên sông Mê Kông đang gây ra hạn hán ở hạ lưu là không hợp lý”, Bộ Ngoại giao tuyên bố.