Báo động sự xuống cấp của hành vi ứng xử

Mất kiểm soát hành vi gây hậu quả nghiêm trọng

Đó là những vụ như mâu thuẫn giết người rồi tạo hiện trường giả ở Thái Bình ngày mùng 1 Tết, chồng say rượu cầm dao đâm chết vợ tại tỉnh Vĩnh Long ngày mùng 4 Tết, chồng say rượu vợ dội nước sôi lên người vợ tại Nghĩa Đàn, Nghệ An…Những sự việc đó khiến dư luận bàng hoàng, báo động sự xuống cấp nghiêm trọng của hành vi ứng xử giữa con người với con người.

Ảnh minh hoạ (Nguồn: Internet)

Theo chuyên gia tâm lý Nguyễn An Chất, Giám đốc Công ty Tâm lý An Việt Sơn (Hà Nội): “Đây là những trường hợp cá biệt trong toàn xã hội. Những vụ việc dẫn đến tranh cãi, mâu thuẫn, gây gổ nhau không phải là trong xã hội hiện đại mới xuất hiện mà từ xa xưa cũng đã có. Tuy nhiên mức độ nguy hiểm và hậu quả không nghiêm trọng như bây giờ. Những trường hợp cá biệt này ngày càng nhen nhóm phát triển cao hơn, nhiều hơn, xuất hiện nhiều hành vi nguy hiểm cho xã hội, có tính chất nghiêm trọng hơn và “ngẫu nhiên” hơn nữa. Nghĩa là nhiều vụ việc đáng tiếc xảy ra mà nguyên nhân chỉ vì những mâu thuẫn rất nhỏ. Nhiều vụ việc xảy ra ở những nơi mà trước đây nó chưa từng xảy ra. Đó là điều mà cộng đồng đáng phải suy nghĩ, thậm chí cảm thấy lo lắng”.

Nhận định về nguyên nhân, ông Chất cho rằng, trong những năm qua, khi chúng ta bước vào nền kinh tế thị trường, bên cạnh những phát triển, những thành tựu có thể thấy có nhiều sức ép tác động đến cuộc sống con người. Đó là sức ép việc làm, về giá trị đồng tiền, bên cạnh đó có những tác động về mặt xã hội như sự tranh đoạt, chèn ép, mâu thuẫn xảy ra thường xuyên trong cuộc sống đã tác động lên mỗi con người.

“Trong thời đại ngày nay, chúng ta không chỉ phải lao động để mưu sinh nữa  mà còn làm giàu và phát triển. Mỗi người luôn luôn phải đầu tư không chỉ là tiền của mà còn là trí tuệ. Những người có đủ tri thức sẽ đỡ vất vả hơn, nhưng những người chưa đủ tri thức mà đầu tư trí tuệ lớn sẽ rất khó định hướng một cách đúng đắn. Vì vậy khi gặp những cản trở, không vừa lòng với bước đi của mình sẽ trở thành áp lực với họ và dễ dàng dẫn đến mâu thuẫn. Khi đó, để giải quyết mâu thuẫn có thể con người sẽ mất đi một phần hoặc mất tất cả lý trí dẫn đến hành hung người khác”, ông Chất nhận định.

Một bộ phận không nhỏ khác lại vi phạm vào hành vi đạo đức “nhìn đồng tiền tuyệt đối hoá giá trị con người”. Điều đó rất dễ dẫn đến việc gây gổ, xung đột, cạnh tranh thiếu lành mạnh để tranh giành các lợi ích, phục vụ cho nhu cầu ích kỷ của bản thân. Thêm vào đó, kỹ năng sống của nhiều người, đặc biệt là giới trẻ hiện nay còn nhiều hạn chế. Họ không làm chủ được hành vi của mình nên khi gặp tình huống bất lợi thường không có kỹ năng phản ứng mà sử dụng bản năng, theo sự thúc đẩy từ nội tâm bên trong bằng những yêu cầu tự thân hơn là sự chi phối của nhận thức. Cộng với những tác động từ rượu bia, các chất kích thích khiến cho các cá nhân khi xảy ra mẫu thuẫn, bất đồng, họ không có khả năng kiểm soát cảm xúc, hành vi nên đã có những hành động tiêu cực, thậm chí là phạm tội.

Đối tượng Kim Hoà trong lúc mâu thuẫn đã dùng dao đâm vào ngực bên trái của vợ khiến chị tử vong ngày 4 tết 

Theo dõi nhiều vụ án mạng xảy ra gần đây cho thấy, tỷ lệ người phạm tội không phải đối tượng hình sự, không phải lưu manh chuyên nghiệp mà là những người bình thường ngày càng nhiều theo cấp số cộng. Đáng tiếc số người còn đang trong độ tuổi lao động lại chiếm tỉ lệ áp đảo. Đây là một thiệt hại rất lớn cho gia đình và xã hội.

Trong gia đình ngày nay, hai từ “bình đẳng” được đề cao. Quá trình phát triển đất nước, quá trình hội nhập với thế giới bên ngoài ngày càng sâu rộng, phụ nữ cũng có nhiều cơ hội để khẳng định vai trò quan trọng của mình cả trong việc chăm sóc gia đình, nuôi dạy con cái cũng như làm kinh tế. Trước đây người phụ nữ đa phần là chịu đựng để gia đình êm ấm, nhưng bây giờ thời đại thông tin mở, người phụ nữ được tiếp nhận nhiều thông tin hơn, họ có hiểu biết, giá trị người phụ nữ được trân trọng hơn. Người chồng lại rất dễ mắc bệnh gia trưởng, ai ngược ý mình là mình có thể hành hung và trấn áp. Vì vậy,  khi áp lực gia đình không được san sẻ đều cho hai bên cũng rất dễ gây ra xung đột.

Đối với những người con trong gia đình, khi tuổi còn nhỏ, còn ham chơi, lý trí dễ bị tác động mà các bậc phụ huynh không có những kỹ năng giao tiếp hoàn hảo với chúng, thường xuyên có những hành vi mắng nhiếc, làm nhục thậm chí là hành hung với chúng sẽ dẫn đến các em có những hành vi bộc phát, nóng giận, không kiềm chế được bản thân, cục xúc và bạo lực.

Cần phải nhường nhịn và thương yêu nhau

Câu hỏi đặt ra phải làm sao để tránh khỏi những tình huống tiêu cực ấy? Theo chuyên gia tâm lý Nguyễn An Chất, mỗi chúng ta phải biết tự giác phòng ngừa cho chính mình.

“Phòng ngừa ở đây không phải là nhìn ai cũng ra kẻ địch mà trước tiên là phải trau dồi tri thức và kĩ năng sống. Tổ tiên chúng ta ngày xưa có câu rất hay “Nhân bất học, bất tri lý”. Con người không chịu học thì sẽ không có lý trí và làm những việc không có ích cho bản thân, gia đình và xã hội. Việc học ở đây không phải là việc đến trường hay có trong tay tấm bằng danh giá, mà còn phải biết cập nhật cái diễn ra hàng ngày, biết chọn lọc và học tập những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Những điều cám dỗ, tệ nạn xã hội phải tránh xa. Việc học phải liên tục không chỉ trong ghế nhà trường mà còn ngoài cuộc sống”, vị chuyên gia đưa ra lời khuyên với mỗi người.

Khi có tri thức, chúng ta dễ dàng nhìn nhận được khuyết điểm của bản thân, biết khoan dung và vị tha với mọi người. Theo chuyên gia tâm lý, nhìn nhận khuyết điểm của mình để sửa đổi và rút kinh nghiệm mới là điều cần thiết trong cuộc sống. Việc nhìn nhận khuyết điểm và lên án người khác là điều rất dễ. Chúng ta nhiều khi chỉ chăm chăm bóc mẽ, hạ thấp giá trị của người khác mà cái tôi bản thân lại quá đề cao. Vì vậy chúng ta không biết đặt mình vào vị trí của người khác để thấu hiểu, để cảm thông và để hành xử đúng mực. Sự ích kỷ, chỉ giải quyết cảm xúc hiện hữu mà không nghĩ đến hậu quả lâu dài nên chúng ta đã không làm chủ được hành vi của bản thân.

Chuyên gia tâm lý học Nguyễn An Chất, Giám đốc công ty tâm lý An Việt Sơn(Hà Nội)

“Trong gia đình thì “một câu nhịn, chín câu lành”. Khi người con có những biểu hiện sai trái, chưa là đúng ý bố mẹ thì những bậc phụ huynh không nên có những hành vi như mắng chửi, đánh đập các em mà trước hết nên cảm thông, thấu hiểu chúng. Bởi vì kĩ năng sống của các em chưa hoàn thiện, cũng một phần là vì bố mẹ chưa dạy dỗ con mình chu đáo. Mặt khác, về phận làm con trong gia đình, khi cha mẹ có những lời lẽ trách cứ nặng lời với mình thì người con nên hiểu đó là do bố mẹ lo lắng cho chúng ta. Hãy đợi đến lúc bố mẹ nguôi ngoai cơn giận thì mình hãy nói lên quan điểm của mình, cùng chia sẻ với bố mẹ để mọi người trong gia đình hiểu nhau hơn. Trong một gia đình nếu như bố mẹ quá gia trưởng sẽ làm thui trột khả năng sáng tạo và bản lĩnh tự tin của con cái. Như thế, chúng rất dễ mất niềm tin vào cuộc sống và khó khăn trong việc kiềm chế xúc cảm, nặng hơn là các em sẽ bị tự kỉ ”, ông Chất chia sẻ.

Về đời sống hôn nhân, người chồng và người vợ phải biết thương yêu và đồng cảm lẫn nhau. Mỗi người phải nhìn nhận được những khuyết điểm của nhau, đồng thời phải rút kinh nghiệm từ những khuyết điểm của mình để đời sống hôn nhân luôn êm ấm hơn. Việc chỉ ra những khuyết điểm của người khác cũng là điều cần thiết, tuy nhiên, chúng ta phải lựa đúng lúc, đúng thời điểm để họ tiếp thu được. Khoan dung và tha thứ cho người khác là điều cần thiết nhưng không phải lúc nào cũng nhẫn nhịn, cần thẳng thắn góp ý và cũng nhau sửa đổi trên tinh thần xây dựng.

Ngoài xã hội những việc giải quyết được chúng ta nên nhẹ nhàng bảo ban nhau, tránh những lời lẽ xúc phạm đến danh dự người khác. Những sự việc phức tạp, không thể cùng thảo luận, giàn xếp chúng ta nên nhờ các cơ quan chức năng đến để giải quyết. Hành chính của chúng ta là hành chính của dân, do dân, vì dân, vì vậy, muốn trở thành hoạt động tốt trong đời sống xã hội thì các cấp chính quyền, nhất là cơ sở hãy vì dân thực sự.

Xã hội ngày càng phát triển, quan hệ giữa con người với nhau ngày càng phức tạp, đa dạng thì chữ “tĩnh” càng phải được đề cao. Con người bình tĩnh thì mọi việc sẽ được giải quyết một cách êm thấm và có kết quả tốt đẹp.