Bài học từ Costa Rica - quốc gia nhỏ có “tiếng nói” lớn

Những thành quả ấn tượng

Rodrigo Chaves Robles được bầu làm Tổng thống thứ 49 của Costa Rica vào tháng 4/2022. Trong chiến dịch bầu cử thành công của mình, ông đã tuyên bố rằng Costa Rica muốn gia nhập với Mexico, Colombia, Chile và Peru trong khối kinh tế Liên minh Thái Bình Dương. Mặc dù với số dân chỉ khoảng 5 triệu người, Costa Rica đã là một quốc gia có ảnh hưởng lớn trên thế giới. 

Là một trong những điểm sáng ở châu Mỹ, Costa Rica - một quốc gia trung lập về chính trị, cởi mở về kinh tế luôn chia sẻ các giá trị với những nước khác như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Cộng hòa Dominica và Panama. Costa Rica luôn tuân thủ nghiêm ngặt theo các cam kết quốc tế của mình, và là một quốc gia “hào phóng” trong việc chung tay đối phó với các thảm họa của con người.

Costa Rica cũng có truyền thống thực hiện tuyệt đối các cam kết bảo vệ môi trường tự nhiên của mình. Costa Rica là đất nước nhiệt đới duy nhất đã đảo ngược được tình trạng phá rừng. Từng được xếp vào danh sách những nước có tỷ lệ phá rừng cao nhất thế giới trong những năm 1980, đến nay Costa Rica đã trở thành một quốc gia thu hút khách du lịch sinh thái hàng đầu thế giới nhờ việc nâng tỉ lệ diện tích đất được bao phủ bởi rừng từ 24% lên 60%. Đây cũng là quốc gia duy nhất cấm tuyệt đối mọi hình thức bẫy và săn bắn động vật. “Không có quốc gia nào hoàn hảo, nhưng chúng tôi đang cố gắng hết sức để có thể ‘chạm vào sự hoàn hảo’ đó”, ông Rodrigo Chaves Robles cho biết.

Dưới sự điều hành của Chính phủ Tổng thống Rodrigo, Costa Rica đã trở lại vũ đài thế giới với năng lượng và nhiệt tình mới của mình. Đất nước này đã tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA) và đang nỗ lực để đạt được nhiều hiệp định hơn.

“Vào tháng 12/2022, chúng tôi đã ký kết thành công FTA song phương với Ecuador và tôi rất lạc quan về tư cách thành viên của Costa Rica trong Liên minh Thái Bình Dương. Chúng tôi cũng đã nộp đơn xin tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương”, Tổng thống Rodrigo Chaves Robles cho biết.

Phòng Công nghiệp và Thương mại của Costa Rica đã xác định được 155 nút thắt cần tháo gỡ và đang triển khai một chương trình để loại bỏ tất cả những nút thắt đó trong vòng 6 tháng. Chương trình này mặc dù mới được khởi động, nhưng đã có những kết quả rất khả quan như giảm 30% giá điện. Một phần khác trong cải cách cơ cấu của Costa Rica là đã thực hiện được việc phá bỏ độc quyền trong sản xuất lúa gạo, y học và công nghiệp dược phẩm, cũng như đang tái đầu tư vào việc cải thiện cơ sở hạ tầng của mình.

Về khoa học công nghệ, Costa Rica đã phát hành tần số viễn thông 5G để đưa nước này trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ở châu Mỹ Latinh có mạng 5G được triển khai một cách toàn diện. Nhìn chung, chính phủ Costa Rica đang nỗ lực rất nhiều để tăng cường khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp và của từng người dân.

Nền kinh tế của Costa Rica đã đạt được những thành quả ấn tượng trong một thập kỷ qua. Mức tăng trưởng GDP của Costa Rica đạt hơn 3% vào năm 2022 và được dự báo con số này năm nay sẽ là 2,6% (theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD)). Với điều kiện thế giới vẫn ổn định, năm 2023 sẽ là một năm rất tốt cho Costa Rica và các nhà đầu tư ở Costa Rica, OECD nhận định.

Thực thi triệt để nền kinh tế “xanh”

Costa Rica đang dần hoàn thành mục tiêu năm thứ 5 liên tiếp sản xuất 98% điện năng từ các nguồn năng lượng tái tạo. Những lợi ích to lớn và lâu dài từ việc phát triển kinh tế dựa trên các nguồn lực “xanh”, giúp Costa Rica tiếp tục là hình mẫu phát triển lý tưởng, trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những thách thức cấp bách về môi trường.

Sở hữu những “ưu đãi” từ thiên nhiên, như hệ thống dày đặc các sông, ngòi, đập và núi lửa, cùng lượng mưa bình quân đứng thứ tư thế giới, Costa Rica có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển năng lượng tái tạo. Chính phủ Costa Rica cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2019, nước này đã tạo ra 98,84% năng lượng từ các nguồn thay thế và dự báo có thể đạt mức 99% vào cuối năm 2023. Theo Trung tâm Kiểm soát năng lượng quốc gia Costa Rica, thủy điện giữ tỷ trọng lớn nhất trong các nguồn năng lượng, chiếm 67,5% sản lượng điện cả nước, tiếp đó là các nguồn: gió (17%), địa nhiệt (13,5%), sinh khối và mặt trời (0,84%). Dự kiến, năm 2019 sẽ là năm đầu tiên tỷ lệ sản lượng điện từ các nguồn năng lượng sạch, không phải là thủy điện của quốc gia Trung Mỹ này vượt ngưỡng 30%.

Chính phủ Costa Rica đang đẩy mạnh triển khai Kế hoạch quốc gia về phi carbon hóa giai đoạn 2018-2050. Mục tiêu là xóa bỏ hoàn toàn việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch vào năm 2050 và đẩy mạnh sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như một hành động cụ thể, nhằm góp phần vào nỗ lực chung của toàn cầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Tổng thống Costa Rica nhấn mạnh, phi carbon hóa là một trong những nhiệm vụ quan trọng bậc nhất đối với trái đất ngày nay và Costa Rica đang phấn đấu trở thành một trong những quốc gia đầu tiên hoàn thành mục tiêu này.

Costa Rica nỗ lực phi carbon hóa không chỉ về năng lượng. Cũng giống nhiều nước khác, phương tiện giao thông là nguồn phát thải lớn nhất ở Costa Rica. Theo kế hoạch của chính quyền San Jóse, 70% xe buýt và taxi hoạt động tại Costa Rica vào năm 2035 sẽ không phát khí thải. Đến năm 2050, quốc gia Trung Mỹ phấn đấu có hệ thống giao thông công cộng xanh, sạch, thay thế toàn bộ các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch hiện tại, gồm 1,5 triệu ô-tô, xe máy, xe tải, xe khách bằng những phương tiện tương đương chạy bằng điện.

Chính phủ Costa Rica hoàn thành 34 trạm sạc siêu tốc cho ô-tô điện trong năm 2019, hình thành nên mạng lưới trên cả nước và tiếp tục mở rộng trong các năm tiếp theo. Chỉ trong vòng 20 phút, các lái xe có thể sạc được tới 80% ắc quy ô-tô tại các trạm sạc thế hệ mới này.

Bảo đảm an ninh năng lượng sẽ là giải pháp tốt nhất để không bị ảnh hưởng bởi giá dầu, trong khi hệ thống giao thông vẫn giữ được không khí sạch sẽ và bảo vệ sự đa dạng sinh học.

Bên cạnh năng lượng “xanh”, Costa Rica còn nổi tiếng bởi sự phát triển mạnh mẽ của loại hình du lịch sinh thái với hệ động thực vật đa dạng. Là một trong những mũi nhọn kinh tế, ngành “công nghiệp không khói” chiếm hơn 8% tổng sản phẩm quốc nội Costa Rica. Phần lớn trong số 3 triệu khách quốc tế tới Costa Rica mỗi năm đều tham quan các khu bảo tồn và vườn quốc gia. Chính quyền phát động Chiến lược quốc gia về chuyển đổi kỹ thuật số nhằm mở rộng dịch vụ internet tại các điểm công cộng, góp phần cải thiện điều kiện cơ sở hạ tầng các vườn quốc gia. Các công viên quốc gia được trang bị tiện ích từ internet miễn phí, giúp du khách vừa dễ dàng tiếp cận công nghệ, vừa có trải nghiệm độc đáo khi tận hưởng kỳ nghỉ giữa thiên nhiên.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi chính sách năng lượng diễn ra không mấy dễ dàng. Giá thành những dịch vụ gắn với năng lượng sạch vẫn còn cao, thời gian hoàn vốn cho các khoản đầu tư quá lớn có thể kéo dài trong nhiều thế kỷ đối với quốc gia nhỏ và đứng thứ 50 thế giới về GDP như Costa Rica. Song, với những lợi ích thiết thực cho hiện tại và cả tương lai, đất nước Trung Mỹ “nhỏ bé nhưng táo bạo” này, theo cách gọi của Tổng thống Rodrigo Chaves Robles, đang cho thế giới thấy rõ quyết tâm trở thành một “nền kinh tế xanh”, hiện đại, hướng tới những lợi ích lâu dài của người dân.