86% các vụ cưỡng hiếp, tấn công tình dục có yếu tố quen biết

Các đại biểu tham gia thảo luận tại buổi hội đàm

Tọa đàm là hoạt động nằm trong Chiến dịch toàn cầu “16 ngày Hành động để chấm dứt bạo lực đối với Phụ nữ và Trẻ em gái” do Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban-Ki Moon phát động nhằm đưa ra thông điệp về việc không dung thứ cho bạo lực tình dục (BLTD) và các hình thức bạo lực khác đối với phụ nữ và trẻ em gái trên toàn cầu. Cần phải có thêm nhiều nỗ lực hơn nữa để hỗ trợ phụ nữ bị BLTD có thể tiếp cận công lý. Điều này đòi hỏi nhà nước cần có các biện pháp phòng chống BLTD, bảo vệ phụ nữ, truy tố và trừng phạt tội phạm và trợ giúp cho người bị bạo lực.

86% các vụ cưỡng hiếp, tấn công tình dục có yếu tố quen biết

Tại Việt Nam, BLTD hoặc thể xác đối với phụ nữ và trẻ em gái đang gia tăng và khó kiểm soát. Tình trạng này diễn ra dưới nhiều hình thức, từ trong gia đình tới cộng đồng. Tuy nhiên, so với các dạng bạo lực khác, việc đánh giá thực trạng và xử lý BLTD đối với phụ nữ và trẻ em gái gặp nhiều khó khăn hơn.

Theo số liệu từ các nghiên cứu quốc gia về bạo lực gia đình đối với phụ nữ cho thấy: 87% phụ nữ và trẻ em gái bị quấy rối tình dục ở nơi công cộng; gần 30% gái mại dâm cho biết họ từng là nạn nhân của BLTD và 22% đã bị cưỡng ép tình dục; 10% phụ nữ bị chồng BLTD. Đáng chú ý, 34% phụ nữ từng kết hôn cho biết từng bị chồng bạo hành thể xác hoặc tình dục, 58% phụ nữ chịu ít nhất 1 trong 3 dạng bạo lực về thể xác, tình dục hoặc tinh thần ít nhất một lần trong đời.

Đáng báo động hơn, bạo lực tình dục có thể xảy ra tại gia đình hay nơi được cho là ‘an toàn’ và ‘bình yên’. Nhiều người còn cho rằng ‘cưỡng hiếp’ phải có yếu tố người lạ, bị ép buộc và/hoặc để lại những tổn thương về thể xác cho nạn nhân. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây về 462 vụ việc cưỡng hiếp và tấn công tình dục đã chỉ ra một thực tế hoàn toàn khác. Trong 86% những vụ việc này, kẻ tình nghi lại có mối quan hệ quen biết với nạn nhân và phần lớn các vụ việc xảy ra tại nơi riêng tư mà không hề có sự tổn thương về thể xác.

Cần đưa bạo lực tình dục ra ánh sáng

Theo bà Shoko Ishikawa, Trưởng đại diện UN Women: “Bạo lực tình dục thường xuyên bị xã hội che giấu. Khi một người phụ nữ nói rằng cô ấy bị cưỡng hiếp, ngay lập tức rất nhiều người sẽ đặt ra câu hỏi là cô ấy đã làm gì để khêu gợi hành vi tình dục nhằm vào bản thân mình, có thể vì cô ấy đã tới nhầm một nơi nào đó vào nhầm thời điểm, hoặc do cô ấy ăn mặc không đúng đắn – vì nhu cầu tình dục của nam giới được mặc nhiên coi là bản năng tự nhiên của con người, còn ‘người con gái ngoan’ sẽ không chủ động về tình dục. Vì thế, Nghiên cứu Quốc gia về Bạo lực gia đình cho thấy, 87% phụ nữ bị bạo hành gia đình không tìm tới sự trợ giúp từ các cơ quan có thẩm quyền. Điều này có thể dễ dàng hiểu được tại sao”.

Để khắc phục tình trạng này, bà Shoko Ishikawa nhấn mạnh: “Chúng ta phải ngay lập tức thay đổi quan niệm về giới. Vấn đề giới là do xã hội tạo nên. Nghĩa là, vai trò của phụ nữ và nam giới là được học và được hiểu từ xã hội và văn hóa xung quanh chúng ta. Nhưng điều này cũng có nghĩa là chúng ta cũng có thể thách thức và thay đổi”.

Đồng quan điểm, ông Chris Batt, Quản lý văn phòng UNODC Việt Nam cho biết: “Bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái là một vấn đề nghiêm trọng, tuy nhiên đây lại là một trong những loại hình tội phạm ít bị truy tố nhất trên thế giới. Hơn nữa, chủ đề về bạo lực tình dục lại thường bị coi là chủ đề nhạy cảm để thảo luận công khai vì sự kỳ thị đối với loại hình tội phạm này, khiến những ai là nạn nhân buộc phải im lặng khi bị lạm dụng”.

“Sự im lặng trước bạo lực tình dục đối với phụ nữ và trẻ em gái cần phải bị phá vỡ. Để đối phó hiệu quả với vấn nạn này, chúng ta cần một cách tiếp cận lâu dài, có hệ thống và toàn diện nhằm thừa nhận và bảo vệ quyền con người bình đẳng và đầy đủ của phụ nữ” - Ông Chris nói thêm.

Quan tâm đến vấn đề nhận thức của cả chủ thể và khách thể trong vấn nạn BLTD, bà Pratibha Mehta, Điều phối viên thường trú của Liên hợp quốc tại Việt Nam cho rằng, muốn hạn chế BLTD “Cần phải thay đổi suy nghĩ và thái độ của mọi người về về bạo lực giới, đặc biệt là BLTD, bao gồm quấy rối tình dục. Nam giới cần phải nhận ra rằng phụ nữ cũng bình đẳng như nam giới để có thể an toàn trong bất kỳ môi trường nào dù tại nhà, nơi làm việc hay ở nơi công cộng. Không nên coi nam giới là thủ phạm tấn công tình dục, mà cần nhìn nhận họ như là đối tác và tác nhân quan trọng tạo nên sự thay đổi. Mô hình nam giới với vai trò tích cực cần phải được xây dựng và khuyến khích để tạo ra sự bình đẳng thực sự trong xã hội”.

Tại toạ đàm, các đại biểu cũng đã chia sẻ những câu chuyện có thật về những khó khăn mà phụ nữ bị BLTD gặp phải khi tìm kiếm công lý. Nhiều nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng BLTD ngày càng gia tăng với mức độ nguy hiểm cũng đã được đưa ra bàn luận như: Việc thiếu các định nghĩa rõ ràng và các điều luật đặc biệt đối với các tội danh quấy rối tình dục; khoảng trống trong chính sách và luật về BLTD cũng như sự thiếu nhận thức về khuôn mẫu giới của những người làm việc trong lĩnh vực tư pháp và hỗ trợ người bị bạo lực tình dục. Từ đó, các đại biểu cũng thảo luận cách thức cải thiện những chính sách và luật hiện hành về vấn đề này, và đề xuất cách thức giải quyết cùng các khuyến nghị. Khuyến nghị tại Tọa đàm sẽ được tóm tắt và chuyển tới với các cơ quan có thẩm quyền xem xét.