Xuân của những mảnh đời lầm lạc

Dưới ánh lửa bập bùng, đầy huyền thoại của một đêm cuối năm ở nhà già bản Giàng Nhịa Dê, tôi đã có một bữa cơm vui vẻ, ấm áp.

Xuân của những người 1000 ngày lạc lối

Người Tây Bắc có câu “Ăn Mông, ngủ Thái”. Già bản cho biết, năm nay Tết ở Pù Hao được tổ chức to hơn, vui hơn vì đây là mùa xuân thứ tư bản có những người con một thời lầm lỗi đã nhớ về ăn Tết, sum họp cùng gia đình. Nhà già Giàng Nhịu Dê, hôm nay tổ chức cơm khá sớm vì có khách ở dưới xuôi lên. Xôi được đồ từ chiều, gà được giết thịt, rượu được bầy ra. Mặt trời gác núi, tất thảy 3 mâm cơm ngần ngật thức ăn được dọn ra để đãi khách. Ai nấy vui vẻ cùng nhấc chén, chúc tụng nhau. Trong hơn 20 khách được ông Dê mời, tôi được bố trí ngồi ở mâm của đám thanh niên trẻ nhất bản. Với giọng to, thật, mang đậm nét người Mông, ông Dê chủ động giới thiệu họ với tôi: “Bọn nó một thời là con thú của bản đấy nhà báo ạ. Bỏ vợ, bỏ con, bỏ ngoài tai lời khuyên nhủ của người già đi theo bọn phỉ đấy. Thế nhưng giờ bọn nó hiền rồi, cái chân một thời đi lạc đường của chúng nó đã giẫm đúng cái đường mà người Mông, Đảng ta đã chọn đấy. Giờ thằng nào cũng sống tốt, sống hay lắm đấy...”

Chăm chút trẻ em của những gia đình có người lạc lối luôn là niềm vui của những anh Bộ đội Biên phòng Pù Hao.

Ông Dê sơ lược khái quát, vài vòng rượu qua đi, rượu ngấm, tôi nhanh chóng bắt quen với đám thanh niên. Giàng A Thái, một thanh niên to khoẻ ngồi gần tôi lên tiếng: “Bọn tôi một thời cái đầu nó ngu quá! Cái tai chỉ thích nghe lời của kẻ xấu. Không có Bộ đội Biên phòng, không có bà con trong bản thì nếu có sống chúng tôi cũng chỉ thành những con khỉ hôi hám ở trên rừng mà thôi…”. Chuyện của Thái, chuyện của 7 người con Pù Hao một thời lầm lạc, đi theo phỉ định hình dần trong tôi.

Sinh năm 1976, Giàng A Thái là người đầy hy vọng với bản Pù Hao, với các thiếu nữ Mông ở đây. Tiểu học hết, quẩy quả vượt mấy chục cây số đường đèo dốc, Thái cắp cặp ra huyện học ở trường nội trú. Hết phổ thông trung học, theo chế độ ưu tiên với đồng bào thiểu số của nhà nước, Thái được sang tỉnh Thái Nguyên học cử Tuyển ở Trường Đại học Nông Lâm. Tại trường, Thái được ưu tiên nhiều lắm. Ngoài các chế độ đóng góp được miễn giảm, mỗi tháng Thái còn được nhà trường cấp cho 160 nghìn để tiêu.

Mùa hè năm 2003, mùa hè cuối cùng cho đời sinh viên của Thái đã khép lại khi Thái về nhà nghỉ, đánh bạn với kẻ xấu vì lúc này ở Tây Bắc tình hình rất phức tạp. Lực lượng phỉ bị bộ đội ta cùng bộ đội nước bạn Lào, dồn đuổi bọn thổ phỉ nhăm nhe lôi khéo những người Mông như Thái để xây dựng lực lượng. Với những hứa hẹn như cho gặp vua Mèo, phong danh tước và được hưởng 2.000 USD/tháng nếu đi cùng họ, nên Thái và 6 thanh niên ưu tú của bản Pù Hao đã nghe theo chúng, bỏ mặc lời can ngăn từ phía người thân, cha mẹ.

Thế là hết hè năm ấy, nhẽ ra là Thái sẽ xuống trường để ôn thi tốt nghiệp thì anh lại cùng 6 người là: Giàng Dua Pó, Giàng Va Pó, Giàng A Phổng, Giàng A Của, Giàng Nỏ Mua, Giàng A Ly băng rừng tìm sang Pa Hốc huyện Sầm Na của nước bạn Lào đi gặp vua. Sau hàng tháng trời băng rừng, vượt núi, lẩn trốn như một con thú bị săn đuổi, Thái và các bạn cũng đến được nơi cần đến. Lúc này bọn Thái mới biết là bị mắc lừa, vì vị vua mà Thái và 6 người con ở bản Pù Hao cần gặp chỉ là người thường, thậm chí còn khốn khổ hơn cả những người Mông ở bản Pù Hao của Thái. Nhìn cảnh tượng ấy, Thái và tụi bạn định quay về bản Pù Hao nhưng họ đã bị khống chế. Họ bị giam hãm với đầy dẫy những lời doạ dẫm như sẽ bị giết, sẽ bắn, người thân sẽ bị treo cổ nếu không đi theo họ.

Ở với “Vua” được 10 ngày, Thái và 6 người bạn cùng hơn 40 người Mông ở bên nước bạn Lào bị sai đi cướp vũ khí, lương thực ở huyện Sầm Na. Hành động bị lộ tẩy, Thái và mọi người bị truy đuổi. Lẩn trốn, ăn khe, nằm rừng nhưng bọn Thái vẫn bị khống chế. Thế rồi trong một lần do tụi chúng sơ hở, 7 thanh niên người Mông ở bản Pù Hao trong đó có Thái đã bỏ chạy. Mất hơn một tháng lẩn trốn, Thái mới tìm được về bản Pù Hao. Thấy bản rồi nhưng Thái không dám về nhà mình nữa vì sợ bộ đội, sợ người dân tốt bụng của chính bản mình. Thái đành phải chấp nhận cuộc sống của con chồn, con dúi. Ngày thì chui vào hố đá, hốc cây ngủ, tối lại mò ra nương, rẫy của người dân trong bản để trộm cắp củ sắn, bắp ngô để cho vào bụng. Cứ chui lủi một cách tệ hại như vậy, Thái đã bị trúng đạn trong một lần đi trộm cắp. Vết thương vào phần mềm nhưng do không giữ vệ sinh nên Thái đã bị nhiễm trùng, sốt triền miên. Rất may  bộ đội biên phòng và dân bản tìm thấy Thái. Do vết thương bị nhiễm trùng quá nặng, Thái  được bộ đội Đồn Biên phòng 453 đưa xuống Hà Nội chữa trị. Vết thương lành, dưới sự trợ giúp của bộ đội biên phòng, Thái được dân bản Pù Hao mở rộng vòng tay đến đón nhận sau gần 1000 ngày “Lạc đường”.

Hết người lầm đường, lạc lối mùa xuân ở Pù Hao vui hơn cùng những trò chơi Tết của trai gái trong bản

Hồi sinh những mảnh đời

Hiện tại bản Pù Hao đã bình yên, đã hết những người con lạc lối như Thái. Theo cán bộ chiến sỹ Đồn Biên phòng Pù Hao thì ngoài 7 người con lạc đường, hiện nay tình hình an ninh ở đây rất ổn định. Đặc biệt là sau ngày trở về của Thái và một số thanh niên Mông khác thì người Mông ở đây không còn nghe theo lời xúi bậy của kẻ xấu nữa. Đặc biệt là chính những người trở về như Thái, thành những hạt nhân để tuyên truyền rất tốt cho người Mông ở đây. Sau bữa cơm tối trước ở nhà Trưởng ban Giàng Nhịa Dê, sớm hôm sau tôi cũng được Thái mời đến nhà. Mọi ý nghĩ xấu xa ngày xưa đã không còn ở trong Thái. Được người dân, cán bộ cũng như những người lính biên phòng động viên, giúp đỡ, mở rộng vòng tay cưu mang, Thái đang phấn đấu trở thành một công dân tốt, để bù đắp lại những lỗi lầm một thời với dân bản. Cùng kiến thức đã học được 4 năm ở trường đại học Nông lâm Thái Nguyên, giờ Thái đang là người tiên phong xây dựng mô hình trang trại ở bản Pù Hao. Ngoài ruộng vườn, Thái còn nuôi trâu và đào ao thả cá nữa. Không chút giấu lòng, Thái thật thà: “Em ngu quá! Nhà nước dành cho bao ưu đãi, nếu không nghe lời kẻ xấu thì giờ chắc em đã trở thành kỹ sư nông lâm rồi. Thế nhưng vẫn chưa muộn, giờ em phải cố làm giầu, đem kiến thức có được ra giúp dân bản. Mình phải sống tốt để bù đắp lại cho những gì mà bộ đội biên phòng, cán bộ đã giúp em”. Cũng qua câu chuyện, tôi được biết, Thái đã có một mối tình đày huyền thoại với một cô gái tận bên huyện Sông Mã. Nhờ bố mẹ, xóm làng mà họ đã lên vợ lên chồng. Nhà cửa có, vợ cũng có rồi, Thái cần có những đưa con mà nuôi dạy chúng.

Gió mùa đông bắc đã tràn ngập qua các sườn non, ngọn núi ở huyện miền biên Sốp Cộp! Năm nay cũng thêm một mùa xuân bình yên nữa mà hai người vợ trẻ là Vàng Thị Lầu và Sùng Dạ Mỷ phải ăn Tết khi thiếu vắng chồng. Chồng họ, hai anh Giàng Nỏ Mua và Giàng A Của là những người trong đội quân đi “tìm Vua” của Thái. Không may mắn như Thái, vì nghe lời kẻ xấu nên họ đã vĩnh viễn không còn nhìn thấy bản Pù Hao, thấy vợ con vì tên rơi đạn lạc trong những lần bị truy đuổi giữa các toán quân phỉ. Thế nhưng cái buồn đã được khỏa lấp nhanh chóng trong họ. Nhờ sự chăm chút của chính quyền, tuy thiếu vắng chồng thế nhưng những cái Tết đã qua, hai người vợ trẻ này và những đứa con thơ của họ vẫn có cái Tết đầy đủ cùng với sự vui vẻ của riêng của mình. Họ thường xuyên được chính quyền và Bộ đội Biên phòng nơi đây giúp đỡ an ủi trong những ngày thường, nhất khi là Tết đến, Xuân về. Khi hỏi chuyện, với cái cười đầy tư lự, Sùng Dạ Mỷ cho biết : “Nhà tôi, bản Pù Hao giờ không còn đói và không sợ kẻ xấu nữa. Cái bụng chỉ buồn là chồng nghe theo kẻ xấu đã không vì nhà nữa thôi”.

Con đường khúc khuỷu, hoang vắng nối từ Pù Hao ra trung tâm huyện Sốp Cộp đã được mở, xe máy bon bon chạy, ôtô đã đến được huyện. Tôi vui thêm vì được biết xuân này, ngoài những người con lầm đường lạc lối trở về thì bản Pù Hao hẻo lánh dạo nào nay đã hết đói. Cũng như một số địa phương khác, nhiều mô hình trang trại trẻ cũng đang được mở rộng trên đất này. Mùa xuân biên giới nơi đây sẽ hứa hẹn nhiều điều tốt đẹp trong một năm tiếp theo.