Xử lý vi phạm nồng độ cồn: Nhìn từ kinh nghiệm quốc tế đến thực tiễn Việt Nam

Kinh nghiệm quốc tế

Việc xử lý vi phạm nồng độ cồn là một vấn đề quan trọng, đặc biệt là khi nó liên quan đến an toàn giao thông và sức khỏe cộng đồng. Các quốc gia trên thế giới đều nhận thức rõ tác hại của việc lái xe dưới sự ảnh hưởng của rượu và chất kích thích - DUI (Driving under the influence) và đã áp dụng nhiều biện pháp mạnh mẽ, nghiêm khắc để xử lý.

Theo Forbes, Nhật Bản là một trong những quốc gia có luật cấm lái xe sau khi uống rượu nghiêm ngặt nhất thế giới. Sau loạt vụ tai nạn giao thông chết người liên quan đến rượu vào đầu thế kỷ 20, giới chức Nhật Bản quyết định ban hành luật cứng rắn hơn để giải quyết vấn đề xã hội này.

Cụ thể, ở nồng độ cồn 0,15 mg/1l khí thở, người lái xe bị xác định vi phạm lái xe trong tình trạng ảnh hưởng DUI và có thể bị phạt ngồi tù có lao động tới 3 năm và phạt tiền tới 500.000 yên (3.709 USD). Trong khi đó, mức vi phạm lái xe trong khi say DWI (Driving While Intoxicated) - mức vi phạm lớn hơn DUI - tài xế vi phạm có thể bị ngồi tù có lao động đến 5 năm và phạt tiền lên đến 1 triệu yên (7.419 USD).

Theo website của Đại học Khoa học và Công nghệ Okinawa, bất kỳ ai cung cấp phương tiện và/hoặc rượu cho tài xế say rượu hoặc là hành khách trên xe do tài xế say rượu điều khiển cũng có thể bị ngồi tù có lao động và phạt tiền. Nếu sự cố DUI hoặc DWI dẫn đến tai nạn, hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn. Người lái xe say rượu gây tử vong hoặc thương tích cho người khác sẽ bị phạt tù đến 20 năm (trong trường hợp gây tử vong) hoặc 15 năm (trong trường hợp nạn nhân bị thương).

Ngoài ra, theo Luật Giao thông Đường bộ Nhật Bản, người đã uống rượu cũng không được phép điều khiển xe đạp.

Chính phủ Nhật Bản đã tổ chức nhiều chiến dịch tuyên truyền để nâng cao nhận thức về nguy cơ của việc lái xe khi uống rượu bia. Ngoài ra, các công ty và tổ chức cũng tích cực tham gia vào việc giáo dục nhân viên về việc không lái xe khi say rượu.

Tại Hoa Kỳ, mỗi tiểu bang có quy định khác nhau đối với hành vi lái xe có nồng độ cồn trong máu. Tuy nhiên, hầu hết các tiểu bang đều quy định, lần vi phạm đầu tiên bị phạt tiền từ 500 – 2.000 USD và phạt tù không quá 6 tháng. Các lần vi phạm sau sẽ có mức phạt tăng dần và phụ thuộc vào phán quyết của thẩm phán.

Các cảnh sát Hoa Kỳ thường xuyên được huấn luyện về kỹ thuật kiểm tra nồng độ cồn, và các hình phạt như tạm giữ phương tiện, tước giấy phép lái xe, hoặc phạt tiền rất phổ biến.

Tại Singapore, Đạo luật Giao thông đường bộ Singapore năm 2019 quy định có nồng độ cồn trong lần vi phạm đầu tiên bị phạt tới 5.000 SGD (tương đương 94.000.000 VNĐ) và bị phạt tù 6 tháng. Vi phạm lần hai có thể bị phạt tới 10.000 SGD và phạt tù tới 1 năm, đồng thời, người vi phạm bị tước bằng lái vĩnh viễn và phạt tù 3 năm nếu vi phạm lần thứ ba.

Tại Trung Quốc, Luật An toàn giao thông Trung Quốc năm 2011 có hình thức xử phạt nghiêm khắc, người lái xe có nồng độ cồn trong máu từ 20 – dưới 80mg/ml bị phạt tiền từ 1.000 – 2.000 NDT (tương đương 3.500.000 – 7.000.000 VNĐ) và đình chỉ giấy phép lái xe trong 6 tháng; nếu có tỷ lệ cồn trong máy (BAC) cao hơn 80mg/ml có thể bị phạt tù từ 01-6 tháng và treo bằng lái xe 5 năm. Trong trường hợp gây tai nạn nghiêm trọng sẽ bị xử phạt hình sự và bị tước giấy phép lái xe vĩnh viễn.

Ở Úc, các vi phạm về nồng độ cồn được xử lý nghiêm khắc với mức phạt rất cao và các hình thức xử phạt bao gồm tước bằng lái xe, tạm giữ phương tiện và các buổi học về an toàn giao thông. Cảnh sát nước này áp dụng phương pháp kiểm tra nhanh bằng cách thường xuyên thực hiện các cuộc kiểm tra nồng độ cồn ngẫu nhiên, đặc biệt vào các dịp lễ, tết.

Tại châu Âu, phần lớn các quốc gia đều sử dụng ngưỡng tiêu chuẩn để đo nồng độ cồn trong máu đối với người lái xe là 0,5g/l BAC và chia giới hạn nồng độ cồn theo đối tượng: Mức chuẩn; mức dành cho người lái xe thương mại (taxi, xe buýt, lái xe thuê) và người mới lái xe. Hầu hết các hình phạt đang áp dụng là phạt tiền, tịch thu giấy phép lái xe có thời hạn hoặc vĩnh viễn, đồng thời, phạt tù tùy vào BAC của người lái xe và mức độ nghiêm trọng khi gây tai nạn giao thông…

Khắc chế "ma men" đường phố tại Việt Nam

Thời gian qua, Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực trong việc kiểm soát và xử lý vi phạm nồng độ cồn nhờ Nghị định 100 và Luật Phòng chống tác hại của rượu, bia; góp phần kéo giảm đáng kể tai nạn giao thông. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, vướng mắc.

Thống kê từ Cục Cảnh sát giao thông, từ năm 2022 đến 2024, cả nước có đến 20% số vụ tai nạn giao thông xảy ra liên quan đến việc người điều khiển phương tiện có sử dụng rượu, bia. Theo đó, cứ có 5 người chết hoặc bị thương trong các vụ tai nạn giao thông thì có 1 người chết hoặc bị thương do lái xe có sử dụng rượu, bia.

Quy định về xử phạt hành vi điều khiển xe sau khi uống rượu bia ở các nước có khác nhau nhưng đều rất nghiêm ngặt. Trong bối cảnh Việt Nam đang kiên trì với chính sách "nồng độ cồn bằng 0", thì chế tài và kinh nghiệm xử lý từ các quốc gia trên từ thế giới sẽ giúp Việt Nam tham khảo để nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác này.

Một là, duy trì và củng cố các quy định kiểm soát nồng độ cồn khi lái xe để tạo tính răn đe. Việc cấm tuyệt đối nồng độ cồn sẽ góp phần tạo ra sự thay đổi rõ rệt trong ý thức người dân và giảm đáng kể tai nạn giao thông liên quan đến rượu bia; giúp hình thành thói quen "đã uống rượu bia thì không lái xe" một cách dứt khoát, không gây tranh cãi về mức giới hạn.

Hai là, tăng cường các biện pháp kiểm tra và xử phạt nghiêm khắc. Tiếp tục duy trì tần suất kiểm tra cao trên các tuyến đường. Trang bị đầy đủ thiết bị đo nồng độ cồn hiện đại, camera ghi lại toàn bộ quá trình xử lý để làm căn cứ pháp lý và ngăn chặn hành vi chống đối. Nghiên cứu áp dụng các công nghệ tiên tiến như thiết bị khóa khởi động cho các trường hợp tái phạm nghiêm trọng. Đảm bảo mọi trường hợp vi phạm đều bị xử lý đúng quy định, không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Điều này tạo niềm tin và tính răn đe.

Ba là, đảm bảo sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức trong việc phòng ngừa tai nạn giao thông. Một trong những giải pháp mang tính xã hội cao chính là nâng cao nhận thức về rủi ro mang lại khi sử dụng rượu, bia nói chung và sử dụng rượu, bia khi lái xe nói riêng. Các nước thường thực hiện chiến lược này bằng cách xây dựng chương trình giáo dục sớm trong các trường học, nâng cao nhận thức cộng đồng bằng các chiến dịch cụ thể.

Đồng thời, phát triển các giải pháp hỗ trợ, tăng cường dịch vụ vận tải công cộng và cá nhân, khuyến khích phát triển các dịch vụ taxi, xe ôm công nghệ để người dân có nhiều lựa chọn an toàn hơn khi đã sử dụng rượu bia. Khuyến khích người dân báo cáo các trường hợp vi phạm nồng độ cồn.

Bốn là, phương pháp kiểm tra nồng độ cồn ngẫu nhiên có thể giúp giảm thiểu tình trạng vi phạm, đặc biệt trong các dịp lễ, tết. Tổ chức các chiến dịch kiểm tra thường xuyên và quyết liệt sẽ nâng cao hiệu quả trong việc giảm thiểu tai nạn giao thông.