Tòa án giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc

Điều 3 Luật Tổ chức TAND 2024, về Nhiệm vụ, quyền hạn của TAND, quy định: đ) Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc;

Điều 31 Luật Tổ chức TAND 2024, về Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc, quy định: Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc là việc Tòa án làm rõ trong quá trình xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc và trong bản án, quyết định việc áp dụng quy định của pháp luật trong hoàn cảnh, tình huống cụ thể để xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc theo thẩm quyền.

Trước đó, giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử là một trong số những nội dung mới của dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) nhận được nhiều sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội.

Theo TANDTC, “giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử” được hiểu là việc HĐXX giải thích, làm rõ trong bản án lý do áp dụng điều luật cụ thể trong hoàn cảnh, tình huống của vụ án. Đây cũng là nhiệm vụ mà HĐXX đang thực hiện từ trước đến nay và việc luật hóa quy định này nhằm ràng buộc cao hơn trách nhiệm của HĐXX trong mỗi phán quyết.

Đóng góp ý kiến hoàn thiện dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi), tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, đại biểu Lê Thị Thanh Lam – Phó Trưởng Đoàn chuyên trách phụ trách Đoàn ĐBQH tỉnh Hậu Giang cho rằng, quy định nhiệm vụ của Tòa án “giải thích áp dụng pháp luật trong bản án, quyết định của Tòa án” trong dự thảo Luật là cần thiết. Bởi, trong bộ máy nhà nước, chỉ duy nhất Tòa án thực hiện chức năng xét xử, có quyền ra bản án tuyên ai đúng, ai sai, tuyên một người có tội hay không có tội.

Như vậy, phán quyết của Tòa án liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Do vậy, Tòa án phải giải thích rõ trong bản án: Vì sao lại tuyên họ có tội? Vì sao lại áp dụng luật này, mà không phải luật khác? Vì sao lại áp dụng điều này, mà không phải điều khác?...

Đại biểu Lê Thị Thanh Lam cho biết, hoạt động “giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử” là hoạt động lâu nay các Tòa án, các Thẩm phán vẫn đang làm khi xét xử (không phải là hoạt động mới). Do đó, việc luật hóa hoạt động “giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử” vào dự thảo Luật Tổ chức TAND (sửa đổi) sẽ ràng buộc trách nhiệm cao hơn đối với các Tòa án, các Thẩm phán; tạo cơ sở pháp lý để xã hội (mà trước hết là bị cáo, đương sự) giám sát hoạt động xét xử, giám sát bản án của Tòa án. Đồng thời, đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết số 27-NQ/TW “bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân trong hoạt động xét xử”.

Theo đại biểu, Khoản 2, Điều 74, Hiến pháp năm 2013 quy định: Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Giải thích của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là giải thích về nội dung, Hiến pháp, luật, pháp lệnh khi nội dung đó còn có nhiều cách hiểu khác nhau, chưa có sự thống nhất trong nhận thức.

Còn giải thích của Tòa án là giải thích căn cứ lựa chọn quy phạm pháp luật để áp dụng cho chủ thể bị áp dụng hiểu. Bản thân quy phạm pháp luật Tòa án giải thích đã có sự thống nhất trong nhận thức, không có mâu thuẫn trong cách hiểu. Do đó, dự thảo quy định thẩm quyền mới này cho Tòa án là hoàn thoàn phù hợp, tăng niềm tin của nhân dân vào hệ thống pháp luật.

Đại biểu Nguyễn Thị Thủy – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Kạn- đồng thời là Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Quốc hội cho rằng, việc luật hóa trách nhiệm này, Tòa án không có thêm quyền lợi gì mà chỉ thêm nghĩa vụ nhưng sẽ tốt hơn cho việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân và sẽ là căn cứ pháp lý để người dân và xã hội giám sát bản án của Tòa án.

Cùng quan điểm trên, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh – Đoàn ĐBQH tỉnh Khánh Hòa - Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho rằng, quy định này sẽ góp phần nâng cao chất lượng bản án của Tòa án, bảo đảm tính logic trong bản án, quyết định của Tòa án, từ đó sẽ tăng niềm tin của dân chúng vào Tòa án, vào công lý. Đặc biệt, thực hiện tốt nhiệm vụ giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử của Tòa án sẽ là cơ sở, tiền đề cho việc hình thành các án lệ chất lượng trong tương lai.