Liệu thuốc sốt rét có tác dụng chữa Covid-19 không?

Một loại thuốc sốt rét được quảng cáo là thuốc chữa bệnh Covid-19 tiềm năng cho thấy không có lợi ích gì đối với căn bệnh này so với chăm sóc tiêu chuẩn - và thực tế có liên quan đến nhiều ca tử vong hơn, một nghiên cứu mới đã chứng minh điều đó.

Hydroxychloroquine đến nay vẫn chỉ là một loại thuốc đang được xem xét. Nó cũng không phải là ứng cử viên duy nhất có hi vọng được công nhận. Remdesivir, một loại thuốc kháng virus được phát triển để điều trị Ebola, đã được sử dụng thành công để điều trị một trong những người Mỹ đầu tiên bị nhiễm Covid-19. Losartan, một loại thuốc điều trị huyết áp cao dường như cũng có thể ngăn chặn virus Covid-19 xâm nhập vào tế bào người.

Hydroxychloroquine và một hợp chất liên quan đến chloroquine đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ để điều trị bệnh sốt rét, cũng như các rối loạn tự miễn lupus và viêm khớp dạng thấp.

Ngày 22/4, kết quả một thí nghiệm được Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ về tác dụng của Hydroxychloroquine trong điều trị Covid-19 được công bố cho thấy có một số nghi ngờ về hiệu quả của loại thuốc vốn được Tổng thống Donald Trump và kênh tin tức cánh hữu Fox News kỳ vọng nhất. Các nhà nghiên cứu đã xem xét hồ sơ bệnh án của 368 cựu chiến binh nhập viện trên toàn quốc đã chết hoặc được xuất viện vào ngày 11 tháng 4. Tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân dùng hydroxychloroquine là 28% và 22% khi dùng kết hợp với kháng sinh azithromycin - một sự kết hợp được ưa chuộng bởi nhà khoa học người Pháp Didier Raoult, nghiên cứu về đề tài này hồi tháng 3 đã tạo nên sự quan tâm toàn cầu về thuốc uống. Trong khi đó, tỷ lệ tử vong cho những người chỉ được chăm sóc đúng tiêu chuẩn là 11%.

Hydroxychloroquine, có hoặc không kết hợp với azithromycin, có nhiều khả năng được kê đơn cho bệnh nhân mắc bệnh nặng hơn, nhưng các nhà phân tích nhận thấy rằng tỷ lệ tử vong gia tăng vẫn tồn tại ngay cả sau khi họ xem xét cả những người mắc bệnh nhẹ hơn. Một trong những hạn chế của phân tích đó là nghiên cứu không chỉ định ngẫu nhiên người dùng thuốc thuộc tất cả các nhóm, bởi vì đó là một phân tích hồi cứu có nghĩa là nó xem xét lại những gì đã xảy ra chứ không phải là thử nghiệm chủ động. Ngoài ra, kết quả rất khó để khái quát vì số người sử dụng thuốc rất cụ thể: hầu hết bệnh nhân là nam giới, với độ tuổi trung bình trên 65 và da đen, một nhóm bị ảnh hưởng không cân xứng bởi các bệnh tiềm ẩn như bệnh tiểu đường và bệnh tim. Hơn nữa, việc không thêm rủi ro khi thở máy trong nhóm chỉ dùng hydroxychloroquine dẫn đến các nhà phân tích cho rằng tỷ lệ tử vong gia tăng trong nhóm này có thể là do tác dụng phụ bên ngoài hệ hô hấp.

Một nghiên cứu gần đây được tiến hành trên 30 bệnh nhân ở Trung Quốc được Tạp chí của Đại học Chiết Giang công bố vào tháng trước cho thấy, những bệnh nhân được điều trị bằng Hydroxychloroquine đã không chiến đấu tốt hơn với SARS-CoV-2 so với những người không dùng thuốc.

Một nghiên cứu trên số lượng nhỏ các bệnh nhân Covid-19 khác được thực hiện ở Pháp đã báo cáo có những hiệu quả nhất định từ việc điều trị bằng hydroxychloroquine và azithromycin - một loại thuốc chống lại vi khuẩn, không phải virus. Nghiên cứu này đã gây tranh cãi, bởi các nhà phê bình cho rằng việc các bệnh nhân nặng nhất đã bị loại khỏi phân tích sẽ làm sai lệch kết quả nghiên cứu và các phương pháp thống kê được sử dụng để phân tích dữ liệu không phải là phương pháp thường được sử dụng trong loại nghiên cứu này.

Hydroxychloroquine và một hợp chất liên quan đến chloroquine đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ để điều trị bệnh sốt rét, cũng như các rối loạn tự miễn lupus và viêm khớp dạng thấp. Loại thuốc này đã nhận được sự chú ý đáng kể trong đại dịch do virus corona chủng mới gây ra và đã được chứng minh trong môi trường phòng thí nghiệm có thể ngăn chặn virus xâm nhập vào tế bào và ngăn chặn sự nhân lên của virus - nhưng trong thế giới dược phẩm, "in vitro" (thí nghiệm trong ống nghiệm) thường không thành công khi chuyển thành "in vivo" (thí nghiệm trên cơ thể sống).

Tổng thống Donald Trump đã tỏ ra quá vội vã khi quảng bá thuốc hydroxychloroquine như một loại thuốc hiệu quả trong việc điều trị Covid-19 bởi nó có thể gây ra những hậu quả chết người. Dù để điều trị Covid-19 hay điều trị sốt rét, đây không phải là một loại thuốc để mọi người tự sử dụng. Tuyên bố chính trị không thể nào thay thế cho một kết quả nghiên cứu chuyên môn y tế.

Được bán dưới tên Plaquenil ở Mỹ, hydroxychloroquine đang được mọi người quan tâm vì hiện không có loại thuốc điều trị Covid-19 nào được phê duyệt thông qua các kênh thông thường. Những lời quảng cáo của Tổng thống Trump có thể đã không mang lại may mắn cho một số người Mỹ thử mua hydroxychloroquine mà không cần toa của bác sĩ. Tờ Dallas Morning News cho biết một số người Mỹ đang vượt qua biên giới phía Nam để tìm cách mua được loại thuốc này.

Một nghiên cứu trước đây đã phát hiện ra rằng hydroxychloroquine có rủi ro đối với những bệnh nhân mắc một số vấn đề về nhịp tim và có thể gây mất ý thức, co giật hoặc đôi khi bị ngừng tim ở nhóm này. Chính vì thế, nó không phải là một loại thuốc được sử dụng mà không cần tới sự giám sát của bác sĩ. Hydroxychloroquine là loại thuốc được xếp vào hàng gọi là “cửa sổ trị liệu hẹp” - nghĩa là không có khoảng cách lớn giữa liều hữu ích và liều có hại. Đây là một vấn đề cần được chú ý khi việc sử dụng thuốc loại này có khả năng được mở rộng nếu nó được chứng minh hiệu quả trong điều trị Covid-19.

Câu trả lời thực sự chỉ có thể được xác định thông qua các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên với số lượng lớn các bệnh nhân được chỉ định sử dụng thuốc đang được nghiên cứu hoặc giả dược. Một số trong số những thử nghiệm đáng chú ý nhất đang được tiến hành ở Hoa Kỳ, Châu Âu, Canada và Vương quốc Anh. Mặc dù mọi người vẫn hy vọng những gì ông Trump quảng cáo về hydroxychloroquine được chứng minh là đúng thì trách nhiệm xác định loại thuốc nào có thể điều trị Covid-19 vẫn thuộc về các bác sĩ và nhà khoa học. Hãy để những nhà khoa học, chứ không phải là những suy nghĩ chính trị, hướng dẫn cuộc chiến chống lại đại dịch virus corona này.