Tăng thẩm quyền Tòa án nhân dân cấp tỉnh từ 1/7

Thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực

Đáng chú ý luật mới đã sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, trong đó quy định thẩm quyền của các Tòa án trong hệ thống Tòa án mới.

Theo đó, Tòa án nhân dân tối cao sẽ giám đốc việc xét xử của các Tòa án. Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (Tòa án cấp tỉnh) giám đốc việc xét xử của Tòa án nhân dân khu vực thuộc phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ để bảo đảm việc áp dụng pháp luật nghiêm chỉnh và thống nhất.

Tòa án nhân dân khu vực (Tòa án khu vực) có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp quy định tại các điều 26, 28, 30 và 32 của Bộ luật này; giải quyết những yêu cầu quy định tại các điều 27, 29, 31 và 33 trong luật, trừ yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của một số Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo quy định tại khoản 2 điều 37 của Bộ luật.

Luật bổ sung quy định thẩm quyền của các Tòa chuyên trách thuộc Tòa án nhân dân khu vực. Tòa dân sự thuộc Tòa án khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ việc về dân sự, lao động, trừ những vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa sở hữu trí tuệ thuộc Tòa khu vực.

Tòa kinh tế thuộc Tòa án khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ việc về kinh doanh, thương mại, trừ những vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa sở hữu trí tuệ thuộc Tòa khu vực.

Tòa sở hữu trí tuệ thuộc Tòa án khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ.

Tòa gia đình và người chưa thành niên thuộc Tòa án khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ việc về hôn nhân và gia đình.

Đối với Tòa án khu vực chưa có Tòa chuyên trách thì Chánh án Tòa án có trách nhiệm tổ chức công tác xét xử và phân công Thẩm phán giải quyết vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực.

Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh

Về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, luật quy định thẩm quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực bị kháng cáo, kháng nghị; giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực nhưng bị kháng nghị.

Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc theo quy định của Luật Trọng tài thương mại.

Cùng với đó, luật bổ sung thẩm quyền của các Tòa chuyên trách thuộc cấp tòa này. Cụ thể: Tòa dân sự thuộc Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định dân sự chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án khu vực bị kháng cáo, kháng nghị, trừ những vụ việc dân sự về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ.

Tòa gia đình và người chưa thành niên thuộc Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định hôn nhân và gia đình chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án khu vực bị kháng cáo, kháng nghị.

Tòa kinh tế thuộc Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định kinh doanh, thương mại; bản án, quyết định dân sự về quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án khu vực bị kháng cáo, kháng nghị.

Tòa kinh tế thuộc một số Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc.

Tòa lao động thuộc Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định lao động chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án khu vực bị kháng cáo, kháng nghị.

Luật cũng sửa đổi, bổ sung quy định chuyển vụ việc dân sự cho Tòa án khác; giải quyết tranh chấp về thẩm quyền. Theo đó, vụ việc dân sự đã được thụ lý mà không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án đã thụ lý thì Tòa án đó ra quyết định chuyển hồ sơ vụ việc dân sự cho Tòa án có thẩm quyền và xóa tên vụ án đó trong sổ thụ lý.

Quyết định này phải được gửi ngay cho Viện kiểm sát cùng cấp, đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan. Đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan có quyền khiếu nại, Viện kiểm sát có quyền kiến nghị quyết định này trong thời hạn 3 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được quyết định.

Trong thời hạn 3 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được khiếu nại, kiến nghị, Chánh án Tòa án đã ra quyết định chuyển vụ việc dân sự phải giải quyết khiếu nại, kiến nghị. Quyết định của Chánh án Tòa án là quyết định cuối cùng.

Tranh chấp về thẩm quyền giữa các tòa án khu vực trong cùng một tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do Chánh án Tòa án cấp tỉnh giải quyết. Tranh chấp về thẩm quyền giữa các Tòa án khu vực thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương khác nhau do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao giải quyết. Tranh chấp về thẩm quyền giữa các Tòa án cấp tỉnh do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao giải quyết.

Sắp xếp, tổ chức Tòa án theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả

Trước đó, trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu dự án luật, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Toà án nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết, có ý kiến cho rằng với quy định của dự thảo luật thì khối lượng công việc phải giải quyết của Tòa án nhân dân cấp tỉnh rất lớn, có thể sẽ ảnh hưởng đến việc giải quyết của Tòa này.

"Tòa án nhân dân tối cao thấy rằng việc chuyển giao toàn bộ thẩm quyền xét xử theo thủ tục sơ thẩm đối với các loại vụ án hành chính, vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, phá sản cho Tòa án nhân dân khu vực đã giảm tải khối lượng lớn công việc cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh".

Về thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, theo quy định, Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp tỉnh chỉ giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án nhân dân khu vực nên không làm tăng đáng kể khối lượng công việc cho Tòa án nhân dân cấp tỉnh. Do vậy, Tòa án nhân dân tối cao đề nghị được giữ quy định như dự thảo.

Mặt khác, việc chuyển giao toàn bộ thẩm quyền xét xử theo thủ tục sơ thẩm đối với các loại vụ án hành chính, vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, phá sản cho Tòa án nhân dân khu vực là nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường phân cấp, phân quyền cho cơ sở.

Đây là giải pháp để sắp xếp, tổ chức Tòa án theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tòa án nhân dân khu vực là một cấp Tòa án mới được thành lập có quy mô, thẩm quyền, số lượng và chất lượng thẩm phán lớn hơn so với Tòa án cấp huyện trước đây.

“Trong thời gian tới, Tòa án nhân dân tối cao sẽ thực hiện nhiều giải pháp như tăng cường đào tạo, tập huấn, bố trí đội ngũ Thẩm phán đủ năng lực để thực hiện tốt nhiệm vụ của Tòa án nhân dân khu vực nên không cần thiết phải giữ lại thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm một số loại vụ án, vụ việc của Tòa án nhân dân cấp tỉnh”- Chánh án Lê Minh Trí nhấn mạnh

Ngoài ra, Tòa án nhân dân tối cao dự kiến đề xuất tổ chức 3 Tòa Phá sản tại 3 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM; tổ chức 2 Tòa Sở hữu trí tuệ tại 2 Tòa án nhân dân khu vực ở Hà Nội và TP.HCM. Phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định.

Theo Chánh án Lê Minh Trí, đây là loại việc khó, phức tạp và ngày càng tăng theo tốc độ phát triển kinh tế của đất nước nên việc giải quyết vụ việc sở hữu trí tuệ, phá sản đòi hỏi phải được tổ chức chuyên nghiệp, chuyên môn hóa cả về bộ máy và con người; đội ngũ cán bộ cần có kiến thức chuyên sâu về pháp luật, hiểu biết về các lĩnh vực chuyên môn.

Do vậy, Dự án Luật cũng quy định: Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh; bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án khác khi xét thấy cần thiết, trừ quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh có quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực trong phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.

Luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.