TAND TP. Hồ Chí Minh - Điểm tựa pháp lý của trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước

Từ những ngày đầu đến hành trình đổi mới

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, ngày 10/8/1976, TAND TP.HCM chính thức được thành lập. Trong bối cảnh xã hội còn nhiều biến động, lực lượng cán bộ tư pháp còn mỏng (chỉ 7 Thẩm phán), nhiệm vụ trọng tâm của Tòa án là bảo vệ chính quyền cách mạng, trấn áp các thế lực phản cách mạng, xử lý nghiêm các loại tội phạm hình sự, góp phần lập lại trật tự xã hội.

Từ sau công cuộc đổi mới đất nước (1986), cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, TP.HCM trở thành nơi phát sinh nhiều loại tranh chấp mới về kinh tế, lao động, hành chính. Tòa án được mở rộng thẩm quyền, thành lập các Tòa chuyên trách để đáp ứng thực tiễn, từng bước hiện đại hóa, chuyên nghiệp hóa. Lượng án thụ lý hằng năm luôn ở mức cao nhất cả nước, đặt ra thách thức song cũng khẳng định vai trò tiên phong của TAND TP.HCM.

Đặc biệt, việc thành lập Tòa Gia đình và Người chưa thành niên đầu tiên trong cả nước năm 2016 là dấu mốc quan trọng, thể hiện nỗ lực nhân văn, hướng tới bảo vệ quyền lợi nhóm yếu thế. Đồng thời, TAND TP.HCM cũng đi đầu trong ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động xét xử, trở thành điểm sáng trong tiến trình cải cách tư pháp.

Bước ngoặt lớn nhất đến từ ngày 01/7/2025, khi thực hiện Nghị quyết 81/2025/UBTVQH15, hệ thống TAND TP.HCM được tổ chức lại trên cơ sở hợp nhất ba TAND cấp tỉnh cũ, đồng thời thành lập 19 TAND khu vực.

Chánh án TAND TP.HCM Lê Thanh Phong chia sẻ, ngay sau khi có Nghị quyết, nhân sự chủ chốt đã được bổ nhiệm khẩn trương; kế hoạch bàn giao cơ sở vật chất, hồ sơ, thiết bị được hoàn tất trong vòng chưa đầy 10 ngày, đảm bảo bộ máy mới hoạt động liên tục, không gián đoạn.

Tiếp đó, các thủ tục hành chính – tư pháp được ưu tiên xử lý ngay. Việc cấp con dấu mới, thống nhất biển hiệu, thông tin rộng rãi trên các phương tiện truyền thông giúp người dân dễ dàng tiếp cận với Tòa án.

Tuy nhiên, khó khăn ban đầu đối với các Tòa án khi sáp nhập không chỉ là khoảng cách địa lý hay cơ sở vật chất, trang thiết bị mà chính là vừa phải kiện toàn tổ chức lại bộ máy, vừa đảm bảo hoàn thành tốt các chỉ tiêu công tác. Đây là một thử thách lớn, đòi hỏi các đơn vị không chỉ giải quyết vấn đề nhân sự, phân công công việc hợp lý, mà còn phải nâng cao hiệu quả công tác xét xử, giải quyết án, không để xảy ra tình trạng tồn đọng vi phạm thời hạn giải quyết vụ, việc.

Để khắc phục thách thức này, các TAND khu vực đã chủ động xây dựng nhiều giải pháp đồng bộ. Trước hết, chú trọng làm tốt công tác tư tưởng, tạo sự thống nhất, đồng thuận trong đội ngũ cán bộ, công chức. Việc sắp xếp, bố trí nhân sự được tiến hành theo nguyên tắc công khai, minh bạch, bảo đảm phù hợp năng lực, sở trường của từng người.

Chánh án TAND TP.HCM Lê Thanh Phong cho rằng, kinh nghiệm lớn nhất rút ra chính là sự quyết tâm chính trị, có kế hoạch bài bản và đặc biệt là phát huy tinh thần đoàn kết nội bộ. Trong quá trình này, công nghệ thông tin đã trở thành công cụ then chốt, giúp giảm áp lực công việc, tăng tính minh bạch, rút ngắn thời gian xử lý, qua đó hỗ trợ các Tòa án vượt qua khó khăn ban đầu và từng bước khẳng định quyết tâm hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Điểm tựa pháp lý của một trung tâm kinh tế

Với vị thế là đầu tàu kinh tế cả nước, TP.HCM là nơi hội tụ nhiều doanh nghiệp, nhà đầu tư, đồng thời cũng tiềm ẩn không ít tranh chấp phức tạp. TAND hai cấp TP.HCM đã xác định rõ vai trò là “người giữ cân công lý”, tạo lập môi trường pháp lý minh bạch, công bằng, thúc đẩy niềm tin xã hội.

Trước hết, TAND TP.HCM đã xét xử nghiêm minh nhiều vụ án hình sự, đặc biệt là những đại án kinh tế, tham nhũng lớn như vụ Phạm Công Danh, Trầm Bê, Trương Mỹ Lan... Những bản án công tâm, quyết liệt trong việc thu hồi tài sản cho Nhà nước – có vụ lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng – đã góp phần quan trọng làm trong sạch môi trường kinh doanh, củng cố niềm tin của nhà đầu tư.

Bên cạnh đó, mỗi năm TAND hai cấp TP.HCM đã giải quyết hàng chục nghìn vụ việc kinh doanh, thương mại, dân sự, hôn nhân gia đình, lao động. Công tác hòa giải, đối thoại luôn được coi trọng, với tỷ lệ thành công trên 50%, giúp giảm tải cho hệ thống Tòa án, tiết kiệm chi phí xã hội và duy trì sự đoàn kết trong nhân dân.

Đặc biệt, trong lĩnh vực hành chính, TAND TP.HCM đã đưa ra xét xử kịp thời, đúng pháp luật góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp và Nhà nước. Việc đẩy mạnh các phương thức đối thoại trực tuyến đã đưa tỷ lệ giải quyết án hành chính vượt chỉ tiêu Quốc hội giao, khẳng định vai trò quan trọng của Tòa án trong quản lý Nhà nước.

Bước tiến mạnh mẽ trong chuyển đổi số

Trong bối cảnh lượng án phải thụ lý, giải quyết ngày càng tăng và biên chế thiếu, TAND TP.HCM coi chuyển đổi số không phải là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc. Thực tiễn đã chứng minh, công nghệ số mang lại hiệu quả, tính minh bạch và khả năng tiếp cận công lý vượt trội.

TP.HCM là đơn vị đi đầu cả nước về xét xử trực tuyến, tổ chức hàng nghìn phiên tòa qua mạng, tiết kiệm chi phí, đảm bảo an toàn và đặc biệt hữu ích trong các vụ án lớn. Song song đó, Tòa án mạnh dạn thí điểm nhiều phương thức mới như tống đạt văn bản tố tụng qua phương tiện điện tử, với hàng nghìn lượt áp dụng thành công, được người dân, luật sư đánh giá cao.

Nhiều công cụ hỗ trợ nghiệp vụ đã được xây dựng: Kios tra cứu hồ sơ với hơn 100 lượt truy cập/ngày; phần mềm quản lý thi hành án hình sự; hệ thống phân công án ngẫu nhiên bảo đảm khách quan, minh bạch. Đáng chú ý, Tòa án đã đưa vào vận hành trợ lý ảo, chatbot hỗ trợ nộp đơn, phần mềm chuyển giọng nói thành văn bản tại phiên tòa, góp phần giảm tải khối lượng công việc cho Thẩm phán, Thư ký.

Bên cạnh đó, TAND khu vực 1, TAND khu vực 9, TAND khu vực 10 đã xây dựng nhiều phần mềm quản lý án, ứng dụng mã vạch, lập website trực tuyến... Những mô hình hiệu quả này nhanh chóng được nhân rộng, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, phục vụ người dân tốt hơn.

Trải qua 49 năm hình thành và phát triển, TAND hai cấp TP.HCM đã đi từ những ngày đầu gian khó đến vị thế trung tâm tư pháp của cả nước. Với quyết tâm tiên phong trong đổi mới, TAND TP.HCM tiếp tục khẳng định vai trò là “người giữ cân công lý”, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đồng hành cùng sự phát triển bền vững của Thành phố mang tên Bác.

“

Với thành tích đặc biệt xuất sắc đột xuất trong xét xử, giải quyết theo thủ tục sơ thẩm các vụ án đặc biệt nghiêm trọng do Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi trong thời gian qua, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, Chủ tịch nước đã quyết định tặng thưởng “Huân chương Lao động hạng Nhất” cho Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh.