Hồn thiêng Lam Kinh

Trải qua những biến cố, thăng trầm, vùng đất thiêng này vẫn lưu giữ nhiều di vật quý giá về vị Anh hùng dân tộc Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, tạo thêm niềm tự hào về một thời thịnh trị của triều đại Hậu Lê trong lịch sử dân tộc.

Sau khi chiến thắng giặc Minh, giành lại nền độc lập cho đất nước, Bình Định vương Lê Lợi đã lên ngôi vua, gây dựng một vương triều dài nhất và thịnh trị bậc nhất trong lịch sử dân tộc.

Để tưởng nhớ quê hương tiên tổ, cũng là căn cứ địa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn trong buổi đầu “nếm mật nằm gai”, Thái tổ Cao hoàng đế Lê Lợi đã cho xây dựng Sơn Lăng ở vùng đất Lam Sơn về sau gọi là Lam Kinh.

Khu di tích Lam Kinh rộng khoảng 200ha, bao gồm lăng mộ, đền miếu và hệ thống thành điện, hành cung của các vị vua nhà Hậu Lê. Lam Kinh được xây dựng theo quan điểm của thuyết phong thủy, với bố cục tổng thể nương vào điều kiện địa lý và tận dụng các ưu thế do thiên nhiên tạo ra.

Qua thời gian, nhiều công trình đều bị phá hủy hoặc hư hại. Năm 1995, công cuộc trùng tu quy mô lớn đã nhất được tiến hành, kéo dài cho đến những năm gần đây. Dựa vào các sử liệu và khảo cổ học ở thực địa, những hạng mục kiến trúc của Lam Kinh dần được sáng tỏ và từng bước được phục dựng thành một quần thể kiến trúc huy hoàng trong lịch sử.

Khu thành điện Lam Kinh được xây dựng theo hình chữ nhật, tường thành dày 1m, cổng chính quay về hướng Nam. Qua cổng thành có sông Ngọc bao quanh khu miếu điện. Các hạng mục kiến trúc được bố trí theo một trục ở chính giữa gồm: Bạch Kiều, nghi môn, sân rồng. Từ sân rồng leo lên 9 bậc thềm rồng bằng đá sẽ tới nền điện.

Phía sau điện Lam Kinh là Cửu Miếu, gồm 9 tòa, có bố cục hình cánh cung ôm ra phía trước. Đây là nơi thờ các vua và hoàng hậu cùng một số người trong gia tộc. Sau khu vực này là tường hậu. Thành nội có công năng thờ cúng và là nơi diễn ra các lễ nghi khi vua từ Đông Đô về. Phía ngoài thành nội là khu thành ngoại, gồm các công trình của bộ máy trông coi miếu điện.

Hằng năm, cứ đến ngày 21, 22 tháng 8 (Âm lịch), Lễ hội Lam Kinh được tổ chức trang trọng và thành kính, tưởng nhớ công ơn các bậc tiền nhân. Tại đây, du khách có dịp tỏ lòng biết ơn, đạo lý uống nước nhớ nguồn, dâng nén hương thơm lên mộ vua Lê cầu mong cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình an, hạnh phúc.

Bên cạnh những cung điện uy nghi, cổ kính, Lam Kinh còn biết đến với những câu chuyện, hiện vật đầy bí ẩn như mối tình cây đa thị, cây lim hiến thân. Đặc sắc hơn cả có lẽ chính là cây ổi cười được trồng trước mộ vua Lê…

Theo Ban Quản lý khu di tích, cây ổi “cười” do ông Trần Hưng Dẫn (ở Nam Định) cung tiến năm 1933. Ông Dẫn vốn hiếm muộn con nên đã cầu tự trước mộ vua Lê Thái Tổ, nhờ đó mà ông hạ sinh được quý tử. Để tỏ lòng thành, ông cung tiến 4 tượng voi, 2 cây long não và cây ổi để trồng trong khu lăng mộ. Đến nay, dòng tộc ông Dẫn đang sinh sống ở Hải Phòng, mỗi đời chỉ có một người con trai nối dõi tông đường.

Đến năm 1994, cây ổi được phát hiện biết “cười”. Trong một lần viếng thăm mộ vua, một du khách ngồi cạnh cây ổi đã phát hiện ra điều kỳ lạ này. Khi "cù" vào gốc, tất cả lá cây đều rung rinh. Hơn thế, nếu nắm tay vào một đoạn thân cây, nhắm mắt lại, đa số mọi người đều có cảm giác lâng lâng, quay cuồng đầu óc và rung lắc như bị cành cây giật điện. Cuối năm 2001, có một nhà thơ sau một lần viếng thăm vua Lê, bằng tâm hồn nhạy cảm của một thi sĩ khi thấy những điều kỳ lạ ở cây ổi nên đã đặt tên cho nó là cây ổi "cười".

Ngoài cây ổi, câu chuyện về cây lim hiến mình cũng kỳ bí không kém. Khi xây dựng chính điện, thiếu mất một cây gỗ, Ban quản lý đang loay hoay tìm phương án thay thế, thì ngay ngày hôm sau một cây lim đang xanh tốt bỗng nhiên trút lá, người dân coi đây là sự lạ. Lúc hạ cây lim xuống, có một loại mủ màu đỏ như máu chảy ra. Kỳ lạ hơn, chiều cao cũng như độ to của cây khớp với cột cái gian chính điện.

Hiện nay di tích lịch sử Lam Kinh là điểm đến hấp dẫn du khách thập phương đến viếng thăm bày tỏ lòng thành kính với các vị vua nhà Hậu Lê một thời thịnh trị và trải nghiệm nhiều điều lý thú về chốn linh thiêng này.