Hoàn thiện khung pháp lý cho kinh tế số sẽ tạo điều kiện doanh nghiệp công nghệ phát triển

Hiện nay, hoạt động giao dịch tiền ảo tại Việt Nam thông qua các sàn giao dịch đang diễn ra khá sôi động, với các loại tiền số phổ biến như Bitcoin, MetaHub, Ethereum… Đối với nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo, hiện có hai loại hình chính là sàn giao dịch tập trung và sàn giao dịch phi tập trung.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho hay, nhiều giao dịch tiền ảo vẫn được thực hiện thông qua tài khoản ngân hàng. Đây là các giao dịch đáng ngờ cần được báo cáo, song do chưa có hành lang pháp lý, nên các giao dịch này là thỏa thuận dân sự, ngân hàng hiện không thể can thiệp. “Giám sát, quản lý tiền mã hóa là nhiệm vụ cấp bách trong giai đoạn hiện nay, mà muốn quản lý được dòng tiền này thì trước hết phải có khung khổ pháp lý”, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng khẳng định.

Bám sát các định hướng lớn, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước cũng như nhận thức sâu sắc về vai trò và tầm quan trọng của công nghiệp công nghệ số, thời gian qua Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã dành sự quan tâm đặc biệt, sự chỉ đạo hết sức sát sao, quyết liệt trong thúc đẩy phát triển và ứng dụng công nghệ số trên các lĩnh vực cũng như không ngừng hoàn thiện các cơ chế, chính sách về công nghiệp công nghệ số.

Theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) được giao là đơn vị chủ trì xây dựng và đang lấy ý kiến góp ý rộng rãi các cấp, các ngành đối với dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số để trình Quốc hội xem xét và thông qua vào kỳ họp sắp tới.

Về bức tranh tài sản số, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung phân tích: Có rất nhiều con số nói về tài sản số tại Việt Nam, điển hình theo báo cáo của tổ chức Chainalysis chuyên về phân tích thị trường, năm 2022, dòng tài sản số hay là tài sản mã hóa vào thị trường Việt Nam khoảng 100 tỷ USD. Con số này tăng trưởng đến năm 2023 là 120 tỷ USD. Năm 2021-2022, Việt Nam luôn nằm trong top 3 trên toàn cầu về người dân sở hữu tài sản số (nghĩa là 21% dân số Việt Nam sở hữu) chỉ sau UAE và Hoa Kỳ. Năm 2023, Việt Nam tụt 5 hạng, đứng thứ 7. Đặc biệt, 2 quốc gia nhỏ, sát với chúng ta là Thái Lan và Singapore đã vươn lên đứng thứ 5 và 3.

Rất nhiều quốc gia trong khu vực ban hành luật lệ, chính sách để thúc đẩy tạo ra hành lang pháp lý cho những dòng tài sản này đóng góp vào nền kinh tế mang giá trị tích cực chứ không thể có cách nhìn tiêu cực là ảnh hưởng tới ổn định kinh tế từng quốc gia nói riêng.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI cho biết: Một trong những điểm mới và tương đối nổi bật trong dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số là lần đầu tiên đưa ra khái niệm về tài sản số. Mặc dù tài sản số hay tiền ảo trên thực tiễn đã rất phát triển nhưng về mặt pháp lý dường như chúng ta chưa theo kịp, chúng ta chưa có một khung khổ pháp lý cho loại tài sản này. Chính vì thế, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số lần đầu tiên tại Điều 8 có quy định về tài sản số.

"Chính vì chúng ta chưa có khung pháp lý chính thức nên thời gian vừa qua, có một vài DN hoạt động đầu tư kinh doanh liên quan đến tài sản số buộc phải rời bỏ Việt Nam sang nước ngoài đặt trụ sở. Với sự phát triển khoa học công nghệ mạnh mẽ như hiện tại, Việt Nam cần phải là điểm đến của các nhà đầu tư công nghệ số. Cần từng bước phải xây dựng khung khổ pháp lý, khi đó, công nghiệp công nghệ số dần được hình thành, phát triển mạnh mẽ, quyền và lợi ích của những người tham gia trong lĩnh vực này được bảo vệ", ông Đậu Anh Tuấn nói.

"Chúng tôi cho rằng, nhu cầu có khung pháp lý cho tài sản số, cho các giao dịch liên quan tới tài sản số là điều Việt Nam cần cân nhắc và nhanh chóng thúc đẩy", đại diện VCCI nói.

Ông Trương Bá Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) phân tích: Trong thời gian qua, với sự phát triển của công nghệ, tài sản số cũng phát triển rất mạnh trên thế giới. Chúng ta không có khung pháp lý liên quan đến tài sản số nhưng các giao dịch về tài sản số vẫn diễn ra thông qua sàn giao dịch nước ngoài và cá nhân. Vì vậy, chúng ta cần thiết phải có khung pháp lý liên quan đến tài sản số. Trong đó, phải xác định và làm rõ được định nghĩa tài sản số là gì cũng như vị trí pháp lý của tài sản số.

Nếu thừa nhận và quản lý tài sản số như tài sản thì đòi hỏi không chỉ sự tham gia của Bộ Tài chính mà của rất nhiều bộ, ngành có liên quan. Phía Bộ Tài chính, trường hợp dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua, trong đó chúng ta đã đưa ra được định nghĩa về tài sản số cũng như các nội dung có liên quan, thì trong phạm vi và chức năng của mình, Bộ Tài chính sẽ triển khai thực hiện các vấn đề liên quan, bao gồm cả hoàn thiện chính sách về thuế.

Một chuyên gia tài chính cho biết, chúng ta có 3 chính sách thuế liên quan đến điều chỉnh mua bán, chuyển nhượng, giao dịch tài sản, đó là: Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Thuế thu nhập DN, Luật Thuế giá trị gia tăng. Thực tế hiện nay, 3 Luật thuế quy định khá rõ về người nộp thuế, đối tượng nộp thuế, thu nhập chịu thuế, phương pháp tính thuế và thuế suất. Trường hợp tài sản số là tài sản thì có căn cứ để thực hiện thu thuế.

Tuy nhiên, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số mới nhất của Bộ TT&TT không dùng khái niệm 'tài sản số' mà chuyển sang dùng khái niệm 'tài sản mã hóa'. Do đó, chúng ta cũng cần phải thống nhất để phân loại đúng, bởi vì mỗi tài sản số có thể phục vụ cho mục tiêu khác nhau, từ đó mới có căn cứ thực hiện việc thu thuế.

Còn nếu trong trường hợp pháp luật thuế chưa bao quát được các hoạt động liên quan đến tài sản số thì chúng ta không có căn cứ để hoàn thiện pháp luật về thuế. Bởi pháp luật về thuế chỉ quy định về thuế gắn với đặc trưng, đặc điểm, hoạt động quy định ở pháp luật chuyên ngành. Như vậy, chúng ta cần sự đồng bộ trong hoàn thiện các pháp luật có liên quan.

Quyết định 194/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ nhằm giúp Việt Nam loại ra khỏi danh sách xám. Trong quyết định này, lần đầu tiên, Chính phủ nhắc đến VASP có nghĩa là tài sản số và những nhà cung cấp dịch vụ tài sản số.

Dự thảo về Nghị định cơ chế thử nghiệm có kiểm soát - Sandbox cho ngành Fintech tại Việt Nam. Chính những cơ chế này tạo ra một môi trường thử nghiệm khá thuận lợi cho doanh nghiệp nước ngoài đang có ý định đầu tư và phát triển tại một thị trường nhiều tiềm năng như Việt Nam. Không ít DN nước ngoài đang bước đầu thăm dò và mong muốn đầu tư dài hạn tại Việt Nam, việc tạo ra một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch giúp các nhà đầu tư, doanh nghiệp yên tâm đầu tư kinh doanh là vấn đề quan tâm hàng đầu…

Được biết, Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số chuẩn bị trình Quốc hội xem xét và thông qua trong kỳ họp sắp tới, sẽ giúp việc xây dựng cũng như hoàn thiện các quy định pháp lý liên quan đến công nghệ số, tạo ra một hành lang pháp lý vững vàng, ổn định sẽ giúp các nhà đầu tư yên tâm phát triển. Đồng thời, nó còn giúp cho doanh nghiệp có định hướng rõ ràng hơn trong hoạt động đầu tư và kinh doanh dài hạn tại Việt Nam.