Chuyển đổi số báo chí: Không thể đi một mình, phải thay đổi để dẫn dắt

Chuyển đổi số là yêu cầu tất yếu đối với các cơ quan báo chí. Trong bối cảnh Nghị quyết 68-NQ/TW xác định rõ vai trò dẫn dắt, đồng hành của báo chí với sự phát triển kinh tế tư nhân, trụ cột quan trọng của nền kinh tế.

Trao đổi với Báo Công lý, PGS.TS Trần Quang Diệu -Giám đốc Trung tâm Công nghệ và Chuyển đổi số, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, nhấn mạnh: “Thay đổi” chính là từ khóa then chốt để báo chí ngành thích ứng, khẳng định vai trò trong hệ sinh thái truyền thông số quốc gia và đưa chính sách vào thực chất cuộc sống.

PV: Cảm ơn PGS.TS Trần Quang Diệu đã nhận lời trả lời của Báo Công lý chúng tôi. Thưa ông, nội dung chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” đã đặt ra mục tiêu với nhiều kỳ vọng. Vậy thì theo ông thì đâu là thách thức lớn nhất để triển khai?

PGS.TS Trần Quang Diệu: Cảm ơn câu hỏi của phóng viên! Chúng ta có thể thấy rằng báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước tiến khá mạnh và nhanh trong hoạt động chuyển đổi số. Thực ra chúng ta có Luật Báo chí 2016, quy hoạch báo chí 2019 và đặc biệt chúng ta có Quyết định 348/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Có thể thấy rằng công nghệ đã và đang ngày càng trở nên phổ biến, các cơ quan báo chí cũng từng bước thay đổi chính mình thông qua hoạt động chuyển đổi số, đưa công nghệ vào tất cả các hoạt động và bước đầu đã đạt được kết quả đáng ghi nhận.

Các cơ quan báo chí, truyền thông ở Việt Nam cũng đã xuất hiện trên hầu hết các nền tảng đa phương tiện, hay nói khác là chúng ta đã và đang hòa mình vào dòng chảy của báo chí thế giới. Tuy nhiên rằng là cái khó khăn đầu tiên mà chúng ta đang gặp phải khi triển khai báo chí số có lẽ là nguồn lực. Nguồn lực đó ở nhiều khía cạnh khác nhau, đó llà sự hoàn thiện của chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của nhà nước.

Ví dụ chúng ta đã đề cập đến kinh tế báo chí nhưng hành lang cho kinh tế báo chí thì chúng ta chưa hoàn thiện. Chúng ta đề cập đến sự hỗ trợ của Nhà nước đối với các hoạt động chuyển đổi số báo chí nhưng lại chưa có quy chuẩn chung để các cơ quan báo chí hoạt động và triển khai cùng nhau. Một vấn đề nữa, chúng ta chưa có hệ sinh thái báo chí quốc gia, vẫn còn thiếu vai trò dẫn dắt của các cơ quan quản lý nhà nước, của Hội Nhà báo trong các hoạt động triển khai chuyển đổi số đối với các cơ quan báo chí.

Chúng ta nên xây dựng hệ sinh thái báo chí, truyền thông quốc gia để ở đó các cơ quan báo chí có thể học tập lẫn nhau, có thể chia sẻ thông tin với nhau nhưng không làm mất đi sự khác biệt, đặc trưng của từng cơ quan báo chí.

PV: Thưa PGS.TS Trần Quang Diệu, nếu để dùng từ khóa dành cho những người làm báo trong thời điểm này thì ông sẽ dùng từ khóa gì? Với một cơ quan báo chí ngành như Báo Công lý, cơ quan ngôn luận của Tòa án nhân dân tối cao, nơi phản ánh về ngành tư pháp nói chung và Tòa án nói riêng thì theo ông Báo cần phải làm gì để phát huy tốt vai trò dẫn dắt thông tin?

PGS.TS Trần Quang Diệu: Cảm ơn câu hỏi của phóng viên. Thay đổi! Chuyển đổi số là thay đổi, đối với người làm báo cũng sẽ là thay đổi. Thay đổi về cách thức, thay đổi về tư duy, thay đổi về hình thức và thay đổi về mô hình hoạt động. Có lẽ “thay đổi” chính là từ khóa phù hợp nhất cho tất cả chúng ta trong cái bối cảnh này.

Báo chí có tính chuyên biệt, tính chuyên biệt đó có vai trò quan trọng và xuyên suốt trong hoạt động chuyển đổi số của tất cả các cơ quan báo chí. Chúng ta phải phát huy được thế mạnh của báo chí ngành, đấy là điều chắc chắn. Như Báo Công lý, muốn phát huy được thế mạnh riêng của mình thì không đơn thuần chỉ là sự phản ánh chung, mà phải chuyên sâu, chuyên biệt, phải là nơi hỗ trợ thực sự cho người dân, cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Từ đó dần từng bước hoàn thiện cách thức ứng phó với sự thay đổi của xã hội cũng như của thế giới.

Chúng ta nói thêm về sự “thay đổi” với một ví dụ cụ thể hơn. Gần đây nhất, Nghị quyết 68 NQ/TW là một ví dụ điển hình. Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói rằng đây là một trong bốn trụ cột để đưa đất nước ta phát triển và trụ cột kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất. Vậy nên rất cần sự tham gia, định hướng và dẫn đường của các cơ quan báo chí, truyền thông.

Theo tôi, muốn tháo gỡ các “điểm nghẽn” trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước thì các cơ quan báo chí, truyền thông càng có một vai trò quan trọng. Đối với kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân thì sự dẫn dắt sự cung cấp thông tin, sự đồng hành của Báo Công lý nói riêng và các cơ quan báo chí khác nói chung là rất quan trọng, để cho các Nghị quyết, chính sách thực sự đi vào thực chất và cuộc sống xã hội.

PV: Thưa PGS.TS Trần Quang Diệu, như ông vừa chia sẻ, Nghị quyết 68 NQ/TW xác định rõ vai trò của báo chí trong hệ sinh thái, truyền thông số quốc gia và đặc biệt là vai trò đồng hành phát triển kinh tế tư nhân. Vậy ông nhìn nhận thế nào về sự thay đổi chức năng và sứ mệnh của báo chí thông qua Nghị quyết này?

PGS.TS Trần Quang Diệu: Thực ra chức năng và sứ mệnh không thay đổi. Báo chí cách mạng Việt Nam thực hiện các nhiệm vụ đã được Đảng và Nhà nước chúng ta quan tâm, cũng như đặt ra các chỉ tiêu phát triển mang tính chất định hướng rất lớn. Ví dụ như Nghị quyết Đại hội XIII đã khẳng định rằng cần phải xây dựng nền báo chí cách mạng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Nghị quyết 68 cũng là một hiện thực hóa các chỉ đạo mang tính định hướng của Nghị quyết Đại hội XIII. Việc dẫn dắt, định hướng để cho các doanh nghiệp, người dân đồng hành với Nhà nước phát triển kinh tế, để đưa Việt Nam tiến vào kỷ nguyên mới như đồng chí Tổng Bí thư vẫn chia sẻ đó là kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nghiên vươn mình của dân tộc, kỷ nguyên của phồn vinh hạnh phúc. Vậy nên sự đồng hành, chia sẻ, dẫn dắt của cơ quan báo chí, truyền thông để cho các doanh nghiệp có niềm tin, động lực và thấu hiểu cái hoạt động của mình cũng như sự đóng góp với cộng đồng.

Chức năng của báo chí bây giờ không chỉ là sự phản ánh, mà còn lắng nghe người dân mà còn lắng nghe sự phát triển của các vùng kinh tế, các khu vực để dẫn dắt, gợi mở cho sự phát triển kinh tế chuyên biệt cho từng vùng, từng lĩnh vực, từng ngành đó.

Ví dụ báo chí có thể hiểu được rằng khu vực này người dân đang mong muốn được định hướng điều gì, cần chia sẻ điều gì để tránh trường hợp mà chúng ta suốt ngày “giải cứu”. Trước đây chúng ta thấy rằng vùng này sản xuất một sản phẩm, vùng kia cũng sản xuất một sản phẩm và chúng ta không tạo ra các vùng sản phẩm chuyên biệt. Cho nên đã xảy ra trường hợp dư thừa. Cũng là doanh nghiệp chẳng hạn, hoàn toàn có thể tận dụng thế mạnh của vùng sản phẩm đó để tổ chức sản xuất, xây dựng phương án kinh doanh của riêng mình. Các quốc gia bên cạnh chúng ta đều làm như thế cả.

Khi có các quan điểm mang tính chất định hướng thì báo chí sẽ làm nhiệm vụ gắn kết để cho mọi người cùng hiểu nhau. Người dân hiểu Chính phủ, Chính phủ hiểu người dân, người dân hiểu doanh nghiệp, doanh nghiệp hiểu Chính phủ. Vậy thì không ai khác, chỉ có báo chí, truyền thông sẽ làm được điều này, thay vì chúng ta phản ánh thì chúng ta làm nhiệm vụ dẫn dắt và định hướng.

PV: Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!