Cần hành lang pháp lý quản lý thuốc lá thế hệ mới

Buổi tọa đàm được tổ chức nhằm thảo luận sâu hơn về vấn đề chính sách quản lý đối với thuốc lá thế hệ mới, cách tiếp cận mới phù hợp với lợi ích các chủ thể liên quan và thực tiễn xã hội ở Việt Nam nhằm góp thêm góc nhìn để tham mưu cho Bộ Công Thương về chính sách quản lý đối với sản phẩm này để trình Chính phủ trong thời gian tới.

Hút thuốc lá là một trong những tác nhân gây hại cho sức khỏe con người và Việt Nam hiện vẫn đang là một trong 15 quốc gia có mức tiêu thụ thuốc lá cao nhất thế giới. Ngoài thuốc lá điếu, nhiều loại hình thuốc lá mới (được gọi chung là thuốc lá thể hệ mới (TLTHM)) đã xuất hiện theo sự phát triển của công nghệ.

Tại Việt Nam, sản phẩm này đã xuất hiện ở nhiều kênh khác nhau, dù chưa được phép thương mại. Dựa vào nhu cầu của người dùng trong nước, các sản phẩm được đưa vào Việt Nam thông qua buôn lậu trái phép hoặc nhập khẩu theo đường xách tay. Tình trạng nhập lậu ngày càng đáng báo động, trong khi các cơ quan chức năng gặp khó khăn trong việc xử lý vì sản phẩm này chưa xuất hiện trong bất kỳ một văn bản quy phạm pháp luật nào, chỉ gộp chung vào loại hàng hóa do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn chứng minh nguồn gốc xuất xứ.

Trao đổi tại Tọa đàm, bà Nguyễn Quỳnh Liên, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) cho rằng, Việt Nam đang quản lý các sản phẩm thuốc là bằng Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) ban hành 2012. Vào thời điểm ban hành Luật, chưa có TLTHM tại thị trường Việt Nam nên các sản phẩm này không thuộc đối tượng điều chỉnh của Luật.

Thế nhưng, điều này không có nghĩa Luật PCTHTL không áp dụng được cho những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới tại thời điểm hiện nay. Bà Liên cho biết thêm, tại phiên họp các bên lần thứ 8 (COP8) về kiểm soát thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xác định thuốc lá làm nóng, một trong những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, là sản phẩm thuốc lá và kêu gọi các nước quản lý theo Luật kiểm soát thuốc lá hiện hành của quốc gia.

Do WHO đã chính thức công nhận thuốc lá làm nóng là thuốc lá, do vậy việc cần làm tiếp theo là áp dụng luật kiểm soát thuốc lá hiện hành đối với sản phẩm này như thế nào là phù hợp.

Ông Vũ Đức Nam - Phó Phòng Công nghiệp Thực phẩm, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, nhu cầu quản lý thuốc lá thế hệ mới là cần thiết và nhiệm vụ này cũng đã kéo dài trong nhiều năm qua, do vậy cần sớm có câu trả lời cho chính phủ cũng như mong muốn của cộng đồng. Hiện Bộ Công Thương đã tiếp thu ý kiến góp ý của các bộ, ngành và phối hợp với Bộ Y tế nghiên cứu, đề xuất chính sách quản lý riêng đối với các loại hình thuốc lá thế hệ mới, đảm bảo chặt chẽ, phù hợp Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá và Chiến lược Quốc gia về giảm thiểu tác hại của thuốc lá, phù hợp thông lệ quốc tế. Theo đó, trong cuộc họp với Ủy ban Thường vụ Quốc hội cùng các bộ ngành liên quan vào cuối tháng 9/2021, Bộ Công Thương đã có báo cáo về việc đề xuất thí điểm có thời hạn đối với thuốc lá làm nóng.

TS. Lưu Bình Nhưỡng – Phó Trưởng ban Dân nguyện - Ủy Ban thường vụ Quốc hội cho biết: “Nhu cầu về khung pháp lý nhằm kiểm soát những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là rất cấp thiết, nhằm giúp cho các cơ quan ban ngành chức năng có đủ công cụ, chế tài, xử phạt nghiêm minh các hành vi phạm tội. Tuy nhiên, một chính sách quản lý phù hợp các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vẫn còn đang bị bỏ ngõ quá lâu, dù cho việc kêu gọi quản lý đã được thực hiện từ cách đây nhiều năm do chính Chính phủ chỉ đạo. Chúng ta đã có Luật Phòng, chống tác hại của thuốc là nhưng lại chưa được áp dụng một cách triệt để. Trước những thực tiễn cấp thiết như hiện nay chúng ta cần khẩn trương đưa ra một lộ trình thích hợp để có thể đẩy nhanh tiến trình quản lý. Việc sớm đưa các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới chịu sự kiểm soát của Chính phủ, chế tài của Luật pháp chính là góp phần chống lại việc bình thường hóa sử dụng mọi loại sản phẩm thuốc lá cũng như ngăn chặn tình trạng phạm tội ngày càng tăng của những tổ chức, cá nhân buôn lậu".

Việc thiếu chính sách quản lý tồn tại nhiều năm qua đã và đang gây ra những tổn thất, phương hại về mặt kinh tế và xã hội. Chính phủ, các cơ quan quản lý, các chủ thể liên quan và người tiêu dùng nói chung đã chờ đợi một chính sách quản lý đối với thuốc lá thế hệ mới từ nhiều năm nay. Với sự nỗ lực của Bộ Công Thương cùng các bộ ngành liên quan, rất mong các đề xuất quản lý trong thời gian tới sẽ sớm có quyết định nhằm đưa các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vào kiểm soát, góp phần phòng chống và giảm tác hại thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cho người dân, lành mạnh thị trường và tránh thất thu cho Nhà nước.