Y tế cơ sở chưa làm tròn vai trò “người gác cổng”

Đó là nhận định của Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến tại hội nghị trực tuyến nâng cao chất lượng khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tuyến cơ sở diễn ra ngày 6/7 tại Hà Nội.

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, thời gian qua, y tế cơ sở có vai trò tích cực, có mô hình mạng lưới rộng lớn và thực hiện tốt vai trò chăm sóc sức khỏe ban đầu. Những thành tựu của y tế cơ sở Việt Nam triển khai thời gian qua được tổ chức quốc tế đánh giá là điểm sáng trên thế giới vì chúng ta có mạng lưới y tế cơ sở rộng khắp đến tận xã/phường, thậm chí tới cả y tế thôn bản, đạt nhiều mục tiêu thiên nhiên kỷ.

Nhờ có mạng lưới y tế cơ sở rộng khắp, công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cơ bản đã được triển khai có hiệu quả, sâu rộng như: tiêm chủng mở rộng, phòng chống suy dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em, dân số - kế hoạch hóa gia đình, KCB thông thường, truyền thông giáo dục sức khỏe. Hiện nhiều trạm y tế xã bước đầu đã quản lý, điều trị một số bệnh mạn tính không lây (tăng huyết áp, tiểu đường, tim mạch), một số loại bệnh truyền nhiễm (lao, HIV/AIDS) và phục hồi chức năng.

Bộ trưởng Y tế cho rằng, y tế cơ sở sẽ mất đi vai trò "người gác cổng" nếu không có sự đầu tư để tạo sự tin tưởng cho người dân

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Y tế, hạn chế của tuyến y tế cơ sở là người dân chưa tin tưởng vào y tế cơ sở vì chất lượng còn chưa cao, thiếu cán bộ y tế. Cùng đó, cơ sở hạ tầng, trang thiết bị chưa đáp ứng, các dịch vụ chuyên môn trong trong khám chữa bệnh còn hạn chế, nguồn kinh phí từ quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) cho trạm y tế tuyến xã chưa đảm bảo; chi trả BHYT còn thấp, danh mục thuốc ít, danh mục kỹ thuật ít...

Theo quy định, quỹ khám chữa bệnh BHYT được sử dụng tại trạm y tế tuyến xã tối đa chỉ bằng 20% quỹ khám chữa bệnh BHYT ngoại trú.

"Những hạn chế trên đây đã làm cho chất lượng khám chữa bệnh tại tuyến y tế cơ sở chưa đáp ứng yêu cầu và làm cho người dân chưa tin tưởng và vượt lên các tuyến trên khám chữa bệnh, gây tốn kém về thời gian, tiền bạc, công sức và các chi phí xã hội khác”, Bộ trưởng Bộ Y tế nhận định.

Bộ trưởng Y tế phân tích nghịch lý, tại tuyến Trung ương, tỷ lệ người đến khám chỉ 3,1% nhưng chi phí 20% tổng chi quỹ khám chữa bệnh BHYT. Tại tuyến tỉnh/thành phố chiếm 25% bệnh nhân nhưng chiếm 25,6% tổng chi quỹ khám chữa bệnh BHYT.

“Chỉ riêng tại tuyến Trung ương và tỉnh/thành phố, số người đến khám chỉ 28,7% nhưng chi phí lên tới 67,3% tổng chi quỹ khám chữa bệnh BHYT. Trong khi đó, tuyến huyện khám tới 51,4% số lượt bệnh nhân nhưng chi phí chỉ 29,8% và con số này tại tuyến xã chi phí còn thấp hơn nữa, chỉ 2,7% tổng chi quỹ khám chữa bệnh BHYT trong khi tỷ lệ người dân đến khám chiếm gần 20%”, Bộ trưởng Tiến nói.

Thăm khám cho người cao tuổi tại trạm y tế xã Chi Tiên (huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ)

Theo bà Nguyễn Thị Minh - Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, chất lượng khám chữa bệnh tuyến y tế cơ sở vẫn là vấn đề phải suy nghĩ bởi y tế cơ sở là người "gác cổng" trong hệ thống y tế, giúp người dân giảm chi từ tiền túi nhưng thực tế vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu này.

Tổng số trạm y tế xã khám chữa bệnh BHYT đến nay là 9.821 với số thẻ đăng ký BHYT ban đầu là 21,5 triệu, chiếm khoảng ¼ số người tham gia BHYT (86,9%).

Tuy nhiên, chính sách thông tuyến đang tạo ra thực trạng số người khám chữa bệnh BHYT tại tuyến xã có xu hướng giảm. Năm 2014, tỷ lệ khám chữa bệnh BHYT tại tuyến xã chiếm 28,3% nhưng đến 2017 chỉ còn 19,9% và giảm xuống 18,5% trong sáu tháng đầu năm 2018. Trong khi đó, khám chữa bệnh BHYT tại tuyến huyện gia tăng, từ 43,2% (2015) lên 52% (6 tháng đầu năm 2018).

“Với tình trạng này, nếu trạm y tế xã không được đầu tư tốt thì người dân sẽ lên tuyến trên để điều trị và trạm y tế sẽ không phát triển được”, bà Minh nói.

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cũng thừa nhận, người dân chưa tin tưởng vào y tế cơ sở, vì chất lượng khám chữa bệnh, danh mục thuốc, kỹ thuật ít, dẫn đến vượt tuyến, gây quá tải bệnh viện, tăng chi phí, mất thời gian...

“Khi tôi đi kiểm tra các bệnh viện tuyến Trung ương, nhiều bệnh nhân cho biết đã đi khám bệnh từ 3-4 giờ sáng, nhưng chỉ là đau đầu, đau chân tay, huyết áp… Mà những bệnh này, tuyến y tế cơ sở có thể làm được”, Bộ trưởng lưu ý.

Cả ngành y tế lẫn BHXH Việt Nam đều thống nhất nâng cao chất lượng y tế cơ sở là giải pháp tối ưu giúp người dân được chăm sóc sức khỏe ban đầu sớm. Vì thế, 2 bên đã đưa ra nhiều giải pháp sao cho y tế cơ sở thu hút người dân đến khám chữa bệnh nhằm giảm tải bệnh viện.