Triển lãm số về nghệ thuật Phật giáo thời Lý

Thời Lý (1009-1225), Phật giáo phát triển cực thịnh, được triều đình coi trọng phát triển. Tiêu biểu trong số đó là những ngôi “quốc tự” được xây dựng như chùa Một Cột, tháp Báo Thiên, chùa Dạm, chùa Phật Tích, chùa Long Đọi... Kiến trúc chùa tháp thời Lý không chỉ là công trình tôn giáo mà còn là công trình nghệ thuật thể hiện triết lý Phật giáo và những kỹ thuật đỉnh cao, mang đậm bản sắc Việt đồng thời biểu hiện sự tiếp thu những yếu tố văn hóa ngoại sinh.

Nghệ thuật điêu khắc Phật giáo thời Lý đạt đến đỉnh cao với sự kết hợp hài hòa giữa Phật giáo Thiền tông, nghệ thuật cung đình và văn hóa dân gian tạo nên phong cách thanh thoát mà uy nghi, linh thiêng mà gần gũi. Các tác phẩm điêu khắc thời Lý với kỹ thuật chế tác tượng tròn, phù điêu, chạm nổi, chạm lộng được tạo hình mềm mại, uyển chuyển, cân đối, hài hòa, cách điệu cao nhưng vẫn giữ nét tự nhiên.

Đồ gốm trong nghệ thuật Phật giáo thời Lý với các dòng gốm men trắng ngà, men nâu, hoa nâu, men ngọc. Kỹ thuật trang trí chủ yếu là khắc chìm, tráng men độc sắc, khuôn in, dán nổi... với các hoa văn đặc trưng liên quan đến Phật giáo: hoa sen, cúc dây, chim phượng, rồng, vũ công...

Trong khi đó, nghệ thuật âm nhạc, vũ đạo Phật giáo thời Lý là sự kết hợp độc đáo giữa nghi lễ tôn giáo, truyền thống dân gian và nghệ thuật cung đình, tạo nên một di sản âm nhạc, vũ đạo đặc sắc mang đậm bản sắc dân tộc.

Thời Lý, Phật giáo là quốc đạo, âm nhạc, vũ đạo trở thành phương tiện truyền bá giáo lý, thực hành các nghi lễ; các nhạc khí và âm điệu ảnh hưởng từ các nền văn hóa lớn như Ấn Độ, Trung Hoa nhưng được Việt hoá sâu sắc. Các nghi lễ Phật giáo được tổ chức long trọng với âm nhạc trang nghiêm dưới sự bảo trợ của triều đình.

Trưng bày chuyên đề lần này giới thiệu tới công chúng13 hiện vật đặc sắc nhất về nghệ thuật Phật giáo thời Lý hiện đang lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia trên 4 phương diện: Nghệ thuật kiến trúc chùa tháp, nghệ thuật điêu khắc Phật giáo, nghệ thuật âm nhạc - vũ đạo Phật giáo, nghệ thuật trên đồ gốm kết hợp ứng dụng công nghệ hiện đại như hologram, 3D mapping, digital revival và trí tuệ nhân tạo (AI).

Với cách tiếp cận mới mẻ, kết hợp giữa nghiên cứu khoa học chuyên sâu và công nghệ trình diễn hiện đại, Trưng bày sẽ mang đến cho công chúng một hành trình trải nghiệm đa giác quan, từ thị giác, thính giác đến chiều sâu cảm nhận văn hóa - lịch sử.

Các họa tiết hoa văn trên hiện vật được tái hiện sắc nét thông qua kỹ thuật số, cùng với những diễn giải sinh động giúp người xem, đặc biệt là thế hệ trẻ dễ dàng tiếp cận với lịch sử, văn hóa truyền thống một cách sáng tạo và hấp dẫn; cảm nhận di sản như những thực thể sống động, hình dung rõ nét, một giai đoạn rực rỡ của nghệ thuật Phật giáo thời Lý. Đồng thời, giúp công chúng hiểu sâu sắc, trân quý hơn những giá trị văn hóa truyền thống, góp phần nâng cao ý thức bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa dân tộc.

Phát biểu tại lễ khai mạc Trưng bày vừa diễn ra sáng 16/5, TS. Nguyễn Văn Đoàn - Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quốc gia nhấn mạnh: “Với những hiện vật tiêu biểu, được chọn lọc từ khối di sản Phật giáo thời Lý đang lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, chứa đựng những giá trị đặc sắc nhất của nghệ thuật Phật giáo thời Lý, với những diễn giải và trình chiếu bằng các kỹ thuật hiện đại, trưng bày nhằm góp phần phục dựng, tái tạo và hồi sinh các di sản văn hoá vô cùng quý giá, mong muốn mang tới cho khách tham quan những trải nghiệm mới, sâu sắc và hấp dẫn hơn”.

Trưng bày do Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Văn minh châu Á, Công ty TNHH C.M.Y.K Việt Nam tổ chức nhân ngày Quốc tế Bảo tàng và ngày Khoa học, Công nghệ Việt Nam (18/5/2025); kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và sẽ kéo dài đến hết tháng 7/2025.