Quy định việc ghi âm, ghi hình tại phiên tòa nhằm bảo vệ quyền con người

Các đại biểu cho rằng, việc quy định chặt chẽ hơn về hoạt động ghi âm, ghi hình tại phiên tòa là vô cùng cần thiết vì liên quan đến nhiều vấn đề cá nhân, nhân thân...

Trước đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã có báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý về dự luật gửi các đại biểu Quốc hội. Trong đó, chỉnh lý khoản 3 Điều 141 quy định về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp.

Dự thảo trình Quốc hội thảo luận được thiết kế hai phương án.

Phương án 1 (gồm khoản 3 và khoản 4): Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của HĐXX tại phiên tòa, phiên họp phải được sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa; việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của người tiến hành tố tụng khác, người tham gia phiên tòa, phiên họp thì phải được sự đồng ý của họ và sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa, phiên họp. Việc ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định.

Tòa án tiến hành ghi âm lời nói, ghi hình ảnh toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp trong trường hợp cần thiết để phục vụ nhiệm vụ chuyên môn. Việc sử dụng, cung cấp kết quả ghi âm lời nói, ghi hình ảnh diễn biến phiên tòa được thực hiện theo quy định của pháp luật. Chánh án TANDTC quy định chi tiết khoản này.

Phương án 2: Không quy định khoản 3 và khoản 4 (Thực hiện theo quy định của các luật tố tụng và pháp luật có liên quan).

Chọn phương án nào phù hợp?

Phát biểu thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) cho biết, trên thực tế đã cho thấy, rất nhiều các vụ việc, vụ án được đưa tin tràn lan trên báo chí, mạng xã hội, internet một cách không chính thống. Cùng với đó là các ý kiến trái chiều từ rất nhiều người dùng mạng xã hội đã tạo những tác động và áp lực không nhỏ đến người tiến hành tố tụng tham gia vụ án, có ảnh hưởng tiêu cực đến công tác xét xử.

Điều này đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến công tác xét xử, công tác tuyên truyền pháp luật cũng như ảnh hưởng trực tiếp đến quyền cá nhân, quyền con người được quy định trong Hiến pháp.

Bởi vậy, việc quy định chặt chẽ hơn về hoạt động ghi âm, ghi hình tại phiên tòa là vô cùng cần thiết.

Tuy nhiên, theo đại biểu, nên cân nhắc một số nội dung sau:

Không nên chỉ giới hạn việc ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định mà cần giới hạn cả việc ghi âm.

Bà Nga cho rằng nguyên tắc công khai là công khai toàn bộ phiên tòa không chỉ là thời gian khai mạc, tuyên án, hay công bố quyết định nhưng nếu để người dân tự do ghi âm, ghi hình trong cả quá trình xét xử sẽ ảnh hưởng đến quá trình xét xử vì ít nhiều tạo sự lộn xộn.

Hơn nữa, bà Nga nhìn nhận những phiên tòa xử án ly hôn, án kinh doanh… có nhiều bí mật đời tư, bí mật kinh doanh. Do vậy, nếu ghi âm, ghi hình tràn lan rồi đưa thông tin đã cắt gọt lên mạng xã hội sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới các cá nhân, tổ chức liên quan. Nhất là hiện nay việc xử phạt những vi phạm trên môi trường mạng đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Quy định nhằm bảo vệ quyền con người, quyền công dân

Góc nhìn khác, đại biểu Trần Nhật Minh (Đoàn Nghệ An) cho rằng quy định như phương án 1 là phù hợp; khắc phục được những bất cập trong những luật tố tụng hiện hành, đáp ứng được hai yêu cầu đặt ra trong hoạt động của phiên tòa.

Đó là, không làm ảnh hưởng tới quyền công dân, quyền con người của bị cáo, đương sự và những người tham gia tố tụng khác. Bởi theo quy định tại Điều 31 Hiến pháp thì người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.

Do đó, kể cả khi bị đưa ra xét xử thì bị cáo vẫn chưa bị coi là người có tội nên phải đối xử với họ như người chưa có tội.

Hay trong những vụ án dân sự ly hôn, liên quan đến bí mật riêng tư, gia đình, kinh doanh… những thông tin đưa ra tại phiên tòa chưa được kiểm chứng và phải được HĐXX xem xét, kết luận trong bản án, quyết định.

Do vậy, việc ghi âm, ghi hình phải được thực hiện theo quy định chặt chẽ của pháp luật và đảm bảo quyền con người, quyền công dân của bị cáo, đương sự. Đồng thời, không làm ảnh hưởng tới hoạt động xét xử, phải đảm bảo để HĐXX toàn tâm, toàn ý cho việc thực hiện xét xử, đại biểu nhấn mạnh.

Để thực hiện đầy đủ hai yêu cầu nêu trên, đại biểu Minh đề nghị bổ sung cụm từ ghi âm vào cuối khoản 3 “Việc ghi âm, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định”.

Đại biểu Dương Minh Ánh (Đoàn TP Hà Nội) cũng đồng tình với phương án 1. Bởi theo bà, việc này nhằm đảm bảo quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp.

Theo đại biểu, để đảm bảo tính tôn nghiêm tại phiên tòa, tạo điều kiện cho HĐXX điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm các yếu tố khác, việc quy định tại khoản 3 Điều 141 không hẹp hơn so với Luật Báo chí.

“Luật Báo chí quy định hoạt động báo chí theo quy định của pháp luật thì luật này và các luật khác cho phép tới đâu, báo chí hoạt động tới đó".