Phiên tòa giả định về chống khai thác IUU thu hút hàng trăm ngư dân

Tham dự chương trình có ông Cao Sơn Dũng, Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng Ban thường trực Ban Nội chính Tỉnh ủy Lâm Đồng; ông Nguyễn Trường Duy, Phó Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý (Sở Tư pháp tỉnh Lâm Đồng); Đại tá Phạm Ngọc Hòa, Phó Chủ nhiệm chính trị, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Lâm Đồng; Thượng tá Ngô Xuân Thủy, Phó Phòng An ninh điều tra Công an tỉnh Lâm Đồng.

Về phía Ban Tổ chức có ông Nguyễn Văn Thanh, Tỉnh ủy viên, Bí thư Đảng ủy, Chánh án TAND tỉnh Lâm Đồng; ông Nguyễn Văn Vũ, Phụ trách Văn phòng Đại diện Báo Công lý tại TP.HCM; Đại tá Hoàng Ngọc Thiện, Chính ủy Hải đoàn 32, Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 3; bà Thái Thị Ngọc Trân, Chi Cục trưởng Chi cục Thủy sản và biển đảo (Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng)... cùng lãnh đạo Đảng ủy, chính quyền xã Phan Rí Cửa.

Phát biểu khai mạc phiên tòa giả định, Chánh án TAND tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Văn Thanh đánh giá: Chuỗi chương trình phối hợp tổ chức phiên tòa giả định về chống khai thác IUU là hoạt động có ý nghĩa sâu sắc trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ nguồn lợi thủy sản, thực thi nghiêm các cam kết quốc tế và góp phần gỡ bỏ “thẻ vàng” của Ủy ban Châu Âu (EC) đối với thủy sản Việt Nam.

Chánh án TAND tỉnh Lâm Đồng cho biết thêm, thực hiện Công điện số 198/CĐ-TTg ngày 17/10/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc tập trung thực hiện tháng cao điểm chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) và phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam; Quyết định số 2310/QĐ-TTg ngày 17/10/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động tháng cao điểm.

Nhằm phối hợp tuyên truyền, triển khai thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản cho người dân trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng và nhất là ngư dân tham gia đánh bắt thủy sản trên Biển Đông.

Đồng thời, ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật Việt Nam như: đánh bắt trái phép ở vùng biển nước ngoài, tắt thiết bị để “lách luật”, không ghi hoặc ghi sai nhật ký khai thác, thu mua và chế biến nguyên liệu từ nguồn IUU.

Những hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn xâm phạm chủ quyền các quốc gia ven biển, phá hoại hệ sinh thái biển, và đẩy ngành thủy sản vào nguy cơ mất thị trường xuất khẩu trị giá hàng tỷ USD mỗi năm.

Do đó, TAND tỉnh Lâm Đồng đã phối hợp cùng nhiều cơ quan tổ chức phiên tòa giả định, nhằm phổ biến giáo dục pháp luật một cách sinh động, gần gũi thông qua hình thức xét xử giả định, giúp ngư dân nhận diện rõ hành vi vi phạm và hậu quả pháp lý.

Nội dung phiên tòa giả định được xây dựng dựa trên vụ việc có thật và đã xử lý trên thực tế, với mục đích gửi đi thông điệp mạnh mẽ: “Chống IUU - Trách nhiệm của từng cá nhân, từng tổ chức”, góp phần gỡ bỏ “thẻ vàng” của EC trong năm 2026, bảo vệ bền vững nguồn lợi thủy sản quốc gia và nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ thủy sản quốc tế.

"Phiên tòa giả định này không chỉ là một buổi xét xử mô phỏng, thể hiện công tác tuyên truyền pháp luật một cách sinh động, gần gũi; mà còn là một buổi học tập pháp luật thực tiễn, là lời cảnh tỉnh sống động và là cam kết hành động trong cuộc chiến chống IUU.

Do vậy, tôi đề nghị các thành viên Hội đồng xét xử (HĐXX), Kiểm sát viên thực hiện đúng vai trò, khách quan, công tâm, thuyết phục. Các bị cáo, nhân chứng, người liên quan tham gia nghiêm túc, trách nhiệm để giúp nhận diện, đưa ra bài học kinh nghiệm trong hoạt động đánh bắt, khai thác thủy sản tuân thủ đúng quy định pháp luật Việt Nam và quốc tế", Chánh án Nguyễn Văn Thanh nhấn mạnh.

Tại phiên tòa giả định, TAND khu vực 14 – Lâm Đồng xét xử vụ án "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm", theo quy định tại điểm a khoản 3 Điều 244 Bộ luật Hình sự.

Theo nội dung vụ án, ngày 17/3/2025, bị cáo Lê Văn Tý làm thuyền trưởng tàu BTh45678TS do bà Nguyễn Thị Hoa (SN 1974, trú thôn Hải Tân 4, xã Phan Rí Cửa, tỉnh Lâm Đồng) làm chủ.

Bị cáo Tý đi cùng 7 ngư phủ lần lượt có tên là Minh, Quang, Nam, Nhớ, Mai, Cường, Cốc (không rõ họ tên, năm sinh, nơi cư trú) đánh bắt thủy sản vùng biển từ tỉnh Bình Thuận (nay là tỉnh Lâm Đồng) đến tỉnh Cà Mau và giáp ranh vùng biển Malaysia.

Khoảng 20 giờ ngày 27/3/2025, bị cáo Tý cho ngư phủ thả lưới rê 10, dài khoảng 9.000m. Đến khoảng 4 giờ ngày 28/3/2025 thì kéo lưới, kéo lưới đến khoảng 6 giờ thì phát hiện cá thể Đồi mồi đầu tiên mắc vào lưới nhưng đã chết.

Tiếp tục kéo lưới đến 8 giờ cùng ngày thì xong, lúc này phát hiện có tất cả 15 cá thể Đồi mồi mắc vào lưới, trong đó 12 cá thể đã chết, còn 3 cá thể sống. Bị cáo kêu ngư phủ thả lại biển 3 cá thể Đồi mồi còn sống. Đối với 12 cá thể Đồi mồi đã chết thì bị cáo kêu các ngư phủ mổ bụng bỏ nội tạng, mỗi cá thể Đồi mồi được bỏ vào mỗi bao tải ướp đá và chứa trong khoang tàu với mục đích vận chuyển về đất liền tìm nơi tiêu thụ. Sau đó, bị cáo điều khiển tàu hướng về Cảng cá Phan Rí Cửa.

Khoảng 10 giờ 45 phút ngày 31/3/2025 thì lực lượng Đồn Biên phòng Hòa Minh – BCH Bộ đội Biên phòng tỉnh Lâm Đồng đến kiểm tra phát hiện trên tàu có 12 cá thể Đồi mồi đã chết không còn nội tạng nên lập biên bản tạm giữ 12 cá thể lớp bò sát họ Vích có khối lượng 320,7kg và chuyển vụ việc đến Cơ quan Cảnh sát điều tra (Công an tỉnh Lâm Đồng) xử lý theo thẩm quyền.

Từ lời khai của bị cáo, HĐXX nhận định, các hành vi của Lê Văn Tý đã gây ảnh hưởng đến uy tín quốc gia trong nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU. Sau quá trình xét xử, tranh tụng, HĐXX đã xem xét các tình tiết giảm nhẹ và tuyên phạt bị cáo Tý 10 năm tù về hai tội danh nêu trên.

Qua câu chuyện thực tế cho thấy, một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay là nhiều ngư dân còn chưa nắm bắt đầy đủ các quy định về khai thác, ghi chép nhật ký, thiết bị giám sát hành trình, hay quy định về xử phạt vi phạm…

Không ít ngư dân và chủ tàu thuyền vẫn còn tâm lý chủ quan, chưa coi trọng việc tuân thủ quy định. Nhiều trường hợp bị xử phạt hành chính, tước giấy phép khai thác hoặc bị nước ngoài bắt giữ tàu do vi phạm vùng biển. Điều này không chỉ gây thiệt hại lớn về kinh tế mà còn ảnh hưởng đến hình ảnh chung của Việt Nam.

Chính vì vậy, ngoài việc xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm, cần đẩy mạnh công tác giáo dục pháp luật thường xuyên, liên tục, tạo thành “văn hóa tuân thủ pháp luật” trong cộng đồng ngư dân và chủ tàu thuyền. Khi ý thức chấp hành được nâng cao, biển không chỉ là nguồn sống cho ngư dân mà còn là không gian của trật tự và kỷ cương.

Sau phiên tòa giả định, đại diện của TAND tỉnh, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh, Bộ Tư lệnh vùng - Cảnh sát biển 3 và Kiểm ngư (Sở NN&MT tỉnh) đã tổ chức chương trình tọa đàm, để giải đáp câu hỏi thắc mắc của ngư dân và chủ tàu thuyền, về quy định không vi phạm khai thác IUU.

“

Tại chương trình, Ban Tổ chức đã trao tặng quà cho hộ ngư dân, chủ tàu thuyền và gia đình chính sách của xã Phan Rí Cửa; trong đó, Báo Công lý trao 10 phần quà cho 10 gia đình chính sách, Tòa án nhân dân tỉnh Lâm Đồng trao 10 phần quà cho 10 hộ ngư dân, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh trao 10 phần quà cho 10 hộ ngư dân, Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 3 trao tặng 10 phần quà cho 10 chủ tàu thuyền.