Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và sứ mệnh của Tòa án nhân dân

PV: Ông nhận định gì về tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện nay?

Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta hiện nay. Đây là quá trình lâu dài, nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức.

Về cơ hội, chúng ta có bối cảnh hội nhập quốc tế thuận lợi, quyết tâm chính trị cao của Đảng, Nhà nước và sự tham gia ngày càng tích cực của nhân dân. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức như tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu; năng lực đội ngũ cán bộ chưa đồng đều; sự thay đổi nhanh chóng của tình hình trong nước và quốc tế đòi hỏi hệ thống pháp luật phải thích ứng kịp thời.

Để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy về Nhà nước pháp quyền; hoàn thiện hệ thống pháp luật minh bạch, công bằng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý; phát huy vai trò giám sát và tham gia của nhân dân; đồng thời kiên quyết phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Ngày 30/4/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Đây là một trong "Bộ tứ trụ cột" mang tính đột phá, là đòi hỏi khách quan của tiến trình đổi mới, nhằm tạo đột phá nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới vươn mình giàu mạnh, thịnh vượng của đất nước.

Những nội dung trọng tâm, cốt lõi của Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị bao gồm quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp. Trong đó, Nghị quyết chỉ rõ, để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới thì công tác xây dựng và thi hành pháp luật phải quán triệt sâu sắc 5 quan điểm chỉ đạo.

Nghị quyết 66-NQ/TW được ban hành kế thừa từ Nghị quyết số 48-NQ/TW năm 2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Kế thừa Nghị quyết số 27-NQ/TW năm 2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới...

Nếu chúng ta xây dựng và hoàn thiện thành công Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đó sẽ là nền tảng vững chắc để đất nước phát triển nhanh và bền vững, bảo đảm độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, đồng thời khơi dậy và phát huy cao nhất sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Khi đó, mọi hoạt động của Nhà nước sẽ được vận hành trên cơ sở pháp luật công khai, minh bạch, công bằng, tạo niềm tin xã hội, nâng cao hiệu lực quản lý, mở rộng dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân. Đây chính là động lực to lớn để Việt Nam không chỉ giàu mạnh, thịnh vượng mà còn khẳng định vững chắc vị thế, uy tín trên trường quốc tế trong kỷ nguyên hội nhập toàn cầu.

PV: Ông có thể đánh giá vai trò của Toà án nhân dân trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam?

Tòa án nhân dân giữ vai trò then chốt trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Với chức năng thực hiện quyền tư pháp, Tòa án là cơ quan duy nhất có thẩm quyền xét xử, bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công dân, đồng thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, tổ chức và cá nhân. Hoạt động xét xử không chỉ góp phần bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật mà còn nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, giáo dục công dân, giữ gìn trật tự, kỷ cương xã hội.

Về tính độc lập, Hiến pháp và pháp luật quy định rõ: Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; mọi sự can thiệp vào hoạt động xét xử đều bị nghiêm cấm. Độc lập tư pháp thể hiện trên ba phương diện: vị trí độc lập của quyền tư pháp trong cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực Nhà nước; sự độc lập giữa các Tòa án trong hệ thống; và đặc biệt là tính độc lập của Thẩm phán, Hội thẩm khi thực hiện nhiệm vụ xét xử. Đây là đặc trưng cốt lõi, là giá trị nền tảng bảo đảm cho hoạt động tư pháp công minh, khách quan và hiệu quả.

PV: Xin trân trọng cảm ơn PGS.TS.