Nhà báo phải có cái nhìn nhất quán, đánh giá và cung cấp thông tin trung thực

Những việc/điều nhà báo được làm và không được làm

Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2019 gồm 3 chương, 7 điều, trong đó quy định cụ thể 4 việc/điều người làm báo Việt Nam cần làm và 8 việc/điều người làm báo không được làm khi tham gia mạng xã hội.

Đối tượng áp dụng là những người làm báo Việt Nam, bao gồm: Hội viên Hội Nhà báo Việt Nam, người đã được cấp thẻ nhà báo; người chưa được cấp thẻ nhà báo đang làm việc tại các cơ quan báo chí và người hoạt động trong lĩnh vực báo chí nói chung.

Theo quy định tại Điều 3 của quy tắc này thì 4 việc/điều người làm báo Việt Nam cần làm khi tham gia mạng xã hội, gồm: Sử dụng tài khoản mạng xã hội của cá nhân mình để tương tác, chia sẻ, đăng tải, cung cấp, định hướng thông tin có ích cho xã hội và đất nước; đăng tải bình luận, ý kiến nhận xét đúng mực, có văn hóa, có trách nhiệm về những vấn đề mà dư luận xã hội quan tâm; người làm báo phải có trách nhiệm thông báo cho cơ quan có thẩm quyền những thông tin sai sự thật bị phát tán trên mạng xã hội có ảnh hưởng xấu, gây tổn hại đến lợi ích của cộng đồng, đất nước, uy tín của tổ chức, cá nhân; phát hiện, khai thác có kiểm chứng, có chọn lọc thông tin về những vấn đề mới của xã hội để phục vụ tác nghiệp báo chí.

Đáng chú ý, tại điều 4 của quy tắc tày đã quy định 8 nhóm nội dung gồm những việc/điều người làm báo Việt Nam không được làm khi tham gia mạng xã hội. Cụ thể là: Vi phạm các quy định về quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng; các quy định về bảo mật dữ liệu, tài liệu; quy định về bảo vệ bí mật thông tin riêng, thông tin cá nhân của công dân và các quy định khác của pháp luật. Đăng tải, gỡ bài viết, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội vì mục đích tống tiền hoặc các mục đích không trong sáng khác. Đăng tải các tin, bài, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội, đưa ra các bình luận, chia sẻ quan điểm cá nhân hoặc trích đăng lại các bài phát biểu, ý kiến trái với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; trái với nội dung, quan điểm của tác phẩm báo chí mà bản thân người làm báo đó đã viết và đăng tải, trái với quan điểm của cơ quan báo chí nơi mình công tác; bình luận, nhận xét, chia sẻ các thông tin có mục đích kích động, lôi kéo người khác phản ứng tiêu cực về các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại…có yếu tố phức tạp, nhạy cảm đang cần tạo cách nhìn, thái độ tích cực mang tính xây dựng của cộng đồng và sự đồng thuận xã hội. Sao chép, chia sẻ, phát tán tin, bài, tác phẩm, âm thanh, hình ảnh có được bằng những cách thức không hợp pháp, vi phạm bản quyền; thông tin vụ việc chưa được kiểm chứng, gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan Nhà nước hoặc người thi hành công vụ; gây tổn hại về thể chất, danh dự, nhân phẩm của công dân; tuyên truyền, kích động bạo lực, cổ súy lối sống đồi trụy, hủ tục mê tín dị đoan, các hành vi tiêu cực, phân biệt đối xử về giới, vùng miền, dân tộc, chủng tộc; miêu tả thô thiển, phản cảm những hành động dâm ô, tội ác, thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa của dân tộc và đạo đức xã hội. Sử dụng logo, hình ảnh, thông tin dữ liệu của tổ chức Hội Nhà báo Việt Nam; sử dụng danh nghĩa Hội Nhà báo Việt Nam khi tham gia các diễn đàn, trang mạng xã hội khi chưa được phép.

Điều 6 của Bộ quy tắc cũng quy định: Người làm báo Việt Nam vi phạm quy tắc, tuỳ mức độ sẽ bị nhắc nhở, phê bình công khai trong các cơ quan, đơn vị. Trường hợp vi phạm nghiêm trọng sẽ bị xem xét, xử lý theo Điều lệ Hội Nhà báo Việt Nam và các quy định của pháp luật.

Nhà báo phải có cái nhìn nhất quán

  Được biết, Bộ TT&TT cũng đang chuẩn bị để tìm ra quy tắc ứng xử trên mạng xã hội của người dân. Vậy nên, việc Hội Nhà báo Việt Nam ban hành quy định này hiện nay là cần thiết, để sự tham gia của nhà báo trên mạng xã hội là một sự đồng hành xây dựng mạng lưới thông tin ngày càng tốt hơn, góp ích cho quá trình phát triển của đất nước.

Không giống với người làm các ngành nghề khác, khi tham gia vào mạng xã hội, mỗi ý kiến, hành động của nhà báo đều có tác động rất lớn đối với cộng đồng xã hội. Quy tắc sử dụng mạng xã hội thể hiện chuẩn mực, đạo đức báo chí trong giai đoạn hiện nay.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi: Nhà báo không thể lúc thế này, lúc thế kia, viết ở trên báo một kiểu, khi tham gia mạng xã hội lại với một quan điểm hoàn toàn khác. Tư cách nhà báo chỉ có một khi tham gia vào mặt trận thông tin mà thôi. Vì trong nền tảng đạo đức nghề nghiệp của người làm báo, chính trực là một nét cơ bản, cần thiết của hoạt động báo chí, là biết nhận thức điều đúng đắn, nhất quán và có trách nhiệm đến cùng với tác phẩm của mình.

Thực tế, nhà báo khi tham gia mạng xã hội, mỗi ý kiến, hành động của họ đều có ảnh hưởng nhất định đối với cộng đồng. Trong khi đó, trách nhiệm của người làm báo là cung cấp, định hướng thông tin và dẫn dắt dư luận xã hội. Trách nhiệm ấy vừa mang tính nghề nghiệp, vừa mang tính công dân và không chỉ thể hiện trên các ấn phẩm chính thức mà còn ở trên mạng xã hội.

Ông Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam phát biểu

Theo ông lợi, sau khi Hội Nhà báo Việt Nam ban hành 10 điều quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam, nhiều nhà báo đã đánh giá cao về những nội dung đã được đưa ra trong quy định với nhiều điểm mới. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đặc biệt quan tâm đến Điều 5 của Quy định: “Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham gia mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác”. Đây là một vấn đề đang được sự quan tâm sâu sắc của toàn xã hội. Bởi lẽ trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, thời kỳ của mạng xã hội và phổ biến là Facebook, ở diễn đàn tự do của hàng triệu con người, các thông tin được cập nhật đa chiều giúp chúng ta có một cái nhìn khách quan, toàn diện hơn.

Tuy nhiên, mạng xã hội cũng có không ít ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống báo chí. Nhiều nhà báo - hội viên bị chi phối bởi áp lực tin bài, áp lực thời gian, đã bỏ qua khâu quan trọng nhất là kiểm chứng độ xác thực của thông tin. Điều đó đã gây hệ lụy không nhỏ tới sự ổn định của xã hội, làm suy giảm lòng tin đối với báo chí và đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam.

Mặt khác, sau một năm thực hiện Luật Báo chí 2016 và 10 Điều Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam, bên cạnh những kết quả tích cực, đáng ghi nhận, cũng còn nhiều tồn tại, hạn chế; có những vấn đề mới phát sinh cần phải cập nhật, bổ sung để giúp cho hội viên - nhà báo xác định rõ hơn trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ của hội viên - nhà báo khi tham gia mạng xã hội. Do vậy, việc ban hành quy tắc này sẽ là cơ sở quan trọng để hội đồng xử lý vi phạm đạo đức tác nghiệp ở các cấp căn cứ để xử lý những hành vi vi phạm đạo đức của người làm báo khi tham gia mạng xã hội, góp phần quan trọng trong công tác giữ gìn và bảo vệ đạo đức nghề nghiệp và uy tín của người làm báo Việt Nam. Trên cơ sở quy tắc này, căn cứ đặc thù, các cơ quan báo chí xây dựng quy tắc riêng để điều chỉnh hành vi người làm báo thuộc cơ quan mình khi sử dụng mạng xã hội.