Lý do áp dụng cơ chế chỉ định các chức danh lãnh đạo

Tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp thứ 9, ngày 13/6, đại biểu Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến nhân dân, ý kiến thảo luận tại tổ và hội trường (lần thứ nhất) của các vị đại biểu Quốc hội và chỉnh lý dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, tính đến ngày 5/6, đã có hơn 280 triệu lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết.

Giữ quyền chất vấn của đại biểu với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND

Theo Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng, Dự thảo nghị quyết trình Quốc hội vào đầu kỳ họp đề xuất, sửa đổi quy định của Hiến pháp theo hướng không quy định Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu HĐND. Trong tờ trình, bản thuyết minh đã nêu cụ thể lý do sửa đổi, bổ sung các nội dung trên.

Tuy nhiên, để bảo đảm yêu cầu tiếp tục khẳng định và phát huy vai trò giám sát và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân thông qua HĐND các cấp, tiếp thu ý kiến của nhân dân, Chính phủ, TANDTC, Viện KSNDTC và các đại biểu Quốc hội, Ủy ban đề nghị giữ lại quy định tại khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp. "Tức là, không sửa đổi, bổ sung Điều 115 của Hiến pháp nữa".

Khoản 2 Điều 115 của Hiến pháp năm 2013 quy định: “Đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chủ tịch UBND, các thành viên khác của UBND, Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND và Thủ trưởng cơ quan thuộc UBND. Người bị chất vấn phải trả lời trước HĐND.

Đại biểu HĐND có quyền kiến nghị với các cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị ở địa phương. Người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị này có trách nhiệm tiếp đại biểu, xem xét, giải quyết kiến nghị của đại biểu”.

Áp dụng cơ chế chỉ định các chức danh lãnh đạo

Theo Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng, quá trình thảo luận, lấy ý kiến việc sửa đổi một số điều của Hiến pháp, có ý kiến băn khoăn khi cho phép chỉ định các chức danh của UBND mà không đưa ra HĐND bầu như bình thường.

“Sở dĩ cần áp dụng cơ chế chỉ định các chức danh lãnh đạo của HĐND, UBND ở các đơn vị hành chính thực hiện sắp xếp là do tính chất hết sức đặc biệt của việc sắp xếp đơn vị hành chính trong năm 2025”- Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng lý giải.

Ngoài quy mô rất lớn, mang tính toàn quốc của việc nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã còn có chủ trương không tổ chức đơn vị hành chính cấp huyện.

Trong điều kiện tổ chức bộ máy có sự thay đổi, biến động lớn như vậy, thời gian còn lại của nhiệm kỳ HĐND chỉ còn rất ngắn (khoảng 9 tháng), đại biểu HĐND ở các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp được tập hợp từ nhiều đơn vị hành chính trước đó, sẽ khó có điều kiện nhận biết, đánh giá chính xác về năng lực của đội ngũ cán bộ để bầu chọn lãnh đạo ở các đơn vị hành chính mới hình thành. Bên cạnh đó, chưa kể đến các tác động, ảnh hưởng có thể có của tâm lý cục bộ địa phương.

Để đáp ứng yêu cầu bố trí, sắp xếp cán bộ, đặc biệt cán bộ đang công tác ở cấp tỉnh, cấp huyện đến làm việc ở cấp xã sau sắp xếp, khai thác tối đa nguồn nhân lực hiện có, việc áp dụng cơ chế chỉ định lãnh đạo HĐND, UBND tại các đơn vị thực hiện sắp xếp là cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Do đó, Ủy ban soạn thảo xin phép giữ quy định về việc chỉ định UBND tại dự thảo nghị quyết, để thể hiện đúng tính chất là điều khoản chuyển tiếp, thi hành Hiến pháp và chỉ áp dụng trong lần sắp xếp tổng thể đơn vị hành chính này.

Theo Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng, cơ chế chỉ định chỉ áp dụng từ nay đến khi tiến hành cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031. Sau đó, việc bầu các chức danh của HĐND và UBND lại thực hiện bình thường theo quy định của Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Theo dự kiến, Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 sẽ được Quốc hội biểu quyết thông qua ngày 16/6.