“Lò thi đại học” khắc nghiệt và giấc mơ đổi đời ở Trung Quốc

Được biết, Trương đang chuẩn bị dự kỳ thi quốc gia tuyển sinh đại học hàng năm ở Trung Quốc, gọi là “Gaokao” - Cao Khảo. Kỳ thi được đánh giá là khó nhất thế giới này là cánh cửa vào đại học duy nhất của thanh niên Trung Quốc.

Vào đại học, cơ hội đổi đời

Kỳ thi kéo dài ba ngày này, vừa kết thúc vào hôm 9/6, đã khiến 9 triệu học sinh ở Trung Quốc như Trương phải mất nhiều tháng, thậm chí là nhiều năm, để ôn luyện chuẩn bị.

Ở Cáp Nhĩ Tân, một thành phố thuộc tỉnh Hắc Long Giang ở đông bắc Trung Quốc, gia đình Trương đã thuê một phòng trọ gần điểm thi và đưa cậu đi thi. Ba năm trước, Trương vào được một trường trung học có tiếng, nơi “ra lò” các học sinh đạt điểm cao nhất và vì thế cả nhà cậu đã chuyển từ ngôi làng nhỏ lên thành phố thủ phủ của tỉnh.

Sĩ tử Trung Quốc phải mất nhiều năm luyện thi đại học

"Chúng tôi chỉ là một phần trong đội ngũ phụ huynh đông đảo đi theo con cái," bà Ngô Anh Cửu, mẹ của Trương, một công nhân 45 tuổi nói. Bố mẹ Trương phải vay mượn họ hàng để có tiền thuê một căn hộ gần trường. Bà Ngô cũng phải bỏ hai công việc đang làm để đi theo phục vụ con trai học thi. Đã hơn một năm họ chưa về thăm quê.

Vào đại học là khát vọng đổi đời của người Trung Quốc. Kết quả kỳ thi ba ngày này sẽ quyết định việc liệu Trương sẽ được vào trường đại học nào. Gia đình Trương tin rằng, đó là cách tốt nhất để đổi đời cho cả nhà. Nếu vào được một trường đại học tên tuổi, cậu sẽ có cơ hội gia nhập vào tầng lớp trung lưu mới nổi ở đất nước này.

Không thể kiếm được việc làm?

Nhưng giá trị đích thực của kỳ thi này và của bản thân hệ thống giáo dục Trung Quốc lại gây tranh cãi gay gắt. Những người chỉ trích thì cho rằng kiểu học vẹt và áp lực phải đạt thành tích cao đè nặng lên vai sinh viên, cản trở sức sáng tạo và khả năng tư duy tìm giải pháp. Chuyện này cũng khiến các sinh chẳng còn mấy thời gian dành cho phát triển các kỹ năng thực tế cần thiết để được tuyển dụng.

Năm 1999, Trung Quốc đã mở rộng số lượng sinh viên được tuyển vào đại học. Kể từ đó, lượng cử nhân tại Trung Quốc đã tăng gấp bảy lần, đạt đến con số hơn 7 triệu – cũng là số người tốt nghiệp đại học nhiều nhất trên thế giới.

Các bậc phụ huynh Trung Quốc cũng bỏ công, bỏ sức theo con đi ôn luyện và thi đại học

Thế nhưng, tỷ lệ thất nghiệp cao ở nhóm sinh viên đã tốt nghiệp đang là mối quan ngại ngày càng tăng của chính phủ. Theo thống kê chính thức, trong 2013 có chưa tới 30% sinh viên sau khi ra trường tìm được việc làm theo đúng ngành nghề theo học. Điều này làm dấy lên mối quan ngại rằng, nhiều cử nhân khi bước chân vào đời đã không có trong tay các kỹ năng phù hợp với đòi hỏi của thị trường lao động.

"Tôi nghĩ rằng có một khoảng cách giữa yêu cầu của công ty chúng tôi và những gì sinh viên được trang bị trong nhà trường," Brian Trương, nhà tuyển dụng từ một công ty ở Bắc Kinh có mạng lưới kinh doanh quốc tế nói.

Việc chú tâm vào điểm số khiến sinh viên không thể phát triển các kỹ năng mềm cần thiết cho tương lai, ông Trương giải thích. Do đó, sinh viên Trung Quốc sau khi ra trường thường bị phàn nàn là non yếu trong việc phát triển kỹ năng giao tiếp và kỹ năng xử lý tình huống.

"Ngày nay, một công ty nước ngoài ở Trung Quốc có thể dễ dàng tuyển được một nhân viên tập sự. Nhưng nhân viên tập sự đó sẽ ra sao sau 10 năm nữa? Thường là họ sẽ không còn làm ở đó nữa. Họ không đủ kỹ năng để lên được vị trí Phó giám đốc", ông Trương cho biết. Không ít công ty nước ngoài về vấn đề tuyển dụng nhân sự ở Trung Quốc đánh giá rằng, hệ thống giáo dục tại Trung Quốc quá cứng nhắc, khiến sinh viên nước này bị hạn chế tính sáng tạo, thực tế.

Tuy nhiên, một số người khác cho rằng, nếu nói các sinh viên Trung Quốc mới ra trường thiếu tính sáng tạo thì đó là cách nghĩ hời hợt, khuôn sáo. “Tôi nghĩ là họ cứ nói quá lên thế cho sướng miệng thôi,” Quách Di Quảng (Kaiser Kuo), một lãnh đạo cao cấp của Baidu, hãng dịch vụ tìm kiếm trực tuyến khổng lồ ở Trung Quốc nói. Công ty này liên kết với các trường đại học để tìm người, tuyển chọn được những ứng viên phù hợp nhất từ trước khi sinh viên ra trường.

Còn ông Tống Diên Tông, một giáo viên dạy môn Hóa nói rằng: "Đúng là Cao Khảo đã gây ra nhiều áp lực đối với học sinh. Nhưng tôi nghĩ rằng dùng từ "vật lộn" có lẽ không phù hợp. Các học sinh đều đang theo đuổi giấc mơ của mình. Nhiều lúc chúng tôi nghĩ rằng, nếu không trải qua những điều đó, các em sẽ bỏ lỡ cơ hội trau dồi bản thân. Thế nên, chúng tôi mới nói với học sinh rằng, Cao Khảo là một phần trong cuộc đời người Trung Quốc", ông Tống cho biết.