Hạn chế thuốc lá bằng tăng thuế, tăng giá

Ths.BS Phan Thị Hải – PGĐ Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, chính sách thuế trong việc giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, giảm tỉ lệ mắc bệnh, tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá có vai trò rất quan trọng; đồng thời nhấn mạnh vai trò của các trường, hội và các tổ chức trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá nói chung và đặc biệt trong công tác truyền thông vận động tăng thuế thuốc lá.

Một nghiên cứu cho thấy nếu tăng thuế thuốc lá sao cho giá bán lẻ tăng thêm 10% sẽ giúp giảm 4% tiêu dùng thuốc lá tại các nước có thu nhập cao và giảm khoảng 8% tại các nước có thu nhập thấp và trung bình.

Tăng thuế thuốc cũng sẽ làm giảm tỉ lệ hút thuốc lá ở thanh thiếu niên. Ảnh: Hải Anh

Nếu tăng thuế sao cho giá bán lẻ thuốc lá tăng 10% thì ước tính số người hút thuốc trên thế giới sẽ giảm khoảng 42 triệu người (38 triệu người ở những nước có thu nhập thấp và trung bình và 4 triệu người ở nước có thu nhập cao) và giúp tránh được 10 triệu ca tử vong sớm (9 triệu ca ở những nước có thu nhập thấp và trung bình và 1 triệu ca ở nước có thu nhập cao). Một mức tăng 70% trong giá bán thuốc sẽ ngăn chặn được tới 1/4 các ca tử vong do thuốc là gây ra trên toàn thế giới.

Để đạt mục tiêu giảm tỉ lệ sử dụng thuốc lá, nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam nên áp dụng phương án thuế hỗn hợp, kết hợp thu theo thuế suất tỉ lệ và thuế suất tuyệt đối với mức tăng ít nhất là 5.000 đồng/bao 20 điếu. Để giảm tỉ lệ hút xuống 39% theo mục tiêu quốc gia, thì thuế tuyệt đối cần tăng tới 5.000 đồng/bao.

Lý giải những băn khoăn về việc tăng thuế thuốc lá có làm tăng buôn lậu thuốc lá, Ths.Bs Nguyễn Tuấn Lâm - Cán bộ chương trình Quốc gia, Văn phòng Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, chia sẻ có một số nguyên nhân chính của tình trạng buôn lậu tại Việt Nam.

Thứ nhất, do thuế nhập khẩu hiện đang duy trì ở mức 135%. Thuế nhập khẩu cao làm cho thuốc lá nhập khẩu hợp pháp khó tiêu thụ vì giá bán cao, gây ra buôn lậu thuốc lá.

Thứ hai, do thói quen người dùng thích một số nhãn thuốc lậu chính (hay còn gọi là “gu” hút thuốc).

Kết quả điều tra tiêu dùng thuốc lá tại 12 tỉnh ở Việt Nam, do Trường Đại học Thương mại thực hiện cho thấy trên 70% người sử dụng thuốc lá lậu là do hương vị, tò mò, bạn bè mời. Hiện nay 80-90% số lượng thuốc lá lậu là nhãn Jet và Hero. Hai nhãn thuốc này có hàm lượng tar và nicotine rất cao, phù hợp với những người nghiện nặng thuốc lá.

Theo ThS.BS Nguyễn Tuấn Lâm, ở Việt Nam buôn lậu thuốc lá thực chất không có mối tương quan với mức thuế tiêu thụ đặc biệt cao hay thấp. Điều này cũng được thể hiện trong kinh nghiệm từ các quốc gia khác.

Cụ thể, qua phân tích số liệu từ 76 quốc gia cho thấy tại các quốc gia có mức giá thuốc lá thấp, tình trạng buôn lậu thậm chí lại xảy ra nhiều hơn so với những quốc gia có mức giá và thuế thuốc lá cao. "Hơn nữa, nhiều quốc gia đã kiểm soát buôn lậu thuốc lá thành công ngay cả khi thuế và giá thuốc lá tăng cao", ThS Lâm khẳng định.