Giải mã “vũ khí phốt pho” của vua Quang Trung dưới góc nhìn khoa học hiện đại

Dưới góc nhìn của kỹ sư vũ khí Vũ Đình Thanh, người nhiều năm nghiên cứu công nghệ quân sự cổ, hình ảnh vị vua áo vải còn ẩn chứa những bí ẩn khoa học, mở ra hướng tiếp cận mới về tài năng quân sự và trí tuệ của Quang Trung.

Bí ẩn về “vũ khí phốt pho” của quân Tây Sơn

Kỹ sư Vũ Đình Thanh, người từng phục dựng thành công nỏ thần Cổ Loa, đã dành hơn sáu năm nghiên cứu công phu về công nghệ quân sự thời Tây Sơn.

Từ kết quả đó, ông đưa ra nhận định táo bạo: Vua Quang Trung có thể đã sở hữu loại vũ khí chứa phốt pho - vật liệu cháy đặc biệt, có khả năng tự bốc lửa khi tiếp xúc không khí, tạo ra nhiệt độ lên tới 2.000 độ C.

Theo ông Thanh, “hỏa cầu” và “hỏa hổ” - hai loại vũ khí được sử sách mô tả có sức thiêu đốt khủng khiếp có thể chứa phốt pho nguyên chất hoặc hỗn hợp phốt pho với nhựa thông, dầu mỏ. Khi được tung ra, chúng vừa tạo nhiệt lớn vừa triệt tiêu oxy, khiến đối phương ngạt thở và mất khả năng chiến đấu.

Giả thuyết này, theo kỹ sư Thanh, có thể lý giải phần nào tốc độ chiến thắng thần tốc của quân Tây Sơn trong trận Ngọc Hồi - Đống Đa, khi Quang Trung đánh tan 29 vạn quân Thanh chỉ trong năm ngày.

Nhận định trên được Thượng tướng, Viện sĩ, Tiến sĩ, Anh hùng LLVTND Nguyễn Huy Hiệu - nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng đánh giá cao và từng chia sẻ lại trên nhiều phương tiện báo chí.

Một giả thuyết khác của kỹ sư Thanh gây chú ý: Vua Quang Trung và cận thần có thể bị ngộ độc phốt pho trong quá trình chế tạo, thử nghiệm loại hỏa khí đặc biệt này, hít phải khói phốt pho từ trận đánh . Ông cho rằng đây có thể là nguyên nhân khiến sức khỏe nhà vua và binh sĩ suy yếu sau chiến thắng quân Thanh, dẫn đến việc không thể tiến quân vào Nam ngay sau đó.

Dù chưa có chứng cứ trực tiếp trong sử liệu, hướng nghiên cứu này gợi mở khả năng tiếp cận khoa học - y học đối với nguyên nhân qua đời đột ngột của vua Quang Trung ở tuổi 39, sự kiện khiến lịch sử dân tộc rẽ sang hướng khác.

Từ nỏ thần Cổ Loa đến công nghệ hỏa khí Tây Sơn

Không chỉ dừng lại ở thời Tây Sơn, kỹ sư Vũ Đình Thanh còn nổi tiếng với công trình phục dựng nỏ thần Cổ Loa, biểu tượng của văn minh Âu Lạc. Qua hàng trăm lần thử nghiệm, ông chứng minh rằng nỏ thần có thể phóng hàng chục mũi tên đồng cùng lúc, tận dụng lực trọng trường để sát thương, tương tự nguyên lý bom xuyên boongke hiện đại của Mỹ.

Theo ông Thanh, chính nhờ lực trọng trường nên khi bắn từ độ cao lớn, tên đồng từ nỏ thần có khả năng xuyên được giáp sắt ở khoảng cách xa nhất trong khi cung nỏ địch càng xa càng yếu, điều lý giải vì sao trong truyền thuyết, “nỏ thần bắn vạn tên, giết vạn giặc” là hoàn toàn có cơ sở khoa học.

Từ những phân tích đó, ông đặt lại câu hỏi: Liệu Triệu Đà có thực sự chiếm được Âu Lạc, khi không hề có bằng chứng cho thấy người phương Bắc từng sở hữu công nghệ tương đương nỏ thần?

“Diêm tiêu – phân dơi”: Tài nguyên chiến lược định hình thế giới

Một trong những phát hiện khác của kỹ sư Thanh là vai trò chiến lược của phân dơi, phân chim, nguyên liệu chính sản xuất diêm tiêu (kali nitrat), thành phần chủ chốt của thuốc súng đen (gồm 75% diêm tiêu, 15% than củi và 10% lưu huỳnh).

Theo sử học quốc tế, châu Âu thế kỷ XVII–XIX phụ thuộc vào nguồn diêm tiêu nhập từ châu Á, trong đó khu vực Đông Dương, đặc biệt Việt Nam có điều kiện tự nhiên rất thuận lợi.

Từ góc nhìn kinh tế - quân sự, ông Thanh cho rằng các công ty Đông Ấn của Pháp, Anh khi đặt chân tới Việt Nam không chỉ nhằm truyền giáo hay buôn bán, mà có mục đích chính là tìm cách khai thác nguồn tài nguyên chiến lược diêm tiêu từ phân chim phân dơi. Ông nhận định việc Nguyễn Ánh hợp tác với Giám mục Bá Đa Lộc và các sĩ quan Pháp có thể liên quan đến lợi ích kinh tế từ mặt hàng diêm tiêu - “vàng trắng” của thời đại thuốc súng.

Nhiều nghiên cứu quốc tế cũng cho thấy Anh, Pháp, Hà Lan, Bồ Đào Nha từng trở thành cường quốc nhờ sở hữu các công ty Đông Ấn để khai thác nguồn diêm tiêu từ châu Á. “Không có diêm tiêu thì không có thuốc súng, không có thuốc súng thì không thể có thuộc địa”, kỹ sư Thanh nhấn mạnh. Nghiên cứu quốc tế còn khẳng định diêm tiêu (phân chim phân dơi) còn quan trọng hơn dầu mỏ và uranium ngày nay .

Dưới góc nhìn đó, ông cho rằng Quang Trung không chỉ là nhà quân sự thiên tài, mà còn là người bảo vệ chủ quyền tài nguyên quốc gia, khi không cho phép các thế lực phương Tây khai thác tài nguyên trong nước, điều trái ngược với chính sách cầu viện của Nguyễn Ánh.

Tư duy khoa học và tinh thần tự cường

Từ nỏ thần Cổ Loa đến hỏa khí Tây Sơn, từ phốt pho đến diêm tiêu, những nghiên cứu của kỹ sư Vũ Đình Thanh cho thấy lịch sử Việt Nam không chỉ là câu chuyện của những chiến công, mà còn là hành trình phát triển của trí tuệ, khoa học và sáng tạo dân tộc.

Hơn hai thế kỷ đã trôi qua, nhưng hình ảnh người anh hùng áo vải vẫn là biểu tượng của tư duy độc lập, tự cường và sáng tạo Việt Nam.

Những giả thuyết và phát hiện mới mẻ, dù cần tiếp tục kiểm chứng, vẫn mang giá trị khơi dậy niềm tự hào dân tộc - rằng trong mọi thời đại, người Việt luôn biết dựa vào trí tuệ và bản lĩnh của chính mình để bảo vệ Tổ quốc.