ĐBQH: Liệu có đúng khi cho trẻ em dân tộc thiểu số đến trường học tiếng kinh?

Chiều nay (12/6), Quốc hội thảo luận về Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (đoàn Quảng Binh): Liệu đã đúng hay chưa khi chúng ta cho trẻ em dân tộc thiểu số cắp sách đến trường để học tiếng kinh, nghe câu chuyện cổ của người Kinh do cô giáo người Kinh dạy?".

Tham gia thảo luận tại hội trường, khẳng định tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế xã hội cho các dân tộc thiểu số, miền núi giống như phên dậu của quốc gia, đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (đoàn Quảng Binh) cho rằng, hiện nay đồng bào dân tộc thiểu số miền núi đang ngụ cư ở những địa bàn trọng yếu, vùng xa xôi hẻo lánh, vùng hải đảo, nếu không đảm bảo đời sống no ấm, bền vững cho bà con thì chúng ta không chỉ mất đi "phên dậu sống" mà còn mất đi những văn hóa không thể đong đếm được.

Trên tinh thần đó đại biểu Nguyễn Ngọc Phương nêu 3 vấn đề đóng góp cho dự thảo Chương trình.

Thứ nhất, chia sẻ những khó khăn của Ban soạn thảo khi phải lượng hóa chỉ tiêu bằng những con số trong chương trình như xây dựng được bao nhiêu nhà tạm nhà, bao nhiêu trường học…, song đại biểu Phương cũng nêu vấn đề, những ngôi nhà đó trông như thế nào, có phù hợp với bà con sinh sống ở địa bàn đó, bối cảnh biến đổi khí hậu hay không?. Những trường học có đảm bảo dạy được tiếng của dân tộc thiểu số, dạy được tiếng nói dân tộc, nghề truyền thống của dân tộc đó không khi mà thạo tiếng kinh, thạo nghề phổ thông? Những điều này theo đại biểu là "chưa thấy rõ trong dự thảo".

Đại biểu cũng bày tỏ sự băn khoăn với cụm từ “đạt tiêu chuẩn 3 cứng” chung chung trong mục tiêu của dự án 1. Theo đại biểu đoàn Quảng Bình, có thể là những ngôi nhà cấp 4 mái tôn, mái bằng vách bê tông rồi sẽ thay dần cho những mái nhà Rông, nhà sàn, nhà đất trên lưng dốc, trên đồi. Liệu những ngôi nhà truyền thống dân tộc còn có hay không, thậm chí có thể mất hẳn những kiến trúc đặc thù dân tộc.

Đại biểu cũng lo lắng trong dự án năm chưa đề cập đến việc bắt buộc dạy trẻ tiếng nói và chữ viết của dân tộc và đặt vấn đề "Liệu đã đúng hay chưa khi chúng ta cho trẻ em dân tộc thiểu số cắp sách đến trường để học tiếng kinh, nghe câu chuyện cổ của người Kinh do cô giáo người Kinh dạy?".

Liên quan vấn đề này đại biểu Phương cho biết, ước tính trên thế giới 40% ngôn ngữ đang có nguy cơ biến mất dưới tác động của toàn cầu hóa, điều này đồng nghĩa với việc biến mất của nhiều dạng văn hóa phi vật thể. Nếu chúng ta can thiệp, không dựa trên nền tảng và quan điểm văn hóa, thì quá trình sẽ trở thành “kinh hóa”, người dân tộc thiểu số miền núi hệ quả là bảo tồn gien của người dân tộc, nhưng không bảo tồn được nền văn hóa cha ông.

Thứ 2,  đại biểu Phương cho rằng, khi nói đến phát triển văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi là nói đến cơ hội để phát triển bình đẳng giới, thúc đẩy bình đẳng giới phụ nữ dân tộc thiểu số để nâng cao chất lượng dân số bộ phận dân cư này. Nâng cao vị thế của phụ nữ dân tộc thiểu số là tạo điều kiện cải thiện giống nòi của thế hệ dân tộc thiểu số tương lai. Bên cạnh đó, người mẹ là người trao quyền những giá trị văn hóa cho con cái, vì thế người mẹ được giáo dục, chăm lo tốt, có cơ hội để nâng cao vị thế xã hội sẽ kiến tạo nên những thế hệ trẻ em tương lại dân tộc thiểu số đầy triển vọng.

Từ đó, đại biểu đề nghị bổ sung vào chương trình quy định rõ tỷ lệ phần trăm người dân tộc thiểu số miền núi được ưu tiên và chế độ đào tạo bồi dưỡng tham gia vào các hoạt động hướng nghiệp là phụ nữ, đảm bảo tỷ lệ phụ nữ được hưởng chế độ BHYT, đặc biệt là trong qúa trình mang thai và sinh nở. Bổ sung tiêu chí, tỷ lệ phần trăm tối thiểu phụ nữ tham gia các cuộc họp cấp thôn, lựa chọn công trình chính sách hỗ trợ và tỷ lệ phần trăm tối thiểu phụ nữ đồng ý lựa chọn cho các công trình ưu tiên đầu tư, để đảm bảo đầu tư yếu tố cân bằng giới trong các chương trình hưởng lợi từ các công trình phúc lợi xã hội.

Ngoài ra theo đại biểu, cần chú trọng đến vai trò của phụ nữ trong quá trình khởi nghiệp từ nghề truyền thống, bởi những người phụ nữ cũng chính là những nghệ nhân dân gian nắm bắt bí quyết thủ công những giá trị văn hóa phi vật thể.

Thứ 3, nêu rõ kiến nghị ngân sách đầu tư là đúng, nhưng đại biểu Phương cũng cho rằng điều này cũng hàm chứa rất nhiều yếu tố bất khả thi. Bởi lẽ, ngân sách không phải tỉnh nào cũng có để bố trí đạt yêu cầu, ngân sách quốc gia thường có những biến động đột biến nên thiếu hụt nguồn thu, nhất là trong bối cảnh dịch COVID-19 xảy ra.

Vì vậy theo đại biểu trong lúc nhiều chương trình, đề án, nhiệm vụ đều quan trọng như hiện nay, giải pháp bền vững là cần có chế độ xã hội hóa dựa vào nguồn lực của cộng đồng để thoát nghèo cho đồng bào dân tộc thiểu số.

Liên quan vấn đề này đại biểu đoàn Quảng Bình phản ánh thêm, hiện nay hệ thống ngân hàng, đặc biệt là ngân hàng chính sách đang tích cực tiếp cận với người dân, đóng góp vai trò quan trọng xóa đói giảm nghèo với bước đi chủ động vững chắc. Vì vậy cần bổ sung nguồn vốn, tạo cơ hôi phát huy vai trò của ngân hàng chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Hạn chế sự ỷ lại do nguồn lực xã hội hóa để đổ về đồng bào dân tộc miền núi chỉ mang tính thụ hưởng, khắc phục tình trạng các nhóm thiện nguyện đều tự phát mang đến cho đồng bào những món quà mang tính vật chất rồi đi mà không quan tâm rằng, chính họ đang góp phần làm mất những bản sắc của người dân tộc. Người dân tộc thiểu số đang thưa vắng dần những bộ quần áo truyền thống với văn hóa họa tiết thể hiện bản sắc từ ngàn đời. Họ xuất hiện tâm lý ỷ lại bởi cách cho chưa đúng.

Từ những phản ánh trên đại biểu Phương kiến nghị, bên cạnh việc huy động nguồn nhân lực ngân sách, Ban soạn thảo cần nghiên cứu, quy định rõ trong Chương trình những cơ chế để lập ra tổ chức, những nguồn quỹ từ các tổ chức phi chính phủ, nhằm huy động nguồn lực từ cộng đồng.

Về nguồn lực cộng đồng đại biểu nêu rõ: "Chúng ta cũng cần xác định nguồn lực cộng đồng không phải là vài bộ quần áo, vài giếng khoan hay ngôi nhà chống lũ. Nguồn lực cộng đồng phải là những dự án văn hóa, dự án khởi nghiệp giáo dục để trẻ em dân tộc thiểu số có khát khao vươn lên thoát nghèo. Có khả năng kết hợp được tài nguyên nguồn lực của họ với xu thế toàn cầu hóa để nhằm tạo ra các sản phẩm thương hiệu toàn cầu".

Chia sẻ câu chuyện về chàng trai người Mông Khang-A-Tủa từ một cậu bé dân tộc nghèo đã được học bổng của đại học Fulbright và quay trở lại giúp các trẻ em bằng dự án giáo dục, giúp những người phụ nữ người Mông bán hàng thủ công để hoàn thành những ước mơ nuôi con đi học, đại biểu Phương bày tỏ tâm đắc với câu nói của chàng trai rằng: "Vùng cao chưa cần xây dựng thêm trường, vì trường học ở đây có lẽ đã tương đối đầy đủ. Chúng ta cần xây dựng người dạy, cách dạy nhiều hơn”.

Cuối cùng, đại biểu Phương cũng kiến nghị Chương trình cần tích hợp về một đầu mối, tránh chia rẽ và hạn chế những vấn đề xảy ra như thời gian vừa qua.