An toàn vận tải hành khách: Trách nhiệm của doanh nghiệp tới đâu?

Còn đó những mối lo

Thông tin từ Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, trong 6 tháng đầu năm 2025, toàn quốc xảy ra 9.340 vụ tai nạn giao thông, làm chết 5.203 người, bị thương 6.256 người. Tai nạn giao thông đường bộ chiếm 9.255 vụ với 5.140 người chết và 6.239 người bị thương. Trong số đó, có nhiều vụ xuất phát từ việc phương tiện xuống cấp, tài xế làm việc quá sức hoặc doanh nghiệp vận tải hành khách buông lỏng quản lý, giám sát.

Dù hoạt động trong lĩnh vực gắn trực tiếp với tính mạng con người, nhưng thực tế cho thấy, không ít doanh nghiệp vận tải vẫn chưa thực sự chú trọng yếu tố an toàn, chủ yếu tập trung vào lợi nhuận hơn là trách nhiệm xã hội.

Trong môi trường cạnh tranh gay gắt, đặc biệt là tuyến đường dài, doanh nghiệp thường bị cuốn vào “cuộc đua” về lượt/chuyến, doanh thu, lượng khách. Việc cắt giảm chi phí bảo dưỡng phương tiện, hạn chế đầu tư vào đào tạo an toàn... trở thành các giải pháp ngắn hạn để tối ưu chi phí. Thậm chí, có đơn vị chọn cách đánh cược với rủi ro bằng việc cho xe quá niên hạn kỹ thuật tiếp tục lăn bánh, hoặc ép tài xế chạy quá giờ để tăng tần suất - đi ngược hoàn toàn với nguyên tắc an toàn giao thông.

Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp quy mô nhỏ hoặc hộ kinh doanh cá thể gần như không có bộ phận chuyên trách về an toàn giao thông. Hoặc thiếu quy trình kiểm tra nội bộ, đánh giá nguy cơ rủi ro trong vận hành, dẫn đến việc phát hiện chậm trễ hoặc bỏ qua các nguy cơ tiềm ẩn như lốp mòn, hệ thống phanh yếu, hay tài xế có biểu hiện mệt mỏi. Một số chủ doanh nghiệp còn thiếu nhận thức đầy đủ về trách nhiệm pháp lý và đạo đức, chỉ hành động khi sự cố xảy ra thay vì chủ động phòng ngừa.

Tuy hệ thống pháp luật hiện nay đã quy định trách nhiệm doanh nghiệp trong việc bảo đảm an toàn hành khách, nhưng cơ chế giám sát và hậu kiểm còn nhiều bất cập. Một bộ phận hành khách vẫn ưu tiên giá vé rẻ, lịch trình linh hoạt thay vì đánh giá cao yếu tố an toàn khi lựa chọn các nhà xe. Điều này khiến doanh nghiệp vận tải không bị áp lực từ thị trường phải cải thiện chất lượng dịch vụ, bao gồm cả khía cạnh an toàn. Khi hành khách chưa quan tâm đúng mức đến yếu tố an toàn, doanh nghiệp cũng không bị buộc phải cải thiện dẫn đến việc thị trường vận tải thiếu một cơ chế sàng lọc dựa trên chất lượng thật sự.

Việc các doanh nghiệp vận tải xem nhẹ hoặc buông lỏng trách nhiệm đảm bảo an toàn cho hành khách không chỉ tạo ra nguy cơ tiềm ẩn mà đã và đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng, lâu dài và mang tính hệ thống.

Trước hết, thực tế này làm gia tăng tai nạn giao thông, thiệt hại về người và tài sản. Khi phương tiện không được kiểm tra định kỳ, tài xế bị ép chạy quá giờ, hoặc chở quá số người quy định, nguy cơ xảy ra tai nạn rất cao. Các vụ tai nạn xe khách lật đèo, cháy xe khi đang di chuyển, mất lái... là những ví dụ đau lòng từ việc xem nhẹ tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật và quản lý nhân lực.

Mới đây, rạng sáng 19/6, một xe khách va chạm với xe đầu kéo trên cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi khiến 2 người chết, 2 người bị thương nặng, 7 người bị thương nhẹ được đưa đi cấp cứu, 2 phương tiện hư hỏng nặng.

Ngày 7/6 xảy ra vụ tai nạn liên hoàn giữa ba xe khách trên quốc lộ 1A, đoạn tuyến tránh thành phố Huế. Thời điểm xảy ra tai nạn, cả ba xe chở tổng cộng 108 người. Sau va chạm, nhiều người bị thương nặng. Rạng sáng 4/6, cũng trên đoạn tuyến này, một xe khách đâm trực diện vào xe tải đang lùi khiến một người tử vong tại chỗ, 5 người bị thương.

Cuối tháng 5, tại Đắk Lắk xảy ra vụ tai nạn giao thông giữa hai xe khách giường nằm. Va chạm khiến một tài xế bị thương nặng, hành khách bị thương nhẹ, cả hai xe khách bị vỡ nát nhiều bộ phận. Trong tháng 2, tại Sơn La xảy ra vụ tai nạn đặc biệt nghiêm trọng giữa xe đầu kéo và xe khách giường nằm khiến 6 người tử vong tại chỗ... Mỗi vụ tai nạn đều để lại những mất mát nặng nề: Thương vong cho hành khách, thiệt hại tài sản, tổn thất tinh thần cho gia đình nạn nhân và hệ lụy kéo dài cho cộng đồng.

Đặc biệt, cuối năm 2024, Công an tỉnh Đồng Nai đã phát hiện tài xế xe khách chở 28 học sinh nhưng không có giấy phép lái xe. Công an TP. Đà Nẵng cũng phát hiện một trường hợp lái xe khách nhưng không xuất trình được giấy phép lái xe, kết quả test nhanh dương tính với ma túy... Những hành vi này của các tài xế tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông cao và dễ gây hậu quả nghiêm trọng nếu lực lượng chức năng không phát hiện, xử lý kịp thời.

Một doanh nghiệp vận tải khi để xảy ra tai nạn nghiêm trọng không chỉ đối mặt với các mức xử phạt hành chính, đình chỉ hoạt động, mà còn phải bồi thường thiệt hại, mất uy tín và sụt giảm doanh thu. Nhiều doanh nghiệp nhỏ đã phải đối diện với tình huống phá sản chỉ sau một vụ tai nạn do không có năng lực tài chính để khắc phục hậu quả.

Ở quy mô lớn hơn, hình ảnh ngành vận tải hành khách sẽ bị tổn hại nặng nề trong mắt du khách, nhà đầu tư, làm giảm sự hấp dẫn của hạ tầng giao thông Việt Nam trong chiến lược phát triển du lịch và logistics. Không chỉ vậy, nếu các doanh nghiệp vi phạm không bị xử lý nghiêm minh sẽ tạo ra tiền lệ nguy hiểm, khiến các doanh nghiệp khác cũng xem nhẹ nghĩa vụ đảm bảo an toàn. Dần dần, hình thành một văn hóa làm ăn cẩu thả, thiếu đạo đức nghề nghiệp, trong đó an toàn tính mạng con người bị đặt sau lợi nhuận.

Chìa khóa đảm bảo an toàn cho hành khách

Nếu như Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định một trong những điều kiện hoạt động của doanh nghiệp vận tải hành khách là người trực tiếp điều hành hoạt động vận tải của doanh nghiệp, hợp tác xã phải có trình độ chuyên môn về vận tải thì tại Luật Đường bộ 2024 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2025), quy định này được đưa vào nghĩa vụ của doanh nghiệp vận tải.

Doanh nghiệp kinh doanh vận tải có trách nhiệm quan trọng trong việc đảm bảo an toàn cho hành khách, bao gồm: Đảm bảo điều kiện an toàn kỹ thuật phương tiện, bố trí lái xe phù hợp, kiểm tra nồng độ cồn và chất ma túy của lái xe, tập huấn nghiệp vụ, theo dõi, giám sát hoạt động của lái xe và phương tiện.

Để đội ngũ lái xe luôn có ý thức và chủ động chấp hành quy định pháp luật về trật tự, an toàn giao thông, đồng thời nâng cao trách nhiệm trong việc bảo đảm an toàn cho phương tiện, hành khách và những người tham gia giao thông khác, các doanh nghiệp vận tải cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp.

Trước hết cần thường xuyên tổ chức kiểm tra, giám sát, đồng thời đào tạo và đánh giá định kỳ về chuyên môn, nghiệp vụ cũng như sức khỏe của lái xe. Song song đó, cần xây dựng và đưa vào hợp đồng lao động những điều khoản ràng buộc rõ ràng về trách nhiệm bồi thường khi để xảy ra sự cố, tai nạn gây thiệt hại, qua đó tăng tính răn đe và ý thức nghề nghiệp.

Ngoài việc cập nhật, phổ biến rộng rãi các quy định pháp luật về an toàn giao thông, doanh nghiệp phải yêu cầu lái xe tuyệt đối tuân thủ các chuẩn mực này. Bộ phận quản lý an toàn giao thông trong doanh nghiệp cần được phát huy tối đa vai trò, thông qua việc giám sát dữ liệu từ thiết bị hành trình, kịp thời nhắc nhở đổi lái khi cần, bảo đảm xe chạy đúng lịch trình, tránh tình trạng sử dụng rượu, bia hoặc chất kích thích. Đồng thời, kiên quyết ngăn chặn các hành vi nguy hiểm như phóng nhanh, vượt ẩu hay chạy quá tốc độ cho phép. Những biện pháp đồng bộ này sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ nâng cao hiệu quả vận hành mà còn góp phần bảo vệ an toàn cho cộng đồng.

Được biết, hiện nay, nhiều doanh nghiệp vận tải đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong công tác quản lý, điều hành, theo dõi phương tiện, lái xe khi tham gia vận tải cũng như việc phục vụ hành khách và bước đầu đã mang lại những hiệu quả tích cực.

Chia sẻ với báo chí, ông Đỗ Văn Bằng - Giám đốc Công ty Vận tải Sao Việt cho biết, thời điểm này, nếu không áp dụng công nghệ thì rất khó quản lý và phát triển. Trong kinh doanh vận tải hành khách nói riêng, việc sử dụng công nghệ chính là đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng và cũng là chìa khóa trong công tác giám sát, quản lý. Công nghệ rất quan trọng, tuy nhiên cũng cần đi đôi với sự quản lý chặt chẽ để thực hiện tốt các quy định trong kinh doanh vận tải nói chung.