Vị "bác sĩ đột quỵ" với trăn trở cứu người

Ông đã vinh dự được cử làm Trưởng Bộ môn Đột quỵ và Bệnh lý mạch máu não thuộc Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội vào ngày 17/5/2022.

Mới đây, PGS, TS Mai Duy Tôn đã được Hội Đột quỵ Thế giới đề cử vào nhóm các cá nhân xuất sắc được vinh danh năm 2022 vì những đóng góp to lớn cho chuyên ngành đột quỵ của Việt Nam và thế giới.

PGS.TS Mai Duy Tôn

Trở thành bác sĩ đột quỵ sau chuyến đi nước ngoài

Xuất thân từ nông thôn, hồi còn nhỏ PGS.TS Mai Duy Tôn luôn chứng kiến cảnh người thân đau ốm, nhất là ông bà mỗi lần ốm đau lại gọi bác sĩ ở thôn gần nhà. Hình ảnh kim tiêm nhúng vào nước sôi, tiêm vitamin rất đau, khiến ông không thể quên.

Không có ý định, nhưng bản thân là cháu đích tôn, gia đình lại muốn có người làm ngành y. Giữa những năm 1990, 1991 khi bắt đầu học cấp 3 được bố mẹ động viên theo khối B, vậy là cứ mỗi tuần vài ngày ông lại đạp xe gần 20 cây số lên thành phố để học thêm môn Sinh.

BS Tôn kể, đối với các sinh viên Đại học Y thời đó rất thần tượng Bệnh viện Bạch Mai, bạn bè cùng quê thách đố nhau sau khi ra trường đố ai ở lại làm việc được cho Bệnh viện Bạch Mai.

Năm 2007, đang là bác sĩ nội trú tại Khoa Cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai, lần đầu tiên PGS Tôn được đi nước ngoài học tập tại Bệnh viện Mayo Clinic của Mỹ. Cũng chính sau chuyến đi này, ông quyết định nghiên cứu sâu về chuyên ngành đột quỵ.

"Thời điểm đó cứ thấy bệnh nhân đột quỵ là lắc đầu, không thấy có cơ hội cứu sống, con đường với bệnh nhân gần như dừng lại, không tử vong thì gần như tàn phế, rất khó hồi phục", PGS Tôn kể. 

PGS.TS Mai Duy Tôn cùng các học trò hội chẩn ca bệnh.

Sang Mỹ, ông nhận thấy hệ thống y tế của họ phát triển ngoài tưởng tượng của mình, đặc biệt tỷ lệ bệnh nhân đột quỵ được cấp cứu, điều trị tốt và ít để lại di chứng. Nhiều kỹ thuật chuyên sâu được ứng dụng vào lĩnh vực đột quỵ, giúp cải thiện kết quả điều trị, chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Việc điều trị cho bệnh nhân đột quỵ không chỉ diễn ra trong thời gian bệnh nhân nằm viện mà còn được duy trì sau khi bệnh nhân xuất viện. Mọi bệnh nhân, kể cả người cao tuổi đều phải tự lập, không có người nhà hỗ trợ như ở Việt Nam. Họ đều phải tập phục hồi chức năng, học cách tự phục vụ bản thân từ những việc nhỏ nhặt nhất.

"Từ đó, tôi ấp ủ quyết tâm học hỏi kỹ thuật tiên tiến trong lĩnh vực đột quỵ của thế giới để đưa về ứng dụng tại Việt Nam, mang lại cơ hội cho nhiều bệnh nhân đột quỵ trong nước. Tôi đề xuất lãnh đạo Trung tâm Cấp cứu A9 cho đi nghiên cứu chuyên sâu về đột quỵ", PGS Tôn nhớ lại.

Từ năm 2009, kỹ thuật tiêu huyết khối được áp dụng trên bệnh nhân đột quỵ và cho kết quả rất ngoạn mục. Nhiều bệnh nhân được điều trị kịp thời, sau khi sử dụng thuốc 1 tiếng đã hồi phục hoàn toàn, nói năng, sinh hoạt bình thường, 1-2 ngày sau ra viện. Sự thay đổi ngoạn mục của bệnh nhân là động lực cho vị bác sĩ quyết tâm tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu về chuyên ngành này.

Năm 2009, ông làm nghiên cứu sinh đề tài về đột quỵ, đến năm 2014 xin được học bổng của Hội Đột quỵ Châu Âu học thạc sĩ đột quỵ.

Ông kể, sang Áo học, thấy hệ thống đột quỵ phát triển ngang tầm Mỹ, những gì kỹ thuật chuyên sâu nhất được áp dụng. Sau đó, được sự ủng hộ của Ban lãnh đạo bệnh viện và Khoa Cấp cứu A9, Đơn vị Đột quỵ (thuộc A9) đã được thành lập, chuyên điều trị bệnh nhân đột quỵ và ứng dụng kỹ thuật chuyên sâu.

PGS.TS Mai Duy Tôn gọi điện điều hành công tác chữa bệnh từ xa.

Cấp cứu bệnh nhân đột quỵ phải phối hợp đa chuyên khoa, đặc biệt chẩn đoán hình ảnh để áp dụng các kỹ thuật điện quang mới nhất trong chẩn đoán, điều trị lấy huyết khối cơ học cho bệnh nhân tắc mạch lớn, can thiệp mạch cho bệnh nhân vỡ phình mạch; Phối hợp với khoa Phẫu thuật thần kinh để xử trí các ca cần phẫu thuật lấy máu tụ, kẹp túi phình mạch, mở sọ cho ca nhồi máu não và việc phối hợp đã trở thành thường quy ở Bệnh viện Bạch Mai. Đồng thời, bệnh nhân đột quỵ cũng được tập phục hồi chức năng sớm để hồi phục và hạn chế di chứng.

Nhờ đó, việc điều trị đột quỵ ở Bệnh viện Bạch Mai càng ngày càng đạt được nhiều tiến bộ với các kỹ thuật ngang tầm khu vực. Ngày 9/11/2020, Bệnh viện Bạch Mai thành lập Trung tâm Đột quỵ trên cơ sở Đơn vị Đột quỵ thuộc Trung tâm Cấp cứu A9. Trong thời gian ngắn hơn 2 năm, Trung tâm ra đời đã có những đóng góp cho Bệnh viện Bạch Mai, đặc biệt cho chuyên ngành đột quỵ toàn quốc.

Hết lòng vì người bệnh

Trong cuộc đời làm nghề, PGS.TS Mai Duy Tôn không thể nhớ mình đã cứu sống được bao nhiêu người bệnh bị đột quỵ. "Quan điểm của tôi là tập trung cứu chữa người bệnh trước tiên. Bệnh nhân bị đột quỵ cần phải cấp cứu nhanh chóng. Không thể chờ người nhà bệnh nhân có hay chưa có tiền đóng viện phí, có bảo hiểm hay không?… Nếu bệnh nhân không có tiền sau sẽ có cách. Có trường hợp bệnh nhân không có tiền, tôi kêu gọi mọi đồng nghiệp, nhà tài trợ đến chi trả và cái được, đó là mang lại sự sống cho người bệnh", vị bác sĩ chia sẻ.

Trở về giai đoạn đầu dịch Covid-19 (năm 2020), các bệnh viện phong tỏa hết, việc chuyển bệnh nhân đột quỵ gần như bị đóng băng. Lúc đó, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hải Dương liên hệ có một ca đột quỵ cấp trong giờ vàng đã xin hỗ trợ từ các bác sĩ Bệnh viện Bạch Mai. Nếu không cứu chữa kịp thời, bệnh nhân có nguy cơ vỡ mạch máu não và tử vong cao.

Trung tâm đột quỵ đã báo cáo xin lãnh đạo Bệnh viện Bạch Mai đưa bệnh nhân lên. Trớ trêu thay, 2 người nhà đưa bệnh nhân lên phải thực hiện biện pháp cách ly, xét nghiệm phòng dịch Covid-19. Họ cũng không mang theo tiền, không gửi tiền từ quê lên được vì mọi người cũng phải thực hiện cách ly.

"Trước tình huống này, tôi liên hệ với Phòng Công tác xã hội chia sẻ đây là trường hợp bất khả kháng cần can thiệp ngay. Người nhà ký cam kết đồng ý cho bác sĩ cấp cứu, sau khi hết cách ly sẽ quay về thanh toán chi phí. Phương án là làm sao tập trung cứu chữa tốt nhất cho người bệnh", PGS Tôn chia sẻ.

Thời gian của bệnh nhân đột quỵ là vàng.

Với dân số 100 triệu, ước chừng có khoảng 200.000 bệnh nhân đột quỵ mới mỗi năm, việc quản lý theo dõi bệnh nhân đột quỵ rất quan trọng. Với người đột quỵ, thời gian là vàng. Bệnh nhân đột quỵ cần được tiếp cận nhanh nhất với các cơ sở y tế có khả năng cấp cứu chuyên sâu về đột quỵ.

"Bệnh nhân bị đột quỵ cần phải cấp cứu nhanh chóng. Không thể chờ người nhà bệnh nhân có hay chưa có tiền đóng viện phí, có bảo hiểm hay không?... Nếu bệnh nhân không có tiền thì cứ cứu trước đã rồi tính sau", PGS.TS Mai Duy Tôn chia sẻ.

Ước tính Việt Nam cần gần 400 đơn vị/trung tâm/khoa đột quỵ, nhưng thực tế hiện nay (đến 2022) mới có 125 bệnh viện có khoa đột quỵ, chỉ đáp ứng 1/3 nhu cầu của người bệnh.

Chia sẻ về kế hoạch trong tương lai, PGS Mai Duy Tôn mong muốn xây dựng nhiều Trung tâm/khoa đột quỵ ở các bệnh viện trên toàn quốc để khi người bệnh không may đột quỵ được tiếp cận gần nhất, sử dụng các phương pháp điều trị tốt nhất, tránh những tàn phế và di chứng đáng tiếc.