Trước yêu cầu cấp thiết gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC), TP Hồ Chí Minh đang tăng tốc siết chặt từng khâu trong quản lý tàu cá, xem chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên.
Nỗ lực từ cơ sở, từ mỗi ngư dân
Trong khí thế quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị TP.HCM, ngày 8/11, phường Tam Thắng tổ chức hội nghị tuyên truyền về chống khai thác IUU với sự tham dự của đông đảo ngư dân và doanh nghiệp. Thông điệp được chính quyền địa phương nhấn mạnh: chống khai thác IUU là “nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách và lâu dài”.
Tại phường Tam Thắng có 70 tàu cá hoạt động; con số tàu đủ điều kiện hoạt động chiếm khoảng 95,7%. Trong buổi tuyên truyền, các cán bộ phường đã tận tình hướng dẫn ngư dân về thủ tục hành chính, thiết bị VMS, mức xử phạt. Đồng thời, phường đã trao quyết định thành lập “Tổ tàu thuyền an toàn” cho ngư dân và thành lập “Hội Phát triển kinh tế biển bền vững” nhằm liên kết ngư dân-doanh nghiệp-chính quyền.

Để tăng cường quản lý, TP.HCM đã và đang chuyển đổi số mạnh mẽ trong quản lý tàu cá, nhằm siết công tác giám sát và góp phần gỡ “thẻ vàng” IUU. Hiện TP.HCM có 4.663 tàu cá, trong đó có 2.317 tàu tham gia đánh bắt xa bờ; thành phố đã xoá đăng ký 1.474 tàu cá do bị phá dỡ, chìm đắm, mất tích sau 1 năm kể từ ngày thông báo…
Được biết, thành phố hiện còn 404 tàu chưa đăng ký, chưa cấp giấy phép khai thác và chưa lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Do đó, UBND TP.HCM đã ban hành chỉ đạo tăng cường quản lý tàu cá, lập ngay danh sách tàu chưa đủ điều kiện, nghiêm cấm xuất bến trái phép.

Các hình thức kiểm tra được tăng cường, lực lượng biên phòng, công an phối hợp để kiểm tra giám sát, sử dụng dữ liệu định danh điện tử (VNeID), ngăn chặn ngay việc tổ chức đưa tàu cá ra vùng biển nước ngoài trái phép.
Không chỉ siết chặt quản lý từ cấp tàu, chính quyền thành phố còn đổi mới cách làm gần dân, từ hội nghị tuyên truyền ở phường Tam Thắng tới mô hình ‘Cà phê sáng cùng ngư dân’, tất cả nhằm khẳng định gỡ “thẻ vàng” IUU là cấp bách, không thể trì hoãn.
“Không được phép chủ quan”
Trong chuyến kiểm tra công tác chống khai thác IUU tại các xã biển Cần Giờ, An Thới Đông và xã đảo Thạnh An mới đây, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Minh Thạnh nhấn mạnh: “Sắp tới, EC không chọn TP.HCM để kiểm tra, không có nghĩa chúng ta được phép chủ quan. Chống IUU là nhiệm vụ liên tục, phải làm quyết liệt và đồng bộ hơn nữa”. Ông yêu cầu chính quyền cơ sở tiếp tục siết chặt quản lý đội tàu, giám sát hành trình và truy xuất nguồn gốc thủy sản, coi đây là nhiệm vụ chính trị trọng tâm.

Phó Chủ tịch Bùi Minh Thạnh nhấn mạnh: Thành phố đặt mục tiêu 100% tàu cá phải đăng ký và vận hành VMS theo luật định.Nếu tàu mất tín hiệu mà chủ tàu không chứng minh được lý do, cơ quan chức năng có thể xử lý hành chính hoặc hình sự. Với tàu không phép, lực lượng chấp pháp phải tạm giữ phương tiện và kiểm tra trực tiếp tại nơi cư trú của chủ tàu.
Cùng với đó, TP.HCM tăng cường kiểm soát hoạt động thu mua, vận chuyển thủy sản nhằm ngăn chặn tình trạng hợp thức hóa nguồn hàng khai thác bất hợp pháp; đồng thời, yêu cầu các lực lượng tuyên truyền sâu rộng để ngư dân hiểu rằng chống IUU không phải là đối phó, mà là trách nhiệm quốc gia và danh dự của người làm nghề biển.
Đồng lòng vì nghề cá minh bạch, trách nhiệm
Để gỡ “thẻ vàng”, sự tự giác và hợp tác của từng ngư dân là yếu tố then chốt. Mỗi chủ tàu cần đăng ký, cấp phép, lắp thiết bị VMS, ghi nhật ký khai thác và báo cáo trung thực với cơ quan quản lý. Trước mỗi chuyến ra khơi, phải xác định ranh giới vùng biển rõ ràng, không xâm phạm vùng biển nước ngoài. Khi mỗi tàu cá tuân thủ đúng quy định, mỗi ngư dân hiểu và hành động theo luật định, thì TP.HCM sẽ góp phần quan trọng vào hành trình gỡ “thẻ vàng” cho cả nước.
Công tác tuyên truyền đang được thành phố triển khai rộng rãi, hình thức tuyên truyền đổi mới như mô hình “Cà phê sáng cùng ngư dân”, “Ăn sáng cùng chủ tàu”. Đặc biệt, Báo Công lý phối hợp với TAND TP.HCM, Toà án quân sự Quân khu 7, Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 3 tổ chức các phiên toà giả định vào ngày 13/11 tới đây. Đó sẽ là diễn đàn trực quan để lực lượng chức năng gặp gỡ, trao đổi trực tiếp với ngư dân để lắng nghe, giải đáp và nâng cao nhận thức về IUU.

Từ đó cả hệ thống chính trị nhấn mạnh thông điệp: “Mỗi ngư dân là một chiến sĩ trên mặt trận bảo vệ chủ quyền và uy tín nghề cá Việt Nam. Chống khai thác IUU chính là bảo vệ sinh kế của chính mình”.
Chống khai thác IUU đang là trách nhiệm “nóng hổi”, cấp bách của toàn xã hội, từ cán bộ cơ sở, lực lượng biên phòng đến từng ngư dân TP.HCM.
Đó cũng là lời cam kết của thành phố mang tên Bác trước cộng đồng quốc tế về nghề cá có trách nhiệm, minh bạch và phát triển bền vững.
Những ngày đầu tháng 11, không khí tại cảng cá Cần Giờ trở nên rộn ràng hơn thường lệ. Từng đoàn tàu chuẩn bị ra khơi, tiếng máy nổ xen lẫn tiếng cười nói của ngư dân. Nhưng giữa nhịp sống biển ấy, câu chuyện “chống khai thác IUU” – tức khai thác bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định – vẫn là mối quan tâm hàng đầu của cả chính quyền lẫn bà con ngư dân.
Nổi bật là “cẩm nang” dành cho các ngư dân cần làm ngay để góp phần gỡ “thẻ vàng” IUU: Đăng ký và cấp phép khai thác hợp pháp; Lắp và duy trì thiết bị giám sát hành trình (VMS); Không vi phạm vùng biển nước ngoài; Ghi nhật ký và báo cáo khai thác trung thực; Chỉ mua bán, thu mua hải sản có nguồn gốc rõ ràng.