Tiềm ẩn nguy cơ “lợi ích nhóm”, “sân sau” ở một số lĩnh vực đấu thầu, đấu giá, tín dụng, ngân hàng

Là kết quả bước đầu các bộ, ngành thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng theo Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021về Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 – 2030 mà Chính phủ ban hành. Nội dung đã được đề cập đến tại phiên họp thường trực mở rộng của Ủy ban Tư pháp vào ngày 06/9, Chính phủ đã báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2021.

Kiến nghị thu hồi hơn 50 tỷ đồng

Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng nêu rõ, năm 2021, tệ nạn tham nhũng tiếp tục được kiềm chế, ngăn chặn, có chiều hướng thuyên giảm, góp phần quan trọng làm trong sạch bộ máy Đảng và Nhà nước, củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên, nhân dân, góp phần quan trọng nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

 Tuy nhiên, tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong khu vực hành chính, dịch vụ công chưa được ngăn chặn có hiệu quả. Tham nhũng trên nhiều lĩnh vực còn nghiêm trọng, phức tạp, với biểu hiện ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong xã hội.

Về thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021về Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 - 2030. Các bộ, ngành, địa phương đã kiểm tra tại 6.599 cơ quan, tổ chức, đơn vị về công khai, minh bạch, phát hiện 98 cơ quan, tổ chức, đơn vị vi phạm (tăng 8,9% so với năm 2020); tiến hành 3.108 cuộc kiểm tra việc thực hiện các định mức, tiêu chuẩn, chế độ, phát hiện 276 vụ việc và 376 người vi phạm; đã xử lý hành chính 188 người; kiến nghị thu hồi 50,8 tỷ đồng, thu hồi được 43 tỷ đồng.

Các cấp, các ngành đã tiến hành chuyển đổi vị trí công tác nhằm phòng ngừa tham nhũng của 26.576 lượt cán bộ, công chức, viên chức. Đã có hơn 1,28 triệu người kê khai tài sản, thu nhập. Số bản kê khai đã hoàn thành công khai đạt 99% số đã kê khai. Có 51 người đứng đầu đã bị xử lý do thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng, trong đó 16 người bị xử lý hình sự, 35 người đã bị xử lý kỷ luật.

Báo cáo của Chính phủ nhận định, trong những năm tới, đất nước ta tiếp tục đứng trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới, với những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức mới đan xen. Hành vi tham nhũng sẽ ngày càng tinh vi hơn, phức tạp, khó lường hơn; tham nhũng vẫn là một trong những nguy cơ đe doạ sự tồn vong của Đảng và chế độ.

Nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp cũng đã có nghiên cứ và báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2021.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết, năm 2021, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế về phòng, chống tham nhũng (PCTN) tiếp tục được quan tâm; nhiều văn bản của Đảng và Nhà nước về quản lý kinh tế- xã hội và PCTN tiếp tục được sửa đổi, bổ sung và ban hành mới, chú trọng việc cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp về PCTN theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; qua đó đã góp phần tháo gỡ những vướng mắc, bất cập từ thực tiễn, khắc phục những hạn chế trong các quy định của pháp luật, tạo cơ sở chính trị- pháp lý đồng bộ, khả thi để PCTN hiệu quả.

Quốc hội tiếp tục tăng cường việc bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất và đồng bộ của hệ thống pháp luật với nhiều giải pháp mạnh mẽ. Chính phủ, các bộ, ngành, cơ quan hữu quan đã ban hành nhiều văn bản pháp luật về quản lý kinh tế- xã hội và PCTN; chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện cơ chế phòng ngừa tham nhũng; tăng cường kiểm tra, đánh giá công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhằm phát hiện, sửa đổi, bổ sung hoặc kiến nghị sửa đổi, bổ sung những quy định mâu thuẫn, bất cập, chồng chéo, không phù hợp.

Tuy nhiên, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế trong một số trường hợp còn hạn chế; tình trạng chậm ban hành văn bản quy định chi tiết chưa được khắc phục triệt để, trong đó có cả việc chậm ban hành văn bản quy định chi tiết một số nội dung của Luật PCTN. Một số văn bản quy phạm pháp luật còn sai về thẩm quyền hoặc có nội dung quy định chưa phù hợp, không rõ ràng, gây khó khăn, lúng túng trong tổ chức thực hiện.

Một số lĩnh vực tham nhũng gia tăng

Báo cáo của Chính phủ cũng đã nêu lên một số hạn chế trong công tác này như: cơ chế, chính sách, pháp luật về quản lý kinh tế - xã hội trên một số lĩnh vực vẫn còn sơ hở, chưa thật đầy đủ, đồng bộ; một số quy định chưa phù hợp với thực tiễn, dễ bị lợi dụng để tham nhũng, nhưng chậm được sửa đổi, bổ sung… Nhóm nghiên cứu đề nghị Chính phủ cần đánh giá chi tiết về những lĩnh vực còn sơ hở, những quy định chưa phù hợp, dễ bị lợi dụng để tham nhũng, những văn bản chậm được sửa đổi, bổ sung…; đồng thời chỉ rõ trách nhiệm để xảy ra những hạn chế nêu trên.

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cho rằng trong năm 2021 tình hình tội phạm tiếp tục có những diễn biến phức tạp, một số loại tội phạm về kinh tế, tham nhũng có chiều hướng gia tăng, tiềm ẩn nguy cơ “lợi ích nhóm”, “sân sau”, tập trung vào một số lĩnh vực như đấu thầu, đấu giá, cổ phần hóa, tín dụng, ngân hàng, y tế, giáo dục… trong đó có sự câu kết, “thổi giá” giữa cơ quan Nhà nước và một số doanh nghiệp hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp thẩm định giá.

Đáng lưu ý là đã phát sinh một số tội phạm tham nhũng liên quan đến công tác phòng, chống dịch COVID-19 với một số hành vi phổ biến như: mua bán, đấu thầu trang thiết bị phòng bệnh, lợi dụng công tác phòng, chống dịch bệnh để trục lợi… Tình trạng cán bộ, công chức lợi dụng kẽ hở về cơ chế, chính sách, pháp luật, vị trí công tác để nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp vẫn tiếp tục diễn ra trên nhiều lĩnh vực, nhất là ở cơ sở;

Tình hình tội phạm tham nhũng trong cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan có nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng vẫn còn. Do đó, Chính phủ cần tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ để dự báo đúng tình hình tham nhũng và đề ra giải pháp phòng, chống hiệu quả, sát với tình hình thực tế.

Tại phiên họp, nhóm nghiên cứu đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế - xã hội và PCTN; chú trọng thể chế hóa các chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp về PCTN theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; tập trung rà soát, sửa đổi các luật, văn bản pháp luật có liên quan nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, bất cập, phục vụ có hiệu quả công tác phòng ngừa, phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng.

Đối với việc xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập theo quy định của Luật PCTN năm 2018, hiện nay vẫn đang được Chính phủ tổ chức triển khai thực hiện; đề nghị Chính phủ khẩn trương hoàn thành việc xây dựng Đề án này để bảo đảm cụ thể hóa đầy đủ các quy định của luật, đồng thời bảo đảm hiệu quả công tác kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.

Thay mặt nhóm nghiên cứu, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường đề nghị tiếp tục chỉ đạo đẩy mạnh, tạo chuyển biến rõ rệt hơn công tác phát hiện, xử lý tham nhũng ở các bộ, ngành, địa phương, nhất là việc tự kiểm tra, phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực trong nội bộ; xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. Đồng thời đề nghị Chính phủ, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn tăng cường chỉ đạo xử lý kiên quyết, nghiêm hơn tình trạng tham nhũng, tiêu cực tại các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan tư pháp, cơ quan có chức năng PCTN.

Đề nghị Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán nhà nước, các cơ quan hữu quan tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán; tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng, những vấn đề nổi cộm, gây bức xúc trong xã hội, trọng tâm là hoạt động quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, quy hoạch, đấu thầu; khẩn trương hoàn thành, kết luận thanh tra việc sử dụng quỹ bảo hiểm y tế, mua sắm trang thiết bị vật tư y tế, đấu thầu thuốc chữa bệnh.