Vì sao Việt Á độc quyền kit test?

Dùng “quân xanh” báo giá hợp thức hồ sơ các gói thầu

Theo kết luận điều tra, hành vi phạm tội trong việc giao nhiệm vụ, nghiên cứu, nghiệm thu, chuyển giao quản lý sản phẩm nghiên cứu đề tài thể hiện: Đầu năm 2020, dịch Covid-19 bùng phát tại Vũ Hán (Trung Quốc), thực hiện chủ trương của Chính phủ và Bộ KH&CN, Học viện Quân y đã giao Viện nghiên cứu Y dược tiến hành nghiên cứu, chế tạo kit xét nghiệm.

Cùng với đó, Học viện Quân y có văn bản đề xuất Bộ KH&CN giao Học viện Quân y triển khai nhiệm vụ phát triển kit test chẩn đoán viêm phổi, không đề cập đến Công ty Việt Á.

Lúc này, ông Hồ Anh Sơn, Phó Giám đốc Viện nghiên cứu Y dược thông báo cho Trịnh Thanh Hùng, Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN các ngành kinh tế kỹ thuật thuộc Bộ KH&CN.

Do có quan hệ thân thiết từ trước với Phan Quốc Việt, Chủ tịch HĐQT Công ty Việt Á, nên để giúp Việt Á được tham gia nghiên cứu và sau đó sản suất kit xét nghiệm Covid-19, được Bộ Y tế cấp phép lưu hành và bán ra thị trường, ông Hùng đã yêu cầu ông Sơn trong đề xuất của Học viện Quân y phải đưa Công ty Việt Á là đơn vị tham gia phối hợp nghiên cứu và được ông Sơn đồng ý.

Vẫn theo kết luận, do biết đề tài được Bộ KH&CN cấp kinh phí từ ngân sách (18,89 tỷ đồng) kết quả nghiên cứu phải thuộc sở hữu Nhà nước và hợp đồng thực hiện đề tài kết quả nghiên cứu phải được bàn giao lại cho Bộ KH&CN, Việt đã thông đồng với Trịnh Thanh Hùng để Công ty Việt Á được sử dụng, khai thác kết quả nghiên cứu đề tài, lập hồ sơ đăng ký gửi Bộ Y tế.

Sau đó, Phan Quốc Việt đã dùng tiền để nhờ ông Nguyễn Văn Trịnh (Thư ký Phó Thủ tướng), Nguyễn Thanh Long, Bộ trưởng Bộ Y tế, Nguyễn Huỳnh (Thư ký ông Long) can thiệp tác động nhằm đẩy nhanh việc đăng ký lưu hành chính thức kit xét nghiệm Covid-19 cho Công ty Việt Á, biến kit xét nghiệm từ sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu Nhà nước do Bộ KH&CN quản lý thành tài sản thuộc sở hữu của Việt Á.

Đáng chú ý, theo kết luận điều tra, Công ty Việt Á có trụ sở chính tại quận Phú Nhuận, TP.HCM, kinh doanh buôn bán máy móc thiết bị và phụ tùng máy khác, sản xuất hóa chất cơ bản. Ngoài Việt Á, Phan Quốc Việt còn thành lập và điều hành hệ thống 15 công ty khác nhau làm “quân xanh”, cung cấp báo giá khi hợp thức hồ sơ các gói thầu mua bán kit xét nghiệm và các sinh phẩm, vật tư y tế khác tại các tỉnh, thành phố.

Thổi giá kit test gấp 3 lần

Trở thành đơn vị độc quyền phân phối kit xét nghiệm, Công ty Việt Á sản xuất thương mại, Phan Quốc Việt đã nâng khống đơn giá từ 143.000 đồng lên 470.000 đồng/kit test nhưng vẫn được Bộ Y tế hiệp thương. Mức giá này cũng được Việt Á áp dụng cho hàng triệu kit test sản xuất, sau đó trung gian phân phối bán cho các địa phương hưởng lợi hơn 1.200 tỷ đồng.

“Khi Bộ Y tế kiểm tra giá hiệp thương, xác định Công ty Việt Á thay đổi nguyên vật liệu sản suất so với hồ sơ đăng ký lưu hành nhưng không ra kết luận kiểm tra, không kiến nghị biện pháp xử lý, dẫn đến Công ty Việt Á tiếp tục sử dụng giá hiệp thương với Bộ Y tế đã được Phan Quốc Việt nâng khống, đăng lên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế, tạo mặt bằng giá để bán cho các đơn vị địa phương, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng tài sản Nhà nước, thu lời bất chính của tổ chức, cá nhân”, kết luận nêu.

C03 xác định bị can Phan Quốc Việt có vai trò chủ mưu, cầm đầu đã trực tiếp chỉ đạo 7 nhân viên phụ trách vùng liên hệ làm việc và thỏa thuận, thống nhất với lãnh đạo, cán bộ các công ty trung gian hoặc lãnh đạo, cán bộ các đơn vị, cơ sở y tế để giao kit xét nghiệm và các thiết bị vật tư y tế khác cho các đơn vị này sử dụng trước, sau đó, thông đồng, hợp thức hồ sơ đấu thầu, ký hợp đồng để các cơ sở y tế thanh toán, quyết toán.

Trong vụ án, ngoài Bộ Y tế, Bộ KH& CN và một số cá nhân liên quan đến sai phạm của Công ty Việt Á, C03 còn xác định các đơn vị như trung tâm kiểm soát bệnh tật (CDC) các tỉnh Hải Dương, Bắc Giang, Nghệ An, Bình Dương…

Kết luận điều tra thể hiện, từ năm 2020 - 2021, Công ty Việt Á đã sản xuất hơn 8,7 triệu kit test và đã bán, cho, tặng, ứng trước cho các đơn vị, cơ sở y tế hơn 8,3 triệu kit test. Công ty này đã được thanh toán hơn 2.257 tỉ đồng cho gần 6 triệu kit test.

Trong đó, C03 xác định, Công ty Việt Á đã tiêu thụ gần 680.000 kit test tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các tỉnh Hải Dương, Bắc Giang, Nghệ An, Bình Dương, gây thiệt hại tài sản nhà nước hơn 222 tỉ đồng. Tiêu thụ cho các đơn vị, cơ sở y tế công lập khác trên địa bàn cả nước gần 600.000 kit test, gây thiệt hại cho tài sản nhà nước hơn 180 tỉ đồng. Ngoài hơn 402 tỉ đồng gây thiệt hại nêu trên, C03 còn xác định Công ty Việt Á đã hưởng lợi bất chính hơn 1.235 tỉ đồng, là số tiền chênh lệch giá bán.

Kiến nghị xử lý trách nhiệm Bộ trưởng Bộ KH&CN đương nhiệm

Kết luận điều tra vụ Công ty Việt Á nâng khống giá kit xét nghiệm Covid-19, ngoài 38 bị can bị đề nghị truy tố về 6 nhóm tội danh, C03 cũng làm rõ trách nhiệm của nhiều lãnh đạo, cán bộ liên quan, trong đó có trách nhiệm của đương kim Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt, nguyên Thứ trưởng Trần Văn Tùng (mới nghỉ hưu) và nhiều người khác.

Theo kết luận, ông Huỳnh Thành Đạt giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ từ ngày 12/11/2020 đến nay, có chức năng nhiệm vụ quản lý, điều hành chung mọi hoạt động của Bộ. Khi ông Đạt tiếp nhận chức vụ Bộ trưởng thì Bộ Y tế đã cấp số đăng ký lưu hành tạm thời kit xét nghiệm cho Công ty Việt Á.

C03 đánh giá ông Đạt không được đơn vị, cá nhân nào báo cáo về việc quản lý, xử lý kết quả đề tài nghiên cứu, chế tạo kit xét nghiệm của Việt Á. Vì vậy, ông Đạt không nhận thức được trách nhiệm của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc quản lý, xử lý kết quả nghiên cứu đề tài nên không kiến nghị thu hồi số đăng ký lưu hành kit xét nghiệm của Công ty Việt Á.

Cơ quan điều tra xác định quá trình chỉ đạo, điều hành Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Huỳnh Thành Đạt không được ai can thiệp, tác động cũng như không can thiệp, tác động hoặc thông đồng, thỏa thuận với bất kỳ đơn vị, cá nhân nào và không được lợi liên quan đến đề tài nghiên cứu, chế tạo kit xét nghiệm của Việt Á.

Đối với nguyên Thứ trưởng Trần Văn Tùng được ủy nhiệm thực hiện nhiệm vụ Bộ trưởng, điều hành chung toàn bộ hoạt động của Bộ Khoa học và Công nghệ từ ngày 25/9 đến ngày 12/11/2020.

Tuy nhiên, việc quản lý đề tài, xử lý kết quả nghiên cứu kit xét nghiệm của Việt Á giai đoạn này vẫn thuộc trách nhiệm của ông Chu Ngọc Anh. Bởi đến ngày 12/11/2020, Quốc hội mới miễn nhiệm chức vụ Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đối với ông Chu Ngọc Anh.

Ông Nguyễn Đình Hậu, Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế kỹ thuật, đã phân công Vụ phó Trịnh Thanh Hùng ký hợp đồng thực hiện đề tài, thực hiện chức năng nhiệm vụ quản lý, xử lý kết quả nghiên cứu. Quá trình thực hiện, ông Hùng chịu sự chỉ đạo trực tiếp của ông Chu Ngọc Anh, nên ông Hậu không biết về các sai phạm.

Cơ quan điều tra nhận định ông Hậu không được ai can thiệp, tác động cũng như không can thiệp, tác động hoặc thông đồng, thỏa thuận với bất kỳ đơn vị, cá nhân nào liên quan đến đề tài nghiên cứu kit xét nghiệm của Việt Á. Ông Hậu thừa nhận trách nhiệm, thiếu sót với vai trò người đứng đầu.

“Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt, Thứ trưởng Trần Văn Tùng, Vụ trưởng Nguyễn Đình Hậu và các cá nhân liên quan việc quản lý đề tài, khen thưởng, thông tin tuyên truyền đề tài nghiên cứu, chế tạo kit xét nghiệm có trách nhiệm liên quan "nhưng chưa đến mức xem xét trách nhiệm hình sự". Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an sẽ kiến nghị các cấp có thẩm quyền xử lý theo quy định về Đảng, chính quyền đối với những cá nhân trên”, kết luận nêu.

Đỗ Việt