Nhật Bản sẽ thực thi quyền phòng vệ tập thể

Trung Quốc và Hàn Quốc bày tỏ lo ngại về sự thay đổi này…

Quân đội Nhật Bản có thể tham chiến ở nước ngoài

Thỏa thuận mang ý nghĩa bước ngoặt được đảng Dân chủ Tự do (LDP) và đối tác trong liên minh là đảng Công minh Mới (NKP) đạt được chỉ một tháng sau khi tiến hành đàm phán về việc loại bỏ những rào cản pháp lý mà bản Hiến pháp hòa bình áp đặt đối với Lực lượng phòng vệ (SDF). Hai đảng này đã nhất trí với đề xuất của chính phủ nhằm chấm dứt lệnh cấm quân đội Nhật Bản không được tham chiến ở nước ngoài kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay. Chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe ngay sau đó đã nhanh chóng thông qua nghị quyết trên như một bước đi đáng chú ý tách rời chủ nghĩa hòa bình thời hậu chiến.

Quyền phòng vệ tập thể từ lâu đã trở thành đề tài nhạy cảm khi Nhật Bản bị giới hạn trong việc triển khai quân đội vì Điều 9 của Hiến pháp cấm nước này sử dụng vũ lực để dàn xếp các tranh chấp quốc tế. Điều 9 của Hiến pháp khẳng định: "Khao khát chân thành hòa bình thế giới dựa trên trật tự và công bằng, người Nhật Bản sẽ mãi mãi từ bỏ chiến tranh như một quyền của quốc gia và từ bỏ việc sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực làm phương tiện để giải quyết các tranh chấp quốc tế. Để đạt được mục đích trên, Nhật Bản sẽ không duy trì lực lượng lục quân, hải quân, không quân cũng như sức mạnh chiến tranh khác. Quyền tham chiến của quốc gia không được thừa nhận".

Thế nhưng bối cảnh an ninh khu vực không ngừng diễn biến phức tạp đã đặt nước Nhật trước nhiều thách thức trong bảo đảm an ninh và lợi ích quốc gia. Ngay từ khi lên nắm quyền tháng 12/2012, Thủ tướng S.Abe đã đẩy mạnh kế hoạch giải thích lại Hiến pháp với mong muốn nước Nhật sẽ chủ động hơn trong bảo đảm hòa bình và an ninh khu vực cũng như thế giới. Đặc biệt, khi cuộc "khẩu chiến" giữa Nhật Bản với Trung Quốc ngày một căng thẳng xung quanh sự kiện Bắc Kinh đơn phương tuyên bố thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông và hàng loạt hành động hung hăng nhằm độc chiếm Biển Đông của Bắc Kinh đã thúc đẩy Tokyo quyết tâm thay đổi.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe ngày 1/7 giải thích về việc diễn dịch Điều 9 Hiến pháp là để bảo vệ nước Nhật

Theo nghị quyết vừa được chính phủ của Thủ tướng S.Abe thông qua, Nhật Bản sẽ được phép thực thi quyền phòng vệ tập thể nếu "sự tồn tại của đất nước bị đe dọa và xuất hiện những nguy cơ rõ ràng đe dọa tới quyền sống, tự do và mưu cầu hạnh phúc của người dân". Nghị quyết mới này cũng nhất trí chấm dứt việc cấm Nhật Bản hỗ trợ một nước bạn bè trong trường hợp quốc gia đó bị tấn công. Ngoài ra, nghị quyết cũng nới lỏng những hạn chế về hoạt động trong chiến dịch gìn giữ hòa bình do Liên hợp quốc đứng đầu… Với nghị quyết mới này, đảng LDP của Thủ tướng S.Abe hy vọng sẽ thay đổi cách hiểu kéo dài hàng thập kỷ qua về bản Hiến pháp khi đưa ra chủ trương rằng, việc sử dụng vũ lực mà Hiến pháp cho phép có thể coi là quyền phòng vệ tập thể theo luật quốc tế.

Dư luận quốc tế

Việc Nhật Bản nhất trí sửa đổi Điều 9 có thể là khởi đầu cho những thay đổi lớn trong chính sách an ninh, chính trị và quan hệ an ninh với các nước khác. Trung Quốc và Hàn Quốc lại bày tỏ lo ngại rằng việc điều chỉnh Điều 9 có thể làm trầm trọng thêm căng thẳng trong khu vực. Trung Quốc từng lên tiếng sẽ "đề cao cảnh giác với các ý định thực sự của Nhật Bản" khi cáo buộc hành động trên của Nhật Bản là nhằm "phá hoại trật tự thế giới sau chiến tranh". Trong khi đó, Seoul thừa nhận phòng vệ tập thể là một quyền quốc gia của Tokyo nhưng không chấp nhận việc SDF can thiệp trong một cuộc xung đột trên bán đảo Triều Tiên mà không có đề nghị trực tiếp từ Hàn Quốc. Truyền thông Trung Quốc đồng loạt đăng bài chỉ trích Tokyo. Tờ Nhân Dân nhật báo cáo buộc Nhật “hăm hở phá vỡ hệ thống thời hậu chiến”, còn Tân Hoa xã nêu nghi vấn liệu Trung Quốc có nằm trong lịch trình quân sự của Nhật hay không rồi tự suy diễn là bước đi của Tokyo “khiến thế giới thêm lo”.

Trái lại, các đồng minh thân cận như Mỹ, Australia và Philippines hoan nghênh sự thay đổi này.

Theo AFP, Phó cố vấn an ninh quốc gia Ben Rhodes và Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel đều ra tuyên bố coi bước đi trên của Tokyo là “một phần thể hiện sự chín chắn của liên minh Mỹ - Nhật”, đồng thời mở ra cánh cửa cho việc tăng cường hợp tác sâu rộng hơn nữa. Lâu nay Mỹ vẫn luôn muốn giảm bớt gánh nặng bằng cách kêu gọi Nhật đảm nhận vai trò lớn và chủ động hơn trong liên minh.

Tờ Inquirer dẫn lời phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose ngày 2/7 ca ngợi động thái hướng tới nới lỏng quyền thực thi phòng vệ tập thể của Nhật là một “bước đi đúng hướng”. “Philippines hoan nghênh những đóng góp đáng kể mà Nhật đã làm vì hòa bình và ổn định ở khu vực và trên toàn cầu. Chúng tôi tin Nhật sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết những thách thức an ninh chung của chúng ta”, ông Jose nhấn mạnh. Trước đó, Tổng thống Philippines Benigno Aquino III cũng đã bày tỏ sự ủng hộ đối với nỗ lực của Nhật nới lỏng các hạn chế về quốc phòng. Hôm qua, Đài GMA dẫn lời phát ngôn viên Phủ Tổng thống Edwin Lacierda cho biết Manila đang xem xét khả năng siết chặt quan hệ an ninh với Tokyo.

Theo báo The Japan Times, với nghị quyết được chính phủ Thủ tướng Shinzo Abe thông qua ngày 1/7, lực lượng phòng vệ Nhật từ nay có thể hỗ trợ các quốc gia bè bạn nếu họ bị một kẻ thù chung tấn công, ngay cả khi Nhật không phải là mục tiêu chính. Điều này đồng nghĩa các lực lượng Nhật có thể tham gia bảo vệ tàu chiến Mỹ, bắn hạ tên lửa hướng đến Mỹ và bảo vệ binh sĩ tham gia gìn giữ hòa bình ở nước ngoài. Philippines cũng đang kỳ vọng vào sự hỗ trợ từ Nhật trong bối cảnh căng thẳng gia tăng tại khu vực liên quan đến những tuyên bố chủ quyền ngang ngược của Trung Quốc. Tờ Inquirer hôm qua nhận định Nhật có thể hỗ trợ Philippines trong trường hợp nước này bị tấn công.

Tiến sĩ sử học Jeremy A. Yellen (Đại học Harvard) khi được hỏi, trong hoàn cảnh nào sẽ Nhật Bản có thể triển khai lực lượng quân sự của mình, đã nói rằng theo quyết định của Nội các Nhật, có 3 tình huống Nhật sẽ triển khai lực lượng của mình. Thứ nhất là nếu một nước đồng minh hay nước bạn của Nhật bị tấn công, thứ hai là nếu cuộc tấn công đó đại diện cho mối đe dọa đến sự tồn vong của Nhật, và thứ ba là những mối đe dọa đó làm suy yếu quyền của người dân theo đuổi cuộc sống, sự tự do và hạnh phúc.

4 loại vũ khí của Nhật Bản khiến Trung Quốc lo sợ

Về năng lực quân sự của Nhật Bản hiện nay, trong bài viết trên tạp chí The National Interest (Mỹ), chuyên gia quân sự Mỹ Kyle Mizokami đã phân tích 4 loại vũ khí của Nhật Bản khiến Trung Quốc phải lo sợ.

Thứ nhất là Chiến đấu cơ F-15J được trang bị tên lửa không đối không hồng ngoại, một loại tên lửa mà Trung Quốc không hề có, có thể đe dọa những chiến đấu cơ thế hệ mới của Trung Quốc. Nhật Bản sản xuất trên 200 F-15J. Riêng trong năm 2013, lực lượng phòng vệ trên không Nhật Bản điều động các chiếc F-15J tổng cộng 567 lần để chặn các máy bay nước ngoài xâm phạm không phận Nhật Bản.

Thứ hai là Tàu ngầm điện diesel lớp Soryu, là một trong số những tàu ngầm tấn công phi hạt nhân hiện đại nhất thế giới. Được trang bị 4 hệ thống động cơ không khí độc lập AIP (động cơ đẩy không khí độc lập là loại động cơ phi hạt nhân có thể hoạt động mà không phụ thuộc vào không khí bên ngoài), tàu ngầm này có thể ở trong nước lâu hơn so với những tàu ngầm điện diesel khác. Tàu được trang bị 6 ống phóng ngư lôi, có thể mang theo 20 ngư lôi tốc độ cao Type 89 và tên lửa Harpoon do Mỹ sản xuất. Hiện Nhật Bản có 8 tàu ngầm lớp Soryu và đang đóng thêm nhiều chiếc. Để đối phó với Trung Quốc, vào năm 2010, Tokyo quyết định tăng cường lực lượng tàu ngầm của nước này từ 16 lên 22 chiếc.

Thứ ba là Tàu khu trục lớp Atago với 96 ống phóng tên lửa thẳng đứng Mk-41. Mỗi ống có thể chứa một tên lửa đất đối không SM-2, tên lửa đạn đạo đánh chặn SM-3 hoặc tên lửa chống ngầm ASROC. Tàu này còn được trang bị 8 tên lửa diệt hạm SSM-1B có sức mạnh tương đương với tên lửa Harpoon của Mỹ, cùng 6 quả ngư lôi chống ngầm Type 73. Trước những mối đe dọa từ Triều Tiên và Trung Quốc, Nhật Bản đang nâng cấp hệ thống phòng thủ tên lửa Aegis của Mỹ cho 8 tàu khu trục lớp Atago.

Thứ tư là Tàu sân bay trực thăng lớp Izumo, trị giá 1,56 tỉ USD. Tàu sân bay trực thăng lớp 22DDH có chiều dài 248 mét, chiều rộng 38 mét và lượng rẽ nước toàn tải là 27.000 tấn. Nó được xem là đối thủ đáng gờm với tàu sân bay Liêu Ninh được biên chế vào năm ngoái của Trung Quốc.