Người lao động và bài toán nhà ở đô thị

Chật vật giấc mơ an cư

Theo khảo sát tại các khu công nghiệp phía Nam, mức thu nhập bình quân của người lao động phổ thông khoảng 10 triệu đồng/tháng, một hộ gia đình hai vợ chồng làm công nhân có thể đạt tổng thu nhập từ 18 – 20 triệu đồng/tháng, chưa trừ chi phí tiền thuê nhà, ăn uống, sinh hoạt. Con số này, nếu không có các khoản vay ưu đãi dài hạn, gần như không thể tiếp cận một căn hộ thương mại có giá từ 1,5 đến 2 tỷ đồng ở vùng ven, chưa nói đến trung tâm thành phố.

Ví dụ, với giá căn hộ trung bình ở Tân Uyên (TP. HCM) hiện nay có giá khoảng 30 – 35 triệu đồng/m², một căn 50m² đã có giá trên dưới 1,6 tỷ đồng. Giả sử người lao động tiết kiệm được 30% thu nhập hàng tháng (tức khoảng 5-6 triệu đồng), thì phải mất khoảng 30 năm mới đủ tiền mua nhà – chưa tính biến động giá.

Chênh lệch giữa thu nhập và giá nhà không chỉ là con số, mà là áp lực sống đè nặng lên vai người lao động. Nhiều gia đình buộc phải thuê trọ trong những không gian chật hẹp, thiếu tiện nghi, thiếu an toàn. Việc lập nghiệp, sinh con, cho con học hành… trở thành chuỗi lo toan kéo dài. Trong khi đó, sự thiếu ổn định về chỗ ở ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần, làm giảm hiệu suất lao động và kéo dài tình trạng bất an xã hội.

Nhà ở xã hội (NOXH) từng được kỳ vọng là giải pháp giúp những người thu nhập thấp, đặc biệt là công nhân có thể tiếp cận được nhà ở với mức giá hợp lý. Tuy nhiên, trên thực tế, nguồn cung NOXH vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu khổng lồ.

Dù đã có những chính sách khuyến khích từ trung ương, như gói tín dụng ưu đãi, miễn giảm thuế đất cho doanh nghiệp, hoặc kế hoạch xây dựng hàng chục ngàn căn hộ nhà ở xã hội tại các tỉnh công nghiệp như Bình Dương, Đồng Nai, Long An (cũ)… nhưng tốc độ triển khai vẫn chậm và chưa đồng đều.

Nguyên nhân, thiếu quỹ đất sạch dành riêng cho NOXH, đặc biệt ở các khu vực đông dân cư, gần khu công nghiệp. Thủ tục pháp lý còn phức tạp khiến nhiều doanh nghiệp ngại tham gia hoặc chậm triển khai. Giá bán bị khống chế, trong khi chi phí vật liệu, nhân công tăng, dẫn đến biên lợi nhuận thấp, thiếu hấp dẫn với nhà đầu tư.

Mặt khác, người dân khó tiếp cận chính sách, do điều kiện xét duyệt, hồ sơ chứng minh thu nhập, cư trú, bảo hiểm… phức tạp, chưa phù hợp với thực tế của nhiều người lao động nhập cư.

Do đó, dù nhu cầu thật và rất cấp thiết, NOXH vẫn chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong tổng nguồn cung nhà ở tại nhiều địa phương, đặc biệt là ở các đô thị loại II, loại III mới lên thành phố.

Điểm sáng thị trường

Giữa bức tranh còn nhiều ngổn ngang đó, sự xuất hiện của các dự án NOXH được đầu tư bài bản là điều đáng ghi nhận. Dự án NOXH cao tầng Phúc Đạt Tân Uyên đang được triển khai tại phường Tân Hiệp (TP. HCM, trước đây là TP. Tân Uyên, Bình Dương) là một trong các ví dụ. Đây là khu vực có mật độ công nhân và lao động nhập cư cao, nhu cầu về nhà ở bình dân rất lớn.

Dự án có quy mô hơn 1,1 ha, gồm 3 block chung cư cao 18 tầng, cung cấp 936 căn hộ diện tích từ 35 – 62m², cùng 39 căn shophouse, trung tâm thương mại và các tiện ích phục vụ cư dân như nhà trẻ, hồ bơi tràn, sân vườn, phòng gyms… Mức giá dự kiến chỉ từ 500 -900 triệu đồng/căn, là con số được xem là phù hợp với khả năng chi trả của người lao động, đặc biệt nếu được hỗ trợ vay vốn ưu đãi.

Ngoài ra, vị trí của dự án nằm trong khu dân cư hiện hữu, liền kề các khu công nghiệp lớn và trục giao thông chính, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại, làm việc và học tập của cư dân. Theo kế hoạch, công trình sẽ hoàn thành và bàn giao từ cuối năm 2027 đến đầu 2028.

Dù còn trong giai đoạn đầu, dự án Phúc Đạt Tân Uyên phần nào cho thấy rằng nếu có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, chính quyền và cộng đồng, thì bài toán NOXH hoàn toàn có thể tìm được lời giải.

Nhà ở là nhu cầu thiết yếu và quyền lợi chính đáng của mọi người dân, đặc biệt là người lao động – lực lượng tạo nên giá trị sản xuất và phát triển cho nền kinh tế. Tuy nhiên, khi giá nhà tăng nhanh hơn thu nhập và chính sách hỗ trợ vẫn chưa thực sự đi vào thực tế, thì việc “an cư” vẫn là một giấc mơ xa với phần đông công nhân.

Để thay đổi điều này, không chỉ cần thêm nhiều dự án NOXH như Phúc Đạt Tân Uyên, mà còn cần cải thiện toàn bộ hệ sinh thái phát triển NOXH: từ quy hoạch, pháp lý, tài chính đến cơ chế phân phối và giám sát thực thi. Khi đó, NOXH mới không còn là khẩu hiệu, mà trở thành một phần thiết thực trong hệ thống an sinh – phát triển đô thị công bằng và bền vững