52 năm qua, lịch sử đã ghi nhận chiến thắng ngày 2 và 5 tháng 8 năm 1964 của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc như những mốc son chói lọi nhất.
Mở đầu là trận đánh ngày 2 tháng 8 năm 1964 của Phân đội 3 thuộc Tiểu đoàn 135 đơn vị tiền thân của Lữ đoàn 172 ngày nay. Mặc dù với lực lượng nhỏ bé gồm 3 tàu phóng lôi, mang phiên hiệu T333, T336, T339 bị hạn chế về tính năng kỹ chiến thuật lại phải tác chiến độc lập với tàu khu trục lớn hiện đại của Hải quân Mỹ nhưng dưới sự lãnh đạo chỉ đạo đúng đắn của cấp ủy, chỉ huy Tiểu đoàn 135 và tinh thần dũng cảm, ý thức trách nhiệm làm chủ vùng biển thân yêu, cùng với lòng căm thù giặc sâu sắc.
Cán bộ, chiến sỹ Phân đội 3 đã đánh trận đầu xuất sắc, bắn cháy 1 máy bay, bắn bị thương 1 chiếc khác, buộc tàu khu trục Ma đốc phải rút khỏi vùng biển miền Bắc, trận đánh này đã giáng 1 đòn mãnh mẽ vào uy thế của Hải quân Mỹ. Tiếp đó, ngày 5 tháng 8 năm 1964, trong cuộc tấn công “Mũi tên xuyên” của Không quân Hải quân Mỹ, Tiểu đoàn 135 đã cùng với lực lượng phòng không 3 thứ quân nêu cao cảnh giác, chiến đấu ngoan cường, đánh bại, bắn rơi 8 máy bay, bắn bị thương nhiều chiếc khác, bắt sống 1 giặc lái, thất bại đó làm cho Lầu Năm Góc, chính quyền hiếu chiến Mỹ sửng sốt, bàng hoàng trước lưới lửa phòng không Bắc Việt. Chiến thắng ngày 2 và ngày 5 tháng 8 đã trở thành ngày truyền thống đánh thắng trận đầu của Hải quân nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc, trong đó có sự góp sức trực tiếp của Tiểu đoàn 135.
Năm tháng đã qua đi, nhưng dân tộc Việt Nam mãi ghi nhớ công lao và lòng dũng cảm, sự hy sinh anh dũng của đồng bào và chiến sỹ cả nước, trong đó có cán bộ, chiến sỹ Phân đội 3. Chiến thắng trận đầu ngày 2 và 5 tháng 8 năm 1964 có ý nghĩa to lớn về nhiều mặt, đặc biệt về chính trị và quân sự, giáng một đòn mạnh mẽ vào ý chí leo thang chiến tranh của kẻ thù; tạo khí thế, niềm tin cho cán bộ, chiến sỹ vào vũ khí, tổ chức chỉ huy, khả năng chiến đấu của bộ đội, đồng thời khẳng định quân và dân ta hoàn toàn có khả năng đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại bằng Không quân và Hải quân Mỹ xâm lược - Đội quân nhà nghề mạnh nhất của Chủ nghĩa đế quốc.
Lữ đoàn 172 được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và nhân dân xây dựng “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại” làm nòng cốt bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc. Trước những diễn biến phức tạp trên biển cán bộ, chiến sỹ Lữ đoàn luôn nêu cao tinh thần cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ vững chắc các mục tiêu được phân công, sẵn sàng phối hợp, chi viện cho các lực lượng, góp phần giữ vững chủ quyền, môi trường hòa bình, ổn định trên các vùng biển.
Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, Lữ doàn 172 đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng: Danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVTND thời kỳ kháng chiến chống Mỹ; 2 Huân chương quân công hạng Ba; 2 Huân chương chiến công hạng Nhì; 2 Huân chương bảo vệ Tổ quốc hạng Ba; Bằng khen của Bộ trưởng Bộ quốc phòng; Bằng khen của UBND Thành phố Đà Nẵng, tỉnh Quảng Nam, cùng nhiều tập thể, cá nhân được tặng thưởng danh hiệu Anh hùng, Huân, Huy chương các Hạng. Nhìn lại chặng đường vẻ vang trong xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành, các thế hệ CB, CS, CNVQP Lữ đoàn 172 bằng mồ hôi, công sức, tâm huyết và xương máu của mình đã xây đắp nên truyền thống vẻ vang “Chủ động sáng tạo, khắc phục khó khăn, sẵn sàng chiến đấu, đoàn kết quyết thắng”.
Trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thế hệ cha anh đi trước đã nêu cao tinh thần “dám đánh, biết đánh và quyết thắng” kẻ thù xâm lược. Các thế hệ CB, CS Lữ đoàn 172 hôm nay vinh dự và tự hào là người viết tiếp những trang sử hào hùng ấy trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đó chính là động lực tinh thần to lớn, là bài học thực tiễn vô giá cổ vũ, động viên CB, CS ra sức phấn đấu xây dựng Lữ đoàn tiến nhanh, tiến mạnh lên chính quy, hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc trong tình hình mới, xứng đáng với tên gọi “Lữ đoàn thép Anh hùng”- Đơn vị chủ công chiến đấu của Vùng 3, Quân chủng Hải quân.
Biên đội tàu Lữ đoàn 172 xuất kích thực hiện nhiệm vụ.
Hiện nay và dự báo trong thời gian tới, tình hình Biển Đông sẽ tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, căng thẳng, Nước ngoài đang gia tăng các hoạt động nhằm hiện thực hóa mưu đồ “độc chiếm Biển Đông” đe dọa đến độc lập, chủ quyền quốc gia, tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định. Phát huy truyền thống của đơn vị đánh thắng trận đầu, để thực hiện tốt nhiệm vụ đó, Đảng ủy, Chỉ huy Lữ đoàn 172 xác định tập trung thực hiện tốt một số giải pháp, trong đó nổi bật như:
Tiếp tục quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng các cấp, nhất là Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới” và Nghị quyết Trung ương 4 (khóa X) về “Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020”. Xây dựng Lữ đoàn thực sự vững mạnh về chính trị; CB, CS, CNVQP có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng; nhận thức sâu sắc về nhiệm vụ, xác định đúng đối tác, đối tượng, âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù và những chuyến biến mau lẹ của tình hình, nhất là trên biển, nêu cao tinh thần cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh để bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc được phân công, chủ động phòng chống “DBHB”, “Tự diễn biến”, “Tự chuyển hóa” tác động vào nội bộ đơn vị.
Xây dựng Đảng bộ Lữ đoàn thực sự trong sạch vững mạnh, có năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu cao; đội ngũ cán bộ, đảng viên tiền phong gương mẫu, chấp hành nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, đủ sức lãnh đạo đơn vị thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ vững chắc chủ quyền, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định trên biển, đảo của Tổ quốc và giữ vững mối quan hệ hữu nghị với các nước trong khu vực.
Thường xuyên duy trì tốt các trạng thái SSCĐ, luyện tập thành thục các phương án tác chiến, kịp thời đối phó có hiệu quả với mọi âm mưu, hành động của các thế lực thù địch xâm phạm, lấn chiếm, đánh chiếm biển, đảo của ta, không để bị động bất ngờ trong mọi tình huống. Tích cực, chủ động trong PCBL-TKCN, cứu hộ bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của nhân dân, xác định đây là “nhiệm vụ chiến đấu”, là vinh dự trách nhiệm, là mệnh lệnh từ trái tim của “Bộ đội cụ Hồ - Người chiến sỹ Hải quân”.
Tập trung lãnh đạo nâng cao chất lượng huấn luyện, khả năng SSCĐ, chiến đấu thắng lợi khi có tình huống xảy ra, coi trọng huấn luyện theo phương châm “Cơ bản, thiết thực, vững chắc” gắn với đồng bộ, chuyên sâu, làm chủ VKTBKT mới. Huấn luyện sát phương án, đối tượng tác chiến, tổ chức biên chế, VKTB và chiến trường, lấy nhiệm vụ bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định trên các vùng biển, đảo làm mục tiêu huấn luyện...