Kể chuyện tuổi 22…

Khởi đầu mới mẻ

Ngày 25/9/2001, TANDTC ban hành Quyết định số 216/QĐ-TCCB thành lập Báo Công lý. Đây là một sự kiện đặc biệt, đánh dấu bước phát triển vượt bậc của báo chí ngành Tòa án lúc bấy giờ.

Ngược dòng thời gian, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp vào giai đoạn gay go, quyết liệt, ngày 15/1/1954, nội san Tư pháp, tiền thân của Tạp chí Tòa án nhân dân ngày nay xuất bản số đầu tiên. Hiến pháp năm 1959 ra đời, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân được công bố (1960), Tập san trở thành cơ quan của TANDTC, để hướng dẫn nghiệp vụ xét xử cho các Tòa án địa phương.

Đến năm 1990, yêu cầu công tác nghiên cứu khoa học pháp lý, nhất là việc nghiên cứu giải quyết những vấn đề phức tạp do thực tiễn xét xử đặt ra và yêu cầu của công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật trong nhân dân, bảo đảm cho pháp luật thực sự đi vào cuộc sống trở nên cấp thiết, Tập san được Bộ Thông tin cấp giấy phép thành Tạp chí Tòa án nhân dân, bắt đầu từ số 1/1990, do TS Trịnh Hồng Dương, Phó Chánh án TANDTC làm Tổng biên tập.

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của TS Trịnh Hồng Dương, một chuyên gia sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn, Tạp chí Tòa án nhân dân đã bước sang một giai đoạn mới phát triển vượt bậc về nội dung, thật sự là cơ quan chỉ đạo việc vận dụng đường lối xét xử và hướng dẫn nghiệp vụ của TANDTC.

Trong không khí sôi nổi của công cuộc Đổi mới, năm 1994, Tạp chí TAND có thêm ấn phẩm Người bảo vệ công lý, phát hành 2 kỳ/tháng. Từ một Tạp chí chuyên ngành chỉ có vài cán bộ, bán nguyệt san Người bảo vệ công lý đã mang đến cho Tạp chí một sức sống mới, với trụ sở là tòa nhà 48 A phố Lý Thường Kiệt, gần chợ 19/12. Tôi về công tác ở Tạp chí trong giai đoạn này với nhiệm vụ chính là trình bày, theo dõi in ấn một số Tạp chí và hai số Người bảo vệ công lý trong mỗi tháng. Người bảo vệ công lý có nội dung mang tính chất báo, nên rất nhiều vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội, vụ việc nóng hổi được phản ánh, thu hút thêm nhiều cộng tác viên và bạn đọc.

Theo quy hoạch báo chí, mỗi bộ ngành có một tạp chí và một tờ báo, vì thế Tòa án nhân dân có Tạp chí Tòa án nhân dân và một tờ báo lấy tên là Công Lý, để ghi nhớ tiền thân của báo là bán nguyệt san Người bảo vệ công lý. Năm 2001, tập thể Tạp chí vừa bảo đảm hoạt động bình thường, ra mỗi tháng một kỳ, vừa chuẩn bị cho sự ra đời của báo Công Lý.

Đội ngũ những người làm Báo Công Lý chủ yếu từ Tạp chí Tòa án nhân dân chuyển sang … Cuộc thi tuyển phóng viên, nhân viên được tiến hành, lựa chọn được một lực lượng nhân sự mới khá hùng hậu, có những người đã có kinh nghiệm làm báo hoặc công tác khác; sinh viên báo chí và luật mới ra trường.

Đầu năm 2002, Báo Công Lý xuất bản số đầu tiên, góp mặt với làng báo. Báo Công Lý không chỉ phát hành trong ngành Tòa án mà phát hành rộng rãi ra các sạp báo.

Các phóng viên được chia thành các nhóm, do một biên tập viên phụ trách. Có một kỷ niệm nhỏ vui vui là khi đó bộ phim Mảnh đất lắm người nhiều ma phát trên VTV như một hiện tượng văn hóa, nổi bật là nhân vật Chu Văn Quềnh do diễn viên Hán Văn Tình thủ vai. Hải Yến đề xuất là có bài phỏng vấn diễn viên Hán Văn Tình, khi đó rất hot. Vậy là ba anh em vào khu tập thể Văn công ở Mai Dịch hỏi thăm nhà Hán Văn Tình. Đến nơi thì anh Tình nói đang vội, sắp đi công việc, nên chỉ tiếp được một lát, vậy mà cuộc nói chuyện kéo dài hàng giờ, chúng tôi làm được một bài báo. Nếu tác giả đề tên ba người thì quá dài, vậy là ký tắt là Nhóm KAY (Khiêm, An, Yến). Đơn giản thế thôi nhưng khi báo ra cũng có nhiều ý kiến suy luận cái bút danh ấy khá bất ngờ, thú vị.

Một thời sôi động

Báo Công Lý ra đời trong một giai đoạn có thể nói là thời kỳ hoàng kim, sôi động của báo chí, các sạp báo muôn màu muôn vẻ luôn thu hút bạn đọc với nhiều vấn đề, vụ án nóng hổi, tạo nên một không khí dân chủ rất mới mẻ.

Trong những ngày theo dõi Quốc hội, có lần đi tìm tư liệu viết bài về Chánh án TANDTC đầu tiên Phạm Văn Bạch, tôi đã gặp Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Đình Lộc, để xác minh một tấm hình Chánh án Phạm Văn Bạch tiếp khách quốc tế, mà người phiên dịch ngồi giữa chắc là ông Nguyễn Đình Lộc. Cầm tấm ảnh đen trắng, ông Lộc nhận ra ngay buổi Chánh án Phạm Văn Bạch tiếp Chánh án Liên Xô, ông chia sẻ với tôi rất nhiều thông tin, kỷ niệm tốt đẹp về cụ Bạch để sau đó tôi viết được một chân dung cụ Phạm Văn Bạch tương đối đầy đủ. Bài đã đăng báo Công Lý hồi đó và mới đây tôi in vào cuốn sách Đi tìm công lý.

Một kỷ niệm nhỏ khác liên quan đến các kỳ họp Quốc hội là tôi nhận được thông tin trong phiên tòa xét xử một vụ án hình sự ở Thuận Thành, Bắc Ninh, bị cáo và một số đối tượng xông lên tấn công hội đồng xét xử, cướp hồ sơ vụ án nhưng cơ quan chức năng không khởi tố vụ án, vụ việc có dấu hiệu chìm xuồng. Nghe tin này tôi thấy không thể bỏ qua, không thể dung túng một hành vi coi thường Tòa án, xúc phạm Hội đồng xét xử như vậy, nên tôi tìm gặp Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh khi đó là ông Nguyễn Thế Thảo để trao đổi. Ông Bí thư Bắc Ninh nói, anh em báo cáo là không xác định được đối tượng đã tấn công hội đồng xét xử nên không khởi tố vụ án. Tôi nói rằng, dấu hiệu tội phạm rất rõ ràng, muốn xác định được những người đã vi phạm pháp luật thì phải khởi tố vụ án để điều tra, khi xác định rõ đối tượng thì khởi tố bị can, nếu không khởi tố vụ án thì không thể xác định được người đã gây án… Ông Nguyễn Thế Thảo nói, vậy thì họp xong tôi về chỉ đạo việc này luôn.

Hôm sau lại gặp nhau ở Hội trường Quốc hội trong giờ giải lao, ông Nguyễn Thế Thảo cho biết đã họp gấp và chỉ đạo khởi tố vụ án đúng quy định của pháp luật, thông tin này được đăng báo Công Lý và sau đó vụ án được điều tra, truy tố, xét xử nghiêm minh.

Khi đó báo Công lý có nhiều chuyên mục, trong thiết kế, cứ hai trang có một chuyên mục nhỏ, ngắn gọn, súc tích về một vấn đề thời sự nào đó, hình như là các mục Bút bi, Suy ngẫm và Sổ tay phóng viên. Tôi phụ trách mục Sổ tay phóng viên và lựa chọn cách thể hiện là hai nhân vật, một ông sếp rất nguyên tắc và một cô nhân viên đáo để, trò chuyện với nhau về một vấn đề thời sự nào đó. Vì đề tài rất rộng, bàn đủ các lĩnh vực nên tôi viết rất thoải mái, thu hút được nhiều bạn đọc quan tâm, theo dõi.

Phóng viên Nguyễn Trung Thành có lần đi công tác ở Tòa án Điện Biên, cũng gọi điện để tôi nói chuyện với những bạn đọc chuyên theo dõi chuyên mục này, với những tình cảm quý mến.

Có lần, một phóng viên về công tác tại Tòa án tỉnh Nam Định gọi điện cho tôi nói, anh Lương Hồng Minh, Chánh án Nam Định muốn nói chuyện với “chị Lâm Uyên” … Bên kia đầu dây, Chánh án Nam Định vui vẻ nói cứ nghĩ Lâm Uyên là tên phụ nữ, rất mong có dịp được gặp. Hôm nay Minh Giang mới cho biết Lâm Uyên là bút danh của Nguyễn Phan Khiêm…

Cùng với sự phát triển của Internet và công nghệ, báo chí ngày nay đã phát triển mạnh mẽ, nghĩ lại hoạt động báo chí hồi đó đã thấy là chuyện cổ tích. Với thuận lợi là cơ quan của TANDTC, được lãnh đạo quan tâm sâu sát; với bề dày hơn 20 năm và đội ngũ nhân sự hùng hậu, giỏi nghề, chúng tôi tin tưởng rằng báo Công Lý phát triển tương xứng với tiềm năng của tờ báo.