Dấu ấn của Chủ tịch nước Trần Đại Quang qua những chỉ đạo đối với ngành Toà án

Trong gần hai năm rưỡi trên cương vị nguyên thủ Quốc gia, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã luôn tham dự các hội nghị lớn và có những buổi làm việc với lãnh đạo ngành Toà án. Đặc biệt, Chủ tịch nước đã hai lần dự Hội nghị triển khai công tác Tòa án năm 2017, năm 2018 nhằm lắng nghe, nắm bắt tình hình và có những chỉ đạo, định hướng kịp thời để lại dấu ấn đặc biệt trong quá trình triển khai thực thi chức năng nhiệm vụ, cũng như đẩy mạnh công cuộc cải cách tư pháp của TAND các cấp. 

Xây dựng nền tư pháp trong sạch nghiêm minh

Ngày 2/4/2016, ông Trần Đại Quang được Quốc hội khoá 13 bầu làm Chủ tịch nước. Tiếp đến ngày 25/7/2016, Quốc hội khoá 14 tiến hành công tác nhân sự nhiệm kỳ mới và tiếp tục bầu ông Trần Đại Quang giữ cương vị Chủ tịch nước.

Ngày 12/8/2016, sau bốn tháng ở cương vị Chủ tịch nước, Chủ tịch nước Trần Đại Quang, Trưởng Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương đã đến thăm và làm việc với lãnh đạo chủ chốt TANDTC.

Chủ tịch nước Trần Đại Quang phát biểu tại buổi làm việc

Tại buổi lam việc này, Chủ tịch nước đã ghi nhận, đánh giá cao, nhiệt liệt biểu dương những kết quả, thành tích mà TAND các cấp đã đạt được thời gian qua. Chủ tịch nước cho biết, năm 2016 là năm có nhiều sự kiện quan trọng của đất nước, là năm đầu toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta tích cực triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu lần thứ XII của Đảng, cũng là năm các cơ quan tư pháp nói chung, TAND các cấp nói riêng tập trung triển khai thực hiện các đạo luật mới về tư pháp. TAND đã góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật, giải quyết kịp thời các tranh chấp dân sự, hành chính, bảo vệ pháp chế XHCN, xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh. TAND các cấp đã tạo sự chuyển biến tích cực trên tất cả các mặt, nhất là trong giải quyết, xét xử các loại án; chất lượng tranh tụng tại phiên tòa tiếp tục được nâng lên…

Định hướng công tác của TAND các cấp, Chủ tịch nước Trần Đại Quang nhấn mạnh: Với vai trò là cơ quan xét xử của nước CHXHCN Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp, yêu cầu, nhiệm vụ nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Tòa án các cấp trong việc bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, đặt ra rất nặng nề. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng nêu rõ: “Tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp, xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, từng bước hiện đại... Tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử; bảo đảm nguyên tắc độc lập, nguyên tắc tranh tụng trong xét xử, bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, của đương sự”, do đó TAND các cấp cần tăng cường pháp chế XHCN, đề cao tinh thần “Thượng tôn pháp luật”, bảo đảm xét xử chính xác, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Bên cạnh đó, Tòa án cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật sâu rộng dưới nhiều hình thức, chú trọng công tác xét xử lưu động nhằm nâng cao nhận thức, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân, đồng thời răn đe, phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật, góp phần xây dựng một xã hội trật tự, kỷ cương, kỷ luật. Tòa án là nơi thể hiện sâu sắc nhất bản chất của chế độ ta, là biểu tượng của nền công lý, là Tòa án của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân phục vụ.

Do vậy, TAND các cấp cần tập trung đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng xét xử, giải quyết các loại án, nhất là các vụ án kinh tế, tham nhũng, bảo đảm xét xử nghiêm minh, không bỏ lọt tội phạm, không để oan, sai, gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; chú trọng việc thu hồi tài sản bị thất thoát và bị các đối tượng tham nhũng chiếm đoạt. Ngoài ra, TAND các cấp tiếp tục nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa, làm tốt công tác hòa giải, đối thoại trong quá trình giải quyết các vụ án dân sự, hành chính; tăng cường kiểm tra, giám sát công tác xét xử của Tòa án cấp trên đối với Tòa án cấp dưới nhằm kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, rút kinh nghiệm những sai sót nghiệp vụ. Bên cạnh đó, tập trung giải quyết các đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, khắc phục tình trạng tồn đọng, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân… TANDTC cần sớm hoàn thiện Đề án “Vị trí, việc làm và biên chế của TAND các cấp” để trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư cho ý kiến chỉ đạo; quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật để trụ sở Tòa án các cấp ổn định lâu dài, thực sự uy nghi và là nơi thực thi công lý…

Chủ tịch nước Trần Đại Quang lúc đó cũng khẳng định: Trong quá trình cải cách tư pháp, Đảng, Nhà nước và nhân dân luôn dành sự quan tâm đặc biệt, chăm lo, xây dựng hệ thống các cơ quan tư pháp, trong đó có TAND các cấp ngày càng trong sạch, vững mạnh toàn diện. Chủ tịch nước tin tưởng rằng dưới sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, sự phối họp chặt chẽ của các bộ, ban, ngành, địa phương và sự đồng tình, ủng hộ của các tầng lớp nhân dân, TAND các cấp tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang và thực hiện tốt lời dạy của Bác Hồ kính yêu: “Phụng công, thủ pháp, chí công vô tư”, nhất định sẽ giành được nhiều kết quả, thành tích to lớn hơn nữa, xứng đáng với kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Tập trung xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án tham nhũng

Tại Hội nghị triển khai công tác Tòa án năm 2017 diễn ra ngày 12/1/2017, tại Hà Nội, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đến dự và đã có những chỉ đạo quan trọng liên quan đến công tác xét xử góp phần đẩy mạnh công cuộc phòng, chống tham nhũng.

Chủ tịch nước Trần Đại Quang phát biểu tại Hội nghị triển khai công tác Tòa án năm 2017 

Tại Hội nghị này, Chủ tịch nước đánh giá cao kết quả công tác của TAND đạt được trong năm 2016. Theo Chủ tịch nước với quyết tâm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong từng mặt công tác, tiếp tục đưa các yêu cầu của cải cách tư pháp, các quy định Hiến pháp cũng như các quy định mới của các đạo luật vào thực tiễn, TAND các cấp đã tích cực triển khai thực hiện nhiều biện pháp đột phá và đạt được những thành tích đáng ghi nhận trong công tác xét xử các loại vụ án; công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế gắn với cải cách tư pháp được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm; công tác chính trị tư tưởng, công tác xây dựng đảng, xây dựng nguồn lực được đặc biệt chú trọng và đã đạt nhiều kết quả tích cực...

Tuy nhiên bên cạnh những thành tích đạt được, Chủ tịch nước Trần Đại Quang cũng đã chỉ rõ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của các Tòa án vẫn còn một số tồn tại, hạn chế: Một số chỉ tiêu chưa đạt 100% so với yêu cầu của các Nghị quyết của Quốc hội; tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Thẩm phán chưa giảm nhiều; chưa khắc phục triệt để án quá hạn luật định do lỗi chủ quan; tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm còn thấp; công tác xây dựng pháp luật và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật ở một số lĩnh vực chưa kịp thời; vẫn còn cán bộ, công chức vi phạm bị xử lý kỷ luật...

Trong bối cảnh năm 2017, dự báo tình hình thế giới, khu vực diễn biến rất phức tạp, kinh tế-xã hội trong nước còn khó khăn, trong khi phải tiếp tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, xã hội theo các Nghị quyết của Trung ương Đảng và Quốc hội, Chủ tịch nước Trần Đại Quang lúc đó đã nêu ra 5 vấn đề trọng tâm TAND các cấp cần bám sát, trong đó nhấn mạnh việc tập trung thực hiện tốt chức năng xét xử và thực hiện quyền tư pháp. Với vai trò là cơ quan xét xử, bảo vệ công lý, việc thực hiện chức năng xét xử với kết quả cuối cùng phán quyết của Tòa án đòi hỏi phải chính xác, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật và lẽ công bằng; đảm bảo quyền con người, quyền công dân; không làm oan người vô tội và không bỏ lọt tội phạm cũng như gây thiệt hại quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Trong quá trình hoạt động, phải đề cao và tuân thủ các nguyên tắc tư pháp dân chủ, pháp quyền đã được Hiến pháp và các luật tố tụng tư pháp quy định, bảo đảm mọi quyết định của Tòa án có căn cứ và đúng pháp luật.

Đồng thời, Chủ tịch nước Trần Đại Quang lúc đó cũng đã đề nghị TAND các cấp cần tiếp tục đã chủ động, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan để đẩy nhanh tiến độ, đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh vụ án tham nhũng nhằm một mặt, sớm trừng trị nghiêm khắc kẻ phạm tội, sớm thu hồi tài sản của nhà nước bị chiếm đoạt, thất thoát,  mặt khác, có thể nói rằng đó là câu trả lời xác đáng nhất, thể hiện thái độ quyết tâm đấu tranh, đẩy lùi tham nhũng của Đảng và nhà nước ta trước nhân dân. Trong quá trình xử lý các vụ án tham nhũng, cùng với việc xét xử nghiêm minh, chỉ ra cái sai, cái vi phạm, phải chỉ ra cho được những nguyên nhân, điều kiện dẫn đến tham nhũng; kiên quyết khởi tố vụ án tại phiên Tòa nếu phát hiện tội phạm mới và người phạm tội mới. Thông qua mỗi vụ án cụ thể, cần làm rõ trách nhiệm của công tác quản lý, những kẽ hở của cơ chế, chính sách hay khiếm khuyết của pháp luật để chủ động tham mưu cho Ðảng, Quốc hội, kiến nghị với Chính phủ và các cơ quan hữu quan áp dụng biện pháp phòng ngừa, khắc phục hữu hiệu. Đây cũng là trách nhiệm chính trị của TAND các cấp trước Ðảng, trước nhân dân.

Theo Chủ tịch nước Trần Đại Quang, để chống tham nhũng hiệu quả, trước hết nội bộ của các cấp Tòa án phải thực sự trong sạch, vững mạnh. Ban cán sự đảng, lãnh đạo TAND các cấp phải thường xuyên chăm lo, giáo dục, rèn luyện bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức; trình độ các mặt, nhất là nắm vững luật pháp; duy trì kỷ cương, kỷ luật nghiêm minh trong đội ngũ cán bộ, công chức, đặc biệt là cán bộ, Thẩm phán làm công tác này phải luôn giữ cho mình thật sự liêm chính, chí công, vô tư; phải là người có bản lĩnh, dũng khí, kiên quyết đấu tranh bảo vệ cái đúng, không khoan nhượng với tham nhũng.

Đổi mới thủ tục hành chính - tư pháp trong các hoạt động của Tòa án

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị trực tuyến triển khai công tác Tòa án năm 2018 diễn ra ngày 9/1/2018, Chủ tịch nước, Trưởng ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trần Đại Quang đã đề nghị năm 2018, các Tòa án cần tập trung thực hiện một số nội dung công tác, đó là:

Tiếp tục bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về công tác tư pháp và cải cách tư pháp. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tư pháp trong việc tham mưu với Đảng, Nhà nước ban hành các chủ trương, chính sách về công tác tư pháp và cải cách tư pháp; xây dựng, hoàn thiện các đạo luật, nhất là các đạo luật liên quan tới tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp nhằm thể chế hóa đầy đủ các quan điểm, chủ trương của Đảng và các quy định mới của Hiến pháp năm 2013 về lĩnh vực này. Chủ động tham mưu với Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng chỉ đạo giải quyết các vụ án lớn, trọng điểm về kinh tế, tham nhũng.

Chủ tịch nước Trần Đại Quang cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Quốc hội và các đại biểu tham dự trực tuyến triển khai công tác Tòa án năm 2018

Đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng xét xử, chú trọng làm tốt việc tranh tụng tại phiên tòa, không để xảy ra các vụ xử oan, sai và bỏ lọt tội phạm. Tập trung xét xử nghiêm minh các vụ án hình sự, nhất là các vụ kinh tế, tham nhũng, bảo đảm thu hồi tài sản Nhà nước bị chiếm đoạt; hình phạt mà Tòa án áp dụng đối với các bị cáo phải tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm...

Chú trọng công tác cải cách hành chính, nhất là công tác đổi mới thủ tục hành chính - tư pháp trong các hoạt động của Tòa án, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác Tòa án nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân; Tiếp tục quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; xây dựng kế hoạch thực hiện, xác định rõ nội dung công việc phải thực hiện, có lộ trình phù hợp với tình hình, đặc điểm của các Tòa án nói chung và từng Tòa án nói riêng; Chăm lo công tác xây dựng Đảng, xây dựng TAND các cấp trong sạch, vững mạnh; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức Tòa án thực sự  “phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư”, “hiểu dân, gần dân, giúp dân và học dân” như Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã dạy.

Tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (Khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Xây dựng và thực hiện cơ chế cạnh tranh lành mạnh, công khai, minh bạch, dân chủ; sớm tổ chức triển khai thi tuyển các chức danh lãnh đạo, quản lý cấp Vụ, cấp phòng theo đúng tinh thần là một trong những đơn vị làm “thí điểm” được Ban Bí thư Trung ương Đảng giao thực hiện. Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ yêu cầu phát triển của TAND các cấp. Nghiên cứu, đề xuất với Đảng, Nhà nước các giải pháp đổi mới căn bản chế độ tiền lương và chế độ đãi ngộ khác đối với cán bộ, công chức, viên chức và người lao động TAND các cấp...

Những chủ trương của Đảng, Nhà nước về công tác tư pháp và cải cách tư pháp mà khi còn sống Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã thường xuyên chỉ đạo, nhắc nhở sẽ vẫn mãi là kim chỉ nam để TAND các cấp không ngừng ra sức phấn đấu, nỗ lực góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật, bảo vệ pháp chế XHCN, đề cao tinh thần “Thượng tôn pháp luật”; thực hiện thành công Chiến lược cải cách tư pháp, xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, từng bước hiện đại.., xứng đáng với mong đợi của Đảng, Nhà nước và nhân dân, cũng như kỳ vọng của Chủ tịch nước lúc sinh thời.