Còn "khoảng trống" trong chăm sóc sức khỏe tâm thần

Sở Y tế TP.HCM vừa có tờ trình đề nghị UBND TP HCM phê duyệt "Chiến lược y tế trong công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân Thành phố giai đoạn từ nay đến 2025 và những năm tiếp theo".

Theo Sở Y tế, sự bùng phát của đại dịch Covid-19 đã làm gia tăng đột biến tỷ lệ mắc các rối loạn tâm thần trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh đó, các vấn đề khủng hoảng biến đổi khí hậu, chiến tranh, suy thoái kinh tế toàn cầu cũng phần nào làm gia tăng gánh nặng lên hệ thống chăm sóc sức khoẻ tâm thần.

Số liệu công bố của Bộ Y tế cho thấy, tỷ lệ mắc rối loạn tâm thần thường gặp là 14,9% dân số, nghĩa là có gần 15 triệu người bị ảnh hưởng. Trong đó, tâm thần phân liệt chiếm 0,47% dân số; trầm cảm, lo âu chiếm từ 5-6% dân số; số còn lại là các rối loạn tâm thần khác như rối loạn cảm xúc lưỡng cực, rối loạn tâm thần liên quan tới sử dụng rượu bia, ma túy và các chất gây nghiện khác.

“

Ở trẻ em, các vấn đề sức khỏe tâm thần vào khoảng 12%, tương đương hơn 3 triệu trẻ em có nhu cầu về các dịch vụ sức khỏe tâm thần. Ai cũng có thể mắc rối loạn tâm thần, ít nhất là ở một giai đoạn, thời điểm nào đó của cuộc đời.

Bộ Y tế

Có sự kỳ thị lớn đối với rối loạn tâm thần do vậy hầu hết mọi người đều ngại ngùng khi thừa nhận các vấn đề sức khỏe tâm thần của họ. Nhưng rối loạn tâm thần cũng giống như bất kỳ bệnh nào khác cần được chẩn đoán và có thể điều trị.

Riêng tại TP.HCM, năm 2022, Bệnh viện Tâm thần TP.HCM tiếp nhận tổng cộng 170.000 lượt khám bệnh, trung bình từ 800 - 1.000 lượt khám/ngày. Trong đó, các rối loạn lo âu và rối loạn khí sắc chiếm tỷ lệ cao nhất, tương đương 35,67% và 24,95%.

TP.HCM có hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần từ cộng đồng đến cơ sở chuyên khoa. Mạng lưới rộng khắp từ 310 trạm y tế xã phường đến các phòng khám ngoại trú thuộc Trung tâm y tế quận huyện. Các cơ sở chuyên tiếp nhận điều trị người lớn và trẻ nhỏ có vấn đề về sức khỏe tâm thần gồm Bệnh viện Tâm thần TP.HCM, 4 bệnh viện đa khoa, 3 bệnh viện chuyên khoa. Có khoảng 90 bác sĩ có chứng chỉ hành nghề chuyên khoa tâm thần. 

Ngoài ra, TP.HCM cũng chăm sóc cho khoảng 4.000 người bệnh tâm thần lang thang cơ nhỡ tại các trung tâm, triển khai hoạt động chăm sóc sức khỏe tâm thần học đường, triển khai mô hình dịch vụ cấp cứu trầm cảm… Từ khi đi vào hoạt động, tổng đài "Cấp cứu trầm cảm" tiếp nhận hơn 180 cuộc gọi yêu cầu hỗ trợ, 40 trường hợp được đưa đến Bệnh viện Tâm thần điều trị. 

Tuy nhiên, tại TP.HCM chưa đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe tâm thần do số lượng người gặp các vấn đề sức khỏe tâm thần ở nhiều cấp độ khác nhau ngày một tăng. Đặc biệt, đại dịch Covid-19 đã làm trầm trọng thêm tình trạng căng thẳng cấp tính, mạn tính và ảnh hưởng đến sức khoẻ tâm thần của hàng triệu người.

Nhiều người bị rối loạn tâm thần chưa tiếp cận được với các dịch vụ chăm sóc hiệu quả, làm gia tăng khoảng trống trị liệu. Song song đó, vẫn còn sự kỳ thị lớn đối với các rối loạn tâm thần, dẫn đến tâm lý e ngại khi thừa nhận các vấn đề sức khoẻ tâm thần để đi khám và điều trị kịp thời.

Đặc biệt, nhân lực ngành tâm thần chưa đáp ứng so với nhu cầu thực tế. Đội ngũ bác sĩ tâm thần, chuyên viên trị liệu tâm lý còn ở mức thấp cả về số lượng và chất lượng so với trên thế giới. Bên cạnh đó, hiện tại chưa có phạm vi hành nghề cho bác sĩ tâm lý, chuyên viên tư vấn tâm lý tại Việt Nam.

“

Việt Nam chỉ có 0,91 bác sĩ tâm thần trên 100.000 dân, thuộc nhóm thấp nhất thế giới. Tại TP.HCM, số bác sĩ tâm thần/dân số, giường bệnh tâm thần/dân số cũng thấp so với cả nước, chỉ đạt 0,07 so với 0,12/1.000 dân.

Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng của bệnh viện đã xuống cấp, không thể đáp ứng số lượng người bệnh ngày một tăng cao. Các bệnh viện đa khoa và các trường học chưa có phòng khám tâm thần, tham vấn tâm lý để sàng lọc sớm, điều trị kịp thời các vấn đề sức khoẻ tâm thần.

Trước vấn đề trên, Sở Y tế TP.HCM đã đề nghị UBND thành phố phê duyệt "Chiến lược y tế về chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người dân TP.HCM giai đoạn từ nay đến 2025 và những năm tiếp theo". Chiến lược do các chuyên gia đầu ngành về tâm thần, tâm lý lâm sàng, thần kinh học soạn thảo và được các sở, ngành liên quan góp ý, thống nhất.