Đề xuất giảm số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ thuộc Chính phủ
Chính trị - Ngày đăng : 14:27, 20/02/2020
Hội thảo do Bộ Nội vụ tổ chức nhằm góp ý “Báo cáo đề xuất, kiến nghị cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026” nhằm làm rõ những hạn chế, bất cập cơ cấu tổ chức của Chính phủ, cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ nhiệm kỳ 2016-2021; đưa ra các quan điểm, định hướng, nguyên tắc đổi mới mô hình tổ chức Chính phủ và đề xuất, kiến nghị cụ thể.
Cơ cấu hiện tại chưa hợp lý
Theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ Triệu Văn Cường cho biết, Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 đã thể chế hóa nhiều vấn đề liên quan đến tính chất, vị trí, chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ của Chính phủ. Tuy nhiên, từ nhiệm kỳ khóa XII đến nay, bộ máy Chính phủ hầu như không có thay đổi đáng kể. Trong khi Đảng, Nhà nước đã có những chủ trương đổi mới mạnh mẽ các thể chế kinh tế thì bộ máy hành chính nhà nước chưa có cải cách tương ứng, đồng bộ với cải cách kinh tế. Sự thiếu đồng bộ này đã không phát huy tốt các điểm mới trong các quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức Chính phủ năm 2015 liên quan đến mục tiêu tái cơ cấu bộ máy hành chính nhà nước.
TS. Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức nhà nước ( Bộ Nội vụ)
Để thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW Hội nghị Trung ương lần thứ 6 khóa XII về tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, cần nghiên cứu cắt giảm số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ xuống mức phù hợp thông qua việc tái cơ cấu lại các bộ, cơ quan ngang bộ, sáp nhập các bộ có nhiệm vụ, chức năng gần nhau để vừa giảm số lượng, vừa khắc phục tình trạng trùng, lấn nhiệm vụ, chức năng giữa một số bộ, đúng theo nguyên tắc: Bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực.
Báo cáo tại Hội thảo, TS. Lê Anh Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức nhà nước (Bộ Nội vụ) cho biết, cơ cấu Chính phủ tại nhiều quốc gia trên thế giới có quy mô dân số, quy mô nền kinh tế lớn hơn Việt Nam nhiều lần nhưng số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ thường dao động con số dưới 20.
Chính phủ các nước đều được hợp thành từ các bộ, cơ quan ngang bộ nhưng số lượng các bộ trong cơ cấu tổ chức của mỗi Chính phủ thường không giống nhau. Ở các nước phát triển, cơ cấu Chính phủ thường gọn nhẹ hơn so với các nước khác. Số bộ ít hơn nhưng số “siêu Bộ” của họ lại nhiều hơn.
Trong khi đó, tại Việt Nam, cơ cấu tổ chức của Chính phủ gồm 22 bộ, cơ quan ngang bộ và 08 cơ quan thuộc Chính phủ. Mặc dù phần lớn hiện nay, các bộ đều đang tổ chức theo mô hình bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực ở mức độ khác nhau về tính chất và quy mô quản lý (trừ Bộ Quốc phòng và Bộ Công an có tính đặc thù thuộc lực lượng vũ trang).
Thực tiễn tổ chức Chính phủ mấy nhiệm kỳ vừa qua cho thấy, việc sắp xếp, sáp nhập các bộ thành Bộ quản lý đa ngành chưa hợp lý. Việc sáp nhập một số bộ thành Bộ đa ngành, đa lĩnh vực không kèm theo tái cơ cấu lại cấu trúc bên trong nên cồng kềnh, nhiều tầng nấc trung gian, số đầu mối đơn vị hành chính tăng cao.
Do vậy, để hướng tới mục tiêu của một Chính phủ kiến tạo, liêm chính giai đoạn tới cần nghiên cứu để xác định số lượng Phó Thủ tướng Chính phủ và số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ hiện nay cho phù hợp. Việc bố trí nhiều Phó Thủ tướng Chính phủ thực chất là một cấp trung gian, lẫn giữa quyền và trách nhiệm của Bộ trưởng với tư cách là người đứng đầu ngành và lĩnh vực, đồng thời không phù hợp với nguyên tắc đảm bảo quyền và trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ.
Theo ông Tuấn, từ góc độ quản lý hành chính nhà nước để xây dựng Chính phủ kiến tạo mang tính chủ động trong mọi hoạt động, cần phải chú trọng đến phân cấp quản lý, quy định cụ thể hơn nữa về điều kiện để phân cấp và trách nhiệm của cơ quan phân cấp, sự tham gia người dân vào hoạt động của Nhà nước.
Về đề xuất cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026, Báo cáo cũng chỉ ra cần rút gọn số bộ, cơ quan ngang bộ từ 22 xuống 20 bộ, bằng việc hợp nhất Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư thành Bộ Tài chính – Kế hoạch đầu tư, Bộ Giao thông vận tải và Bộ Xây dựng thành Bộ Giao thông và Xây dựng.
Về cơ cấu nhân sự của Chính phủ gồm: Thủ tướng Chính phủ; 04 Phó Thủ tướng Chính phủ và 20 Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ. Với giả định này, ông Lê Anh Tuấn cho rằng, về cơ cấu Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026 nếu được hiện thực hóa sẽ là một bước đổi mới quan trọng để thực hiện các quan điểm của Đảng về xây dựng một Chính phủ tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Rất khó để giảm
Tại Hội thảo, các chuyên gia cho rằng, muốn có một cơ cấu Chính phủ tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả cần phải đánh giá, rà soát và làm rõ chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, cơ quan ngang bộ, tránh tình trạng chồng chéo, trùng lắp.
Bên cạnh đó, cần đề xuất 02 phương án về cơ cấu tổ chức Chính phủ nhiệm kỳ 2021-2026 và đề xuất phương án lựa chọn. Trong mỗi phương án, phải đánh giá được những ưu điểm, những hạn chế để có đề xuất phù hợp, đảm bảo mang tính thuyết phục cao và ứng dụng được trong thực tiễn.
TS. Thang Văn Phúc - Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ phát biểu ý kiến
Về đề xuất hợp nhất giữa các bộ với nhau và điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, cơ quan ngang bộ, các đại biểu đều tán thành đề xuất trên. Vì những bộ được đề xuất hợp nhất có chức năng, nhiệm vụ tương đồng, liên quan chặt chẽ với nhau. Sự chồng chéo về hoạt động giữa hai bộ vẫn rất khó khắc phục, làm hạn chế hiệu quả của các hoạt động quản lý nhà nước trong bối cảnh hiện nay.
Về cơ cấu nhân sự của Chính phủ, các đại biểu đều cho rằng, Phó Thủ tướng Chính phủ chỉ nên có từ 01 đến 02 người. Như vậy mới tập trung quyền và trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ, của Bộ trưởng. Cùng với đó, tinh gọn bộ máy Chính phủ phải gắn với thể chế kinh tế thị trường mới đáp ứng được yêu cầu phát triển nhanh và bền vững kinh tế - xã hội. Xác định được những nhiệm vụ nào Chính phủ phải thực hiện, những nhiệm vụ nào do doanh nghiệp và xã hội thực hiện.
Các đại biểu cũng cho rằng, Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần phải là cơ quan độc lập với Chính phủ, do đó, cần phải đổi tên thành Thanh tra Nhà nước và Ngân hàng Trung ương. Như vậy mới đảm bảo tính minh bạch, liêm chính trong hoạt động quản lý nhà nước, đảm bảo phù hợp với thể chế kinh tế thị trường và phù hợp với thông lệ quốc tế. Đồng thời, không nên tổ chức mô hình Ủy ban như hiện nay mà chuyển chức năng, nhiệm vụ của các Ủy ban về các bộ quản lý. Đối với các cơ quan thuộc Chính phủ, nên chuyển thành các tổ chức sự nghiệp, hoạt động độc lập; cùng với đó, cũng nên chuyển các đơn vị sự nghiệp tại các bộ thành công ty độc lập, thực hiện dịch vụ công.
Để đảm bảo tính khả thi, Báo cáo cần phải xác định thế nào là cơ quan ngang bộ; phải đánh giá được thực trạng hoạt động của bộ máy Chính phủ hiện tại; phải xác định rõ chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, không trùng lắp, chồng chéo… mới có thể thiết kế được cơ cấu tổ chức Chính phủ hợp lý. Đồng thời, phải xác định Chính phủ là Chính phủ hành động, phục vụ hiệu quả người dân và doanh nghiệp, với mục đích to lớn là phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững; cơ cấu tổ chức Chính phủ nhỏ nhưng phục vụ xã hội lớn, đề cao tính quản trị nhà nước và đề cao dân chủ.
Tuy nhiên, tinh gọn, giảm bớt bộ máy là nhiệm vụ rất khó khăn, các đại biểu đều cho rằng, “thành lập mới thì dễ, nhưng phá bỏ thì vô cùng khó khăn”, cho nên phải xác định rõ và quyết tâm vượt qua khó khăn, thực tế là phải vượt qua chính mình. Và nếu giảm được từ 22 bộ xuống còn 20 bộ đã là một thành công, các ý kiến nhấn mạnh.