Giải mật về cái chết của Ngoại trưởng Chile năm 1976

Dẫn tuyên bố của Thượng nghị sĩ Letelier, con trai của cố Ngoại trưởng Orlando Letelier, lực lượng cảnh sát mật do Giám đốc Cơ quan Tình báo quốc gia (DINA) Manuel Contreras cầm đầu đã tiến hành vụ ám sát này theo lệnh của nhà độc tài.

Cựu độc tài Chile Augusto Pinochet. Ảnh: Reuters

Thượng nghị sĩ Letelier nhấn mạnh trong hơn 11.000 trang tài liệu mà Mỹ trao cho Chile cho thấy tình báo Mỹ có tất cả thông tin cho thấy Pinochet là chủ mưu vụ sát hại bố ông và bày tỏ hy vọng những kẻ có trách nhiệm trong vụ khủng bố này còn sống sẽ phải đưa ra xét xử.

Cố Ngoại trưởng Letelier nguyên là Đại sứ Chile tại Mỹ và Ngoại trưởng dưới thời Tổng thống hợp hiến theo đường lối cánh tả Salvador Allende. Ngày 11/9/1973, Pinochet tiến hành đảo chính lật đổ Tổng thống Allende, thiết lập chế độ độc tài quân sự, và ông Letelier đã bị bắt. Sau 1 năm ngồi tù, ông được trả tự do và bắt đầu cuộc sống lưu vong ở Mỹ. Ông bị sát hại tại Washington ngày 21/9/1976, sau khi một quả bom cài trong xe hơi của ông phát nổ. Trên xe lúc đó còn có Thư ký của ông, bà Ronni Moffit và ông Michael Moffit , chồng của bà này.

Vụ sát hại này không chỉ làm chấn động Chile mà còn làm rung chuyển cả nước Mỹ bởi đây được coi là vụ khủng bố đầu tiên trên lãnh thổ Mỹ và do các mật vụ của chế độ độc tài Pinochet (1973-1990) tiến hành. Chính tại nơi quả bom nổ, một tượng đài đã được dựng lên để tưởng nhớ nạn nhân vụ giết người dã man này.

Cơ quan tư pháp Chile đã tiến hành điều tra vụ khủng bố và năm 1995, vụ việc đã được khép lại với mức án 7 năm tù giam dành cho các cựu tướng lĩnh Contreras và Pedro Espinosa. Contreras đã chết hồi tháng 8 vừa qua khi thụ án 500 năm tù giam vì tội vi phạm nhân quyền dưới thời độc tài. Bản thân đối tượng này cũng có liên quan tới vụ sát hại Tổng tư lệnh Quân đội Chile, Tướng Carlos Prats tại Argentina năm 1974.

Tài liệu được giải mật đa phần là tài liệu của Bộ Ngoại giao Mỹ trong những năm 80 của thế kỷ trước. Cũng theo các văn bản này, Chính phủ Mỹ đã không hài lòng với phán quyết của tòa án Chile đưa ra năm 1979, theo đó không cho phép dẫn độ Contreras sang Mỹ để xét xử. Pinochet còn có kế hoạch thủ tiêu Contreras trong trường hợp Pinochet có khả năng bị viên tướng này khai là chủ mưu của vụ ám sát.

Những tài liệu trên mới được Ngoại trưởng Mỹ John Kerry  trao cho Tổng thống Chile Michelle Bachelet  trong chuyến thăm quốc gia Nam Mỹ của ông hồi đầu tuần. Sau đó bà Bachelet đã gửi một bản sao tới Thượng nghị sĩ Letelier và một bản khác tới Tòa án Tối cao Chile.

Sau đảo chính, Pinochet lên nắm quyền, đồng thời bãi bỏ hiến pháp, giải tán quốc hội và bắt tay vào chiến dịch thanh trừng phe đối lập cánh tả. Một báo cáo chính thức cho biết trong 17 năm cầm quyền của Pinochet, khoảng 3.200 người đã bị giết hại, 1.300 người mất tích và khoảng 37.000 người bị tra tấn dã man trong các chiến dịch đàn áp của chính quyền. Pinochet bị cáo buộc phạm hàng chục tội ác vi phạm nhân quyền và bị quản thúc tại gia nhưng không bao giờ phải ra tòa vì lý do sức khoẻ. Pinochet đã qua đời năm 2006 ở tuổi 91.

P.V