Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO: Những cơ hội và thách thức

Bà Nguyễn Thị Việt Nga, Vụ phó Vụ Hợp tác Quốc Tế, Tổng cục Hải Quan cho biết, TFA cũng là Hiệp định đầu tiên trong lịch sử WTO mà các nước thành viên có thể quyết định lộ trình lộ trình thực hiện cam kết của riêng mình và quá trình thực hiện được liên kết một cách rõ ràng với năng lực kỹ thuật và tài chính. Cụ thể,  Theo quy định tại Phần II của Hiệp định, các biện pháp kỹ thuật (cam kết) cụ thể về nghĩa vụ của các nước thành viên được nêu tại Phần I của Hiệp định (từ Điều 1 đến Điều 12) trên cơ sở rà soát thực tiễn quản lý của nước thành viên được phân thành 3 nhóm cam kết:

- Cam kết Nhóm A – thực hiện ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực. 

- Cam kết Nhóm B – thực hiện sau một thời gian quá độ tính từ khi Hiệp định có hiệu lực. 

- Cam kết Nhóm C – cần một thời gian quá độ tính từ khi Hiệp định có hiệu lực và và hỗ trợ xây dựng năng lực để thực hiện.

Đối với Việt Nam, cam kết Nhóm A (gồm 15 cam kết) đã được thông báo cho WTO vào tháng 7/2014. Đối với cam kết B, C, Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) trên cơ sở phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan đã rà soát và đề xuất Chính phủ phê duyệt lộ trình thực hiện cam kết nhóm B và C của Hiệp định TFA. Theo phê duyệt của Chính phủ, Bộ Tài chính đã có văn bản gửi Văn phòng Ban Chỉ đạo Liên ngành Hội nhập Quốc tế về Kinh tế để thực hiện thủ tục thông báo cho WTO theo đó nhóm B gồm 14 cam kết và nhóm C gồm 9 cam kết. Lộ trình B, C này đã được Phái đoàn Việt Nam tại WTO thông báo cho WTO vào ngày 2/8/2018. 

Bà Nguyễn thị Việt Nga, Vụ phó Vụ Hợp tác quốc tế, Tổng cục Hải quan (bên phải) chủ trì Hội nghị

Bà Nguyễn thị Việt Nga cũng cho biết, kể từ sau khi Hiệp định có hiệu lực, Việt Nam đã tích cực triển khai nhiều hoạt động nhằm thực thi các cam kết của Hiệp định, bao gồm:

Thứ nhất, theo dõi và triển khai các cam kết nhóm A là những cam kết phải thực hiện ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực.

Thứ hai, xây dựng lộ trình thực hiện cam kết nhóm B, C và thông báo kế hoạch thực hiện nhóm B, C cho WTO

Thứ ba, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm thực thi cam kết theo Hiệp định.

Thứ tư, huy động nguồn hỗ trợ kỹ thuật thực thi Hiệp định.

Thứ năm, triển khai nhóm cam kết về thể chế: trong đó có việc thành lập và duy trì hoạt động của Ủy ban Quốc gia về Tạo thuận lợi Thương mại (NTFC) theo Quyết định số 1899/QĐ-TTg ngày 4/10/2016 của Chính phủ. 

TFA với những nội dung nhằm thúc đẩy và tạo thuận lợi cho hoạt động vận chuyển, thông quan, giải phóng hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh cũng như các biện pháp hợp tác giữa hải quan các nước và hỗ trợ kỹ thuật sẽ tạo động lực thúc đẩy các hoạt động thương mại hàng hóa quốc tế và mang lại lợi ích chung cho các quốc gia thành viên WTO, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển. Những nội dung của Hiệp định hoàn toàn phù hợp với mục tiêu cải cách hành chính trong lĩnh vực quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại quốc tế, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia mà Chính phủ đang thúc đẩy mạnh mẽ. 

Việc tham gia TFA và triển khai các cam kết theo Hiệp định sẽ góp phần đẩy mạnh tiến trình cải cách cải cách thủ tục hải quan, đơn giản và chuẩn hóa, tăng cường tính minh bạch trong quy trình thủ tục hải quan, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa bước đầu xuất khẩu, thu hút thêm đầu tư trực tiếp nước ngoài vào hoạt động sản xuất và xuất khẩu ra thị trường nước ngoài.

Bên cạnh những cơ hội mang lại, việc triển khai TFA cũng đặt ra những khó khăn thách thức trong bối cảnh năng lực đội ngũ và trình độ công nghệ của Việt Nam còn hạn chế, chưa đáp ứng được toàn bộ yêu cầu đổi mới và cải cách theo nội dung TFA. Bên cạnh đó, yêu cầu cải cách thủ tục liên quan đến thương mại tại biên giới đòi hỏi sự tham gia không chỉ của cơ quan hải quan mà cả sự tham gia của các cơ quan quản lý chuyên ngành để tăng cường hiệu quả quản lý, thúc đẩy tạo thuận lợi thương mại. Để cơ chế này hoạt động hiệu quả là một thách thức trong điều kiện mức độ đồng bộ hóa về cơ sở hạ tầng công nghệ cũng như năng lực đội ngũ cán bộ của mỗi cơ quan là khác nhau.

Trong thời gian tới, Tổng cục Hải quan với vai trò là cơ quan đầu mối triển khai Hiệp định sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan trong việc thực hiện những công việc sau: hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để thực thi Hiệp định, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật trong nước có liên quan nhằm đáp ứng các nghĩa vụ cam kết theo Hiệp định, đặc biệt là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý và kiểm tra chuyên ngành nhằm cải cách toàn diện hoạt động kiểm tra chuyên ngành vừa tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu; thúc đẩy việc thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia nhằm tối ưu hóa các biện pháp tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại; đẩy mạnh áp dụng quản lý rủi ro; thu hẹp danh mục phải kiểm tra chuyên ngành, chuyển từ kiểm tra trước thông quan sang sau thông quan, chấm dứt tình trạng chồng chéo trong kiểm tra chuyên ngành…

Nguyễn Cúc