Tăng độ tuổi nghỉ hưu: Còn nhiều ý kiến khác nhau
Chính trị - Ngày đăng : 19:10, 08/05/2017
Mặc dù dự thảo Luật cũng đưa ra thêm một phương án nữa để lựa chọn là tiếp tục giữ nguyên tuổi nghỉ hưu như hiện hành, nhưng vấn đề tăng tuổi nghỉ hưu luôn vấp phải nhiều ý kiến phản ứng vì lo ngại kéo dài tuổi lao động sẽ dẫn đến những hệ lụy về xã hội, nhất là tỷ lệ thất nghiệp trong lao động trẻ sẽ gia tăng.
Tuổi nghỉ hưu: Tiếp tục được nghiên cứu, cân nhắc
Điểm mới của đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu trong dự thảo lần 2 của Bộ luật Lao động (sửa đổi) là cơ quan chủ trì soạn thảo đã đưa ra thời điểm áp dụng bắt đầu từ ngày 1/1/2021 với thời gian tăng tuổi hưu cũng nhanh hơn. Theo đó, tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện bình thường là nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi. Từ 1/1/2021, cứ mỗi năm tăng tuổi nghỉ hưu thêm 6 tháng (thay vì mỗi năm tăng 3 tháng như dự thảo lần 1), cho tới khi nam đủ 62 tuổi, nữ đủ 60 tuổi. Theo đó, người lao động bị suy giảm khả năng lao động; làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm công việc, nghề nghiệp đặc thù có thể nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn tuổi trên. Người lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, người lao động làm công tác quản lý và một số trường hợp đặc biệt khác có thể nghỉ hưu ở tuổi cao hơn nhưng không quá 5 năm so với quy định trên (nam có thể làm việc tới 67 tuổi, nữ tới 65 tuổi mới nghỉ hưu).
Theo Bộ LĐTB&XH, đề xuất tăng tuổi hưu được đưa ra vì nguyên nhân quan trọng nhất là đảm bảo sự bền vững của Quỹ BHXH (cho hưu trí và tử tuất). Dự kiến, với mức đóng góp và mức hưởng chế độ như quy định hiện hành và số dư quỹ tính đến cuối năm 2012 (gần 250.000 tỷ đồng), đến năm 2023, số thu sẽ bằng số chi. Đến năm 2037, nếu không điều chỉnh chính sách hoặc không phát triển mạnh đối tượng, tăng thu hoặc giảm chi thì số thu BHXH sẽ không đảm bảo khả năng chi trả. Lúc đó Quỹ BHXH (cho hưu trí và tử tuất) sẽ mất cân đối và chỉ còn trông chờ vào ngân sách do không cân đối được lượng “hưởng” với nguồn thu từ người lao động và doanh nghiệp. Trong khi số người hưởng BHXH một lần hàng năm lớn dẫn đến quỹ phải chi tiền sớm và mục đích an sinh xã hội lâu dài cho mọi người lao động chưa đạt được.
Nhiều người lao động không muốn tăng tuổi nghỉ hưu
Thống kê của BHXH Việt Nam cũng cho thấy, thực tế tuổi nghỉ hưu ở nước ta thấp hơn nhiều so với quy định, tuổi nghỉ hưu bình quân năm 2012 chỉ là 54,17 tuổi, trong đó nam là 55,61 tuổi và nữ là 52,56 tuổi; tỷ lệ nghỉ hưu đúng tuổi chiếm khoảng 40,5%; số người nghỉ hưu sớm trước tuổi chiếm tỉ lệ cao, trên 50%.
Tuy nhiên, nhiều người đã không đồng tình ngay với đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu theo dự thảo BLLĐ (sửa đổi) chỉ để bảo vệ Quỹ BHXH. Các ý kiến cho rằng, Quỹ mất cân đối là do cơ quan BHXH và các cơ quan chức năng không khắc phục được tình trạng nợ, chậm đóng, trốn đóng BHXH đang diễn ra ở tất cả các địa phương. Cùng với đó là những hành vi không tuân thủ nghiêm quy định về BHXH của nhiều đơn vị sử dụng lao động như đăng ký số người tham gia BHXH và mức tiền lương, tiền công tham gia BHXH thấp hơn so với thực tế…
Số liệu 3 tháng đầu năm 2017 mà BHXH Việt Nam công bố cho thấy, số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN của các tỉnh, thành phố là 14.019 tỷ đồng, trong đó nợ BHXH là 10.001 tỷ đồng, nợ BHTN là 552 tỷ đồng và nợ BHYT là 3.499 tỷ đồng. Hiện có đến 50 doanh nghiệp đáp ứng cả 2 tiêu chí nợ BHXH quá dài và quá nhiều - là những “tiêu chí” mà cơ quan BHXH đã từng chỉ ra ở những doanh nghiệp vi phạm.
Các ý kiến cho rằng, nên để nguyên độ tuổi về hưu: nam 60, nữ 55 là phù hợp vì tuổi nghỉ hưu cao chỉ phù hợp với những người làm việc văn phòng, không bị áp lực về cường độ lao động, còn phần lớn người lao động bình thường rất muốn về hưu sớm. Còn để giải quyết vấn đề Quỹ BHXH, có thể xem xét tăng phí bảo hiểm theo lộ trình nhằm tránh thua lỗ cho cơ quan bảo hiểm. Còn ở khía cạnh khác, nếu để nguyên tuổi về hưu, tăng mức đóng bảo hiểm thì sẽ giải quyết được tỷ lệ thất nghiệp và từ đó giải quyết được một số tiêu cực trong xã hội hiện nay.
Nhiều nước áp dụng
Dù vậy, đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu đã nhận được sự ủng hộ của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) với nhận định “không thể tránh khỏi việc nâng tuổi nghỉ hưu để giảm mức chi cho lương hưu”. Theo tổ chức này, tất cả các quốc gia thành viên của ILO, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu vẫn là một thách thức vô cùng khó khăn khi các quốc gia cố gắng cải cách hệ thống BHXH để hệ thống này bền vững, đủ khả năng chi trả và phổ cập toàn dân.
Ông Nuno Meira Simoes Cunha - Chuyên gia về an sinh xã hội của ILO thì cho rằng, độ tuổi nghỉ hưu phổ biến ở nhiều quốc gia là 60, giống như tuổi nghỉ hưu của nam giới Việt Nam. Nhưng ngày càng có nhiều quốc gia (Như Nhật Bản, các nước châu Âu và cả các nước ASEAN) tăng tuổi nghỉ hưu, vì tuổi thọ tăng lên và sức khỏe cũng tốt hơn. Đây cũng là vấn đề đang có nhiều tranh luận. Tuy nhiên, ở những quốc gia chưa tăng tuổi nghỉ hưu thì tương lai cũng sẽ có quyết định này. Sự khác biệt về tuổi nghỉ hưu giữa nam giới và nữ giới cũng là một vấn đề phổ biến trên thế giới. Nhưng nếu nghỉ hưu sớm phụ nữ sẽ nhận lương hưu thấp hơn. Do vậy sẽ hợp lý nếu hướng đến việc cân bằng tuổi nghỉ hưu giữa nam và nữ, qua đó cho phụ nữ có cơ hội nghỉ hưu với mức lương hưu cao hơn.
Theo vị chuyên gia này, việc tăng tuổi nghỉ hưu không làm mất cơ hội của các lao động (LĐ) trẻ muốn gia nhập thị trường này. Đây cũng là một giải pháp về lực lượng LĐ trong điều kiện tốc độ già hóa cao để đảm bảo duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế. Cùng với đó, tăng tuổi nghỉ hưu sẽ đem lại lợi ích trước hết cho sự bền vững của Quỹ hưu trí. Tiếp đến, tăng tuổi nghỉ hưu sẽ cho phép có thêm thời gian đóng góp BHXH, nghĩa là người lao động có thể được nhận lương hưu cao hơn và do vậy cuộc sống khi về già sẽ tốt hơn.
Về vấn đề nhiều người lo ngại tăng tuổi nghỉ hưu sẽ hạn chế cơ hội của những LĐ trẻ năng động tìm được việc làm, ông Nuno Meira Simoes Cunha cho rằng nếu chúng ta cố gắng giải quyết các vấn đề thị trường LĐ bằng cách cho phép mọi người nghỉ hưu sớm thì chắc chắn sẽ phải trả tiền cho điều đó. Và chúng ta cũng không thể chắc chắn rằng nếu một LĐ nghỉ hưu thì những LĐ khác sẽ có thể thay thế được họ. Tỷ lệ thất nghiệp và việc làm cho LĐ trẻ cần được giải quyết bằng các chương trình giáo dục và chuyển giao kỹ năng cho thanh niên chứ không thể cố giải quyết nó bằng hệ thống hưu trí vì cách giải quyết đó mang tính gián tiếp và tốn rất nhiều tiền.
Ông Nuno Meira Simoes Cunha cũng cho hay, mỗi quốc gia có các biện pháp riêng của mình và nâng cao tuổi nghỉ hưu là một trong những biện pháp phổ biến và đây cũng là cách thức để giải quyết vấn đề già hóa dân số - một vấn đề đang là thách thức lớn đối với nhiều quốc gia hiện tại và trong tương lai. Vị chuyên gia cũng đưa ra 3 giải pháp để cân bằng, ổn định quỹ BHXH, đó là: tăng tỷ lệ đóng góp hoặc thuế, giảm lợi ích, và tăng tuổi nghỉ hưu, đồng thời khuyến cáo mặc dù giải pháp tăng tuổi nghỉ hưu không phải dễ thực hiện, nhưng dễ hơn việc giảm các mức trợ cấp.