Dấu ấn ngoại giao 2016: Nắm chắc "cương", xử lý tỉnh táo, giữ vững đại cục
Chính trị - Ngày đăng : 06:30, 27/01/2017
Năm 2016 đặc biệt có ý nghĩa với Đảng và nhân dân ta với hai sự kiện chính trị nổi bật: tổ chức thành công Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, thông qua Nghị quyết Đại hội XII; tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021.
Năm 2016 cũng là năm đầu tiên Nghị quyết Đại hội XII được đưa vào triển khai thực hiện. Đáng chú ý, trong Văn kiện Đại hội XII, nhiệm vụ đối ngoại được nêu như một thành tố của Chủ đề Đại hội. Cụ thể, bên cạnh 4 thành tố của chủ đề Đại hội XI (bao gồm: sự lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, sức mạnh toàn dân tộc, công cuộc đổi mới và mục tiêu tổng quát), chủ đề Đại hội XII bổ sung thành tố thứ năm: “Bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định”. Từ định hướng đó, cùng với việc kế thừa những thành tựu đạt được trong suốt 70 năm qua (năm 2015 kỷ niệm 70 năm thành lập ngành Ngoại giao Việt Nam), ngành Ngoại giao tiếp tục ghi thêm những dấu ấn nổi bật và rõ nét, gặt hái nhiều thành công.
1. Năm 2016 là một năm thế giới và khu vực thực sự có nhiều biến động phức tạp. Nền tài chính toàn cầu đã trải qua cơn địa chấn mạnh khi nước Anh quyết định Brexit (rời khỏi Liên minh châu Âu - EU) thông qua trưng cầu dân ý. Thế giới cũng buộc phải chứng kiến nhiều cuộc tấn công khủng bố đẫm máu ở một loạt quốc gia châu Âu như Pháp, Bỉ, Đức…; những điểm nóng tồn tại nhiều năm chưa được giải quyết như xung đột ở miền Đông Ukraine, căng thẳng Nga - Ukraine liên quan đến vấn đề bán đảo Crimea, nội chiến Syria, các xung đột ở khu vực Trung Đông, hay vấn đề hạt nhân của Triều Tiên và Iran v.v…
Đặc biệt phải kể đến những diễn biến khó lường trong lòng nước Mỹ, siêu cường số 1 có ảnh hưởng lớn đến trật tự thế giới, tác động mạnh đến quyết sách của nhiều thể chế đa phương, các nước đồng minh, liên minh, đối tác… Đó là việc ông Donald Trump - ứng viên đảng Cộng hòa bất ngờ giành chiến thắng thuyết phục ở cuộc đua vào Nhà Trắng, trở thành Tổng thống Mỹ thứ 45. Trong khi đó, ông Barack Obama đã hoàn thành nhiệm kỳ Tổng thống thứ hai với hoạt động đối ngoại sôi nổi, hiệu quả góp phần nâng cao chỉ số uy tín trước khi rời nhiệm sở, chuyển giao quyền lực cho người kế nhiệm.
Trong khu vực, sự thay đổi về bộ máy lãnh đạo ở Philippines, với chiến thắng của ông Rodrigo Duterte trong cuộc bầu cử Tổng thống vào tháng 5/2016 ngay trước thềm Tòa Trọng tài (thành lập theo Phụ lục VII Công ước của Liên hiệp quốc (LHQ) về Luật Biển trong vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc về vấn đề Biển Đông) ra Phán quyết cuối cùng, cùng động thái của các nước liên quan tác động không nhỏ tới vấn đề Biển Đông nói riêng, tình hình khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung, trong đó có Việt Nam.
2. Trong bối cảnh đầy biến động đó, Đảng và Nhà nước ta đã tỉnh táo, đánh giá đúng tình hình, ứng xử phù hợp, kiên trì nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển nhằm đảm bảo mục tiêu giữ vững lợi ích quốc gia, duy trì hòa bình trong khu vực và trên bình diện quốc tế.
Thứ nhất, Ngoại giao 2016 đã ghi dấu ấn đậm nét trong xử lý quan hệ láng giềng, đặc biệt là quan hệ láng giềng truyền thống, thông qua các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước ta tới các quốc gia láng giềng và ngược lại. Điển hình như chuyến thăm Lào của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào tháng 11/2016 diễn ra ở thời điểm đây là năm đầu tiên Lào thực hiện Nghị quyết Đại hội X của Đảng. Do đó, chuyến thăm có ý nghĩa hết sức đặc biệt đối với quan hệ láng giềng truyền thống giữa hai nước. Trong khi đó, các lãnh đạo trong Chính phủ nhiệm kỳ mới đã thể hiện rõ vai trò của mình, hoạt động rất tích cực và hiệu quả.
Cụ thể, Chủ tịch nước Trần Đại Quang có chuyến thăm cấp nhà nước tới Vương quốc Campuchia và hội kiến Quốc vương Campuchia vào tháng 6/2016; Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tham dự Hội nghị cấp cao Khu vực Tam giác phát triển Campuchia - Lào - Việt Nam lần thứ 9 (CLV-9) tại Siem Riep, Campuchia (11/2016); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân có chuyến công tác nước ngoài đầu tiên tới Lào trên cương vị mới vào tháng 9/2016…
Có thể nói, sự kết nối của 3 nước Việt Nam - Lào - Campuchia trong giai đoạn phát triển mới đã định hình con đường đi rất rõ với sự kết nối giữa cá nhân các lãnh đạo cấp cao 3 Nhà nước, sự kết nối về hạ tầng cơ sở, cơ chế, kinh tế… Đặc biệt điều này được thể hiện thông qua việc tại CLV-9, 3 nhà lãnh đạo đã ký Tuyên bố chung của Hội nghị, thống nhất ủy quyền cho đại diện 3 nước ký “Hiệp định xúc tiến và tạo thuận lợi thương mại trong khu vực Tam giác phát triển CLV”, nhằm tạo điều kiện phát triển quan hệ thương mại và đầu tư, thu hút các nguồn vốn vào khu vực Tam giác phát triển.
Thứ hai, trong xử lý ngoại giao với các nước lớn, đặc biệt với Mỹ và Trung Quốc, Ngoại giao 2016 đã ghi nhận những thành công nổi bật. Cụ thể, tháng 9/2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có chuyến thăm Trung Quốc theo lời mời của người đồng cấp Lý Khắc Cường. Đây là chuyến thăm chính thức Trung Quốc đầu tiên của lãnh đạo cấp cao Đảng, Nhà nước và Chính phủ Việt Nam sau Đại hội Đảng XII. Tiếp đó, từ ngày 8 - 11/11/2016, Chủ tịch Nhân đại Trung Quốc Trương Đức Giang dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Trung Quốc thăm hữu nghị chính thức nước ta… Có thể nói, quan hệ hữu nghị Việt Nam - Trung Quốc trong năm 2016 đã gần như trở lại hoàn toàn bình thường kể từ sau sự kiện giàn khoan HD-981; thậm chí có bước phát triển về mặt hợp tác, nhất là trong lĩnh vực kinh tế - thương mại, đầu tư.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Lào Bounnhang Vorachith
Với Mỹ, chuyến thăm Việt Nam của ông Barack Obama trên cương vị Tổng thống Mỹ hồi tháng 5/2016 đã rất thành công, tạo dấu ấn đậm nét, đưa quan hệ hai nước Việt Nam - Mỹ sang trang, bước sang một giai đoạn phát triển mới. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng có nhiều hoạt động, xử lý thành công trong quan hệ nước lớn thông qua một loạt chuyến thăm cấp cao như đến Nga dự Hội nghị cấp cao Kỷ niệm 20 năm quan hệ đối tác đối thoại Nga - ASEAN tại Sochi, kết hợp thăm song phương, hay tham dự Hội nghị thượng đỉnh G7 mở rộng với tư cách khách mời tổ chức tại Nhật Bản...
Rõ ràng thực tế đã cho thấy, từ đà thuận lợi của năm đầu tiên triển khai Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, các chuyến thăm cấp cao của nước ta đến các nước lớn và ngược lại đã tạo được vị thế cho Việt Nam trên trường quốc tế, thế chủ động của nước ta trong ứng xử với các nước lớn. Các chuyến thăm này là những dấu mốc quan trọng tăng cường sự tin cậy chính trị, định ra các phương hướng, biện pháp lớn trong quan hệ song phương.
Thứ ba, về ngoại giao đa phương, Việt Nam đã gặt hái được những thành công lớn, tiếp tục phát huy tốt với vai trò được bầu và tham gia với tư cách thành viên rất chủ động trong khuôn khổ các cơ chế đa phương lớn nằm trong khuôn khổ Liên hiệp quốc, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Diễn đàn Hợp tác châu Á - Thái Bình Dương (APEC)... Điều này cũng đã được nêu rõ ở Văn kiện Đại hội XII của Đảng, trong đó chỉ rõ định hướng về công tác đối ngoại đa phương là: “Chủ động và tích cực đóng góp xây dựng, định hình các thể chế đa phương”; “Chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN và LHQ”.
Chủ tịch nước Trần Đại Quang và Tổng thống Ireland Michael D. Higgins
Cụ thể, trong khuôn khổ ASEAN, Việt Nam đặc biệt chú trọng thúc đẩy việc thực hiện Kế hoạch tổng thể Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN đến năm 2025, trong đó việc triển khai thực hiện “Đề án xây dựng và triển khai Kế hoạch thực hiện các mục tiêu của Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ASEAN đến năm 2025” được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào tháng 01/2016. Trong khuôn khổ APEC, Việt Nam luôn thể hiện vai trò thành viên tích cực, với mong muốn đóng góp phần đưa châu Á - Thái Bình Dương ngày càng phát triển, thịnh vượng. Đặc biệt, Việt Nam cũng đã có nhiều hoạt động chuẩn bị cho Năm APEC 2017 - một trọng tâm đối ngoại của Việt Nam đến năm 2020.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Thủ tướng Campuchia Hun Sen
Thứ tư, một trong những điểm sáng nổi bật của Ngoại giao 2016 là việc Đảng và Nhà nước ta đã xử lý rất hợp lý và khôn khéo vấn đề Biển Đông, làm cho tình hình không bị nóng lên, trong khi giữ vững mục tiêu đảm bảo lợi ích quốc gia, giữ vững hòa bình và ổn định trên biển. Trước những diễn biến phức tạp ở Biển Đông, chúng ta đã sử dụng triệt để các biện pháp chính trị - ngoại giao, thông qua song phương và đa phương, khu vực và quốc tế, kiên trì và kiên quyết trong đấu tranh bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, thúc đẩy hợp tác hữu nghị, nỗ lực đối thoại nhằm tìm kiếm một giải pháp cơ bản, lâu dài cho vấn đề Biển Đông; đồng thời duy trì đoàn kết trong nội bộ ASEAN, duy trì hòa bình trên Biển Đông và trong khu vực. Đáng chú ý, liên quan đến phán quyết của Tòa Trọng tài và chính sách của các nước lớn sau khi Tòa Trọng tài ra phán quyết, ngoài nhân tố Trung Quốc và Philippines, Việt Nam được đánh giá là một nhân tố rất quan trọng.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân và Chủ tịch Quốc hội Lào Pany Yathotu
3. Tóm lại, trong bối cảnh thế giới và khu vực đầy biến động phức tạp, Ngoại giao 2016 đã ghi nhiều dấu ấn nổi bật, rõ nét, đặc biệt thể hiện trên mặt trận ngoại giao chính trị, thông qua một loạt chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao của lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta, xử lý tốt các mối quan hệ song phương với các nước láng giềng, các nước lớn, cũng như ứng xử phù hợp với các thể chế đa phương, từ góp phần vào mục tiêu chung: tranh thủ các nguồn lực cho phát triển, duy trì môi trường hòa bình ổn định, bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ và lợi ích dân tộc, nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế và trong khu vực, đưa đất nước tiến đến kỷ nguyên hợp tác, phát triển vì hòa bình và thịnh vượng chung.
Bước sang năm 2017, một loạt cuộc bầu cử sẽ diễn ra ở khu vực và châu Âu, Trung Quốc tổ chức Đại hội Đảng lần thứ 19, và đặc biệt, tân Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ chính thức đi vào vận hành bộ máy chính quyền mới… có thể dự đoán đây sẽ là một năm thú vị nhưng đầy biến động và phức tạp. Do đó, Ngoại giao cần chủ động nắm chắc tình hình thế giới và khu vực, đánh giá đúng, đầy đủ và kịp thời những xu thế phát triển mới của tình hình để từ đó đưa ra các đối sách phù hợp, kiên định mục tiêu: nắm chắc “cương”, xử lý tỉnh táo, giữ vững đại cục.