Hai ngôi làng giữ trọn hồn cốt Tây Nguyên
Làng Ốp và Ia Nueng, hai làng Jrai nằm ở trung tâm Pleiku và vùng sinh thái Biển Hồ, đang được xem là những “hạt nhân” mới trong định hướng phát triển du lịch cộng đồng của Gia Lai. Trong chuyến khảo sát thực tế mới đây, lãnh đạo tỉnh đánh giá cả hai làng đều sở hữu giá trị văn hóa, cảnh quan đặc sắc nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần tháo gỡ để bứt phá.
Không gian văn hóa Jrai giữa lòng phố núi
Nằm ngay trong nội đô Pleiku, Plei Ốp được biết đến như một trong số ít làng Jrai vẫn còn giữ nguyên nét truyền thống giữa không gian đô thị. Nhà rông, cồng chiêng, tượng gỗ, múa xoang và nhiều nghề thủ công như tạc tượng, dệt, đan lát… tạo thành hệ sinh thái văn hóa đặc trưng, thu hút nhiều đoàn khách trong và ngoài nước.
Không gian trưng bày của làng gồm sân nhà rông, khu trưng bày tượng gỗ và sân lễ hội. Đáng chú ý, vườn tượng nhà mồ với 56 tượng – trong đó có 13 tượng bê tông, 7 tượng gỗ còn tốt và 36 tượng đã mục, đang là điểm nhấn mang tính biểu tượng.
Toàn làng hiện có 3 cơ sở dịch vụ ẩm thực phục vụ món truyền thống Jrai, 1 homestay mô hình nhà sàn và đội cồng chiêng, múa xoang duy trì luyện tập thường xuyên. Nghệ nhân làng thường biểu diễn chiêng, kết hợp phục vụ ẩm thực như cơm lam, gà nướng, tạo trải nghiệm văn hoá trọn vẹn cho du khách.
Tuy nhiên, hoạt động du lịch tại Plei Ốp vẫn chủ yếu theo đoàn đặt lịch, chưa có sản phẩm thường xuyên. Bên trong nhà rông còn thiếu hiện vật trưng bày, chưa đáp ứng nhu cầu tìm hiểu sâu của du khách. Làng hiện vận hành theo mô hình tự quản, chưa có ban quản lý du lịch cộng đồng chuyên nghiệp.
Cách trung tâm Pleiku không xa, Ia Nueng thuộc xã Biển Hồ có tỷ lệ người Jrai lên tới 96,89%. Nhờ sự đồng nhất về cộng đồng và không gian sinh thái mát mẻ, làng vẫn lưu giữ đầy đủ phong tục văn hóa, nghề đan lát, dệt thổ cẩm, cùng đội cồng chiêng và nhà sinh hoạt cộng đồng.
Nằm gần Biển Hồ, đồi chè, rừng thông, Ia Nueng có lợi thế lớn trong việc kết nối tour. Những tuyến du lịch như Biển Hồ – Ia Nueng – Chư Đang Ya – Chùa Bửu Minh – Hàng thông trăm tuổi đang được nhiều doanh nghiệp đưa vào khảo sát.
Du lịch hiện vận hành theo mô hình cộng đồng tự quản dưới sự hỗ trợ của UBND xã. Các sản phẩm như dệt thổ cẩm, tạc tượng, cơm lam, gà nướng, cà đắng… đã có mặt trong các chương trình trải nghiệm.
Dù vậy, hạ tầng du lịch mới ở mức cơ bản; nhà sinh hoạt cộng đồng chưa có đầy đủ dịch vụ; sản phẩm du lịch đơn giản, chủ yếu là trải nghiệm trong ngày; thiếu kênh thông tin trực tuyến và liên kết lữ hành.
Tỉnh Gia Lai khảo sát thực tế, nhiều đề xuất được đưa ra
Trong chuyến khảo sát tại hai làng, bà Nguyễn Thị Thanh Lịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, đánh giá Plei Ốp là địa chỉ sở hữu tài sản văn hoá phong phú, có “câu chuyện riêng” và nhiều yếu tố thuận lợi để phát triển du lịch cộng đồng.
Bà đề nghị hỗ trợ cải tạo khuôn viên, nhà rông và yêu cầu phường Pleiku xây dựng đề xuất kinh phí hoàn thiện hạ tầng. Mục tiêu là biến Plei Ốp thành không gian văn hóa phục vụ du khách thường xuyên, không chỉ theo sự kiện.
Với Ia Nueng, bà Lịch cho rằng, làng có tiềm năng đặc biệt khi nằm trên trục các điểm du lịch trọng tâm của tỉnh. Trong bối cảnh Gia Lai chuẩn bị đăng cai Năm Du lịch quốc gia 2026, việc kết nối các điểm đến như Biển Hồ nước – Biển Hồ chè – Cánh đồng Ngô Sơn – Chư Đăng Ya – Nhà thờ cổ H’Bâu – Làng Ia Nueng là nhiệm vụ quan trọng.
Phó Chủ tịch tỉnh cũng đề nghị sửa chữa giọt nước của làng, đồng thời giao Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện hồ sơ công nhận cây đa di sản tại khu vực.
Theo lãnh đạo tỉnh, du lịch cộng đồng chỉ phát triển bền vững khi người dân trở thành chủ thể. Vì vậy, Gia Lai sẽ ưu tiên hỗ trợ đào tạo kỹ năng làm du lịch, đa dạng hóa sản phẩm văn hóa, củng cố hạ tầng và tăng cường liên kết với doanh nghiệp lữ hành.
Chuyến khảo sát lần này được xem là bước chuẩn bị quan trọng để Gia Lai khai thác giá trị văn hóa bản địa, biến Plei Ốp và Ia Nueng thành điểm đến tiêu biểu cho du khách trong và ngoài nước.