Yêu cầu trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể trong hoạt động livestream

Trước đó, ngày 3/11, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Thương mại điện tử; đồng thời, thảo luận tại tổ về dự án Luật này.

Nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cho rằng, dự thảo Luật Thương mại điện tử được kỳ vọng sẽ giải quyết những "khoảng trống" pháp lý đã tồn tại suốt nhiều năm qua, đặc biệt trong bối cảnh các mô hình kinh doanh trực tuyến, livestream bán hàng và mạng xã hội bùng nổ.

Bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các phiên livestream

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh) cho biết, việc người livestream bán hàng qua phiên livestream, đặc biệt là người nổi tiếng với doanh thu lớn nhưng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả, hàng kém chất lượng, hoặc né trách nhiệm sau khi người tiêu dùng phản ánh là một trong những vấn đề được dư luận quan tâm.

Đại biểu nêu, theo dự thảo Luật, các điều, khoản từ Điều 20 đến Điều 22 đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của 3 chủ thể chính trong hoạt động livestream bán hàng gồm: người bán, người livestream và nền tảng.

Tuy nhiên, khi đối chiếu với một số tình huống trong thực tế gần đây, như các vụ việc người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng, "thổi phồng" công dụng thực phẩm chức năng, hoặc trường hợp dùng kỹ thuật “seeding ảo” để thao túng niềm tin người mua thì vẫn còn một số khoảng trống cần được làm rõ để tăng tính khả thi.

Theo đó, nghĩa vụ "không cung cấp thông tin gây rối" của người livestream quy định tại khoản 3, Điều 52 mang tính nguyên tắc, nhưng dự thảo chưa làm rõ cơ chế kiểm soát trước khi phát sóng đối với các mặt hàng có nguy cơ tác động đến sức khỏe cộng đồng. Quy định lưu trữ dữ liệu livestream tối thiểu 1 năm tại khoản 5, Điều 20 có thể chưa đủ để xử lý các trường hợp tranh chấp hoặc vi phạm kéo dài.

Trường hợp người livestream đưa thông tin vượt quá nội dung quảng cáo đã được xác nhận thì chưa có cơ chế xử lý riêng, nhất là vấn đề trách nhiệm liên đới với người bán. Đối với nền tảng, hiện mới chỉ có nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung vi phạm, nhưng chưa có quy định liên quan đến kiểm soát thuật toán đề xuất, ưu tiên hiển thị livestream, trong khi đây là yếu tố bị cho là có thể tạo hiệu ứng "đám đông ảo" kéo khách mua...

Từ những lý do trên, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy đề nghị, bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp đối với các phiên livestream quảng cáo công dụng, đặc biệt với các sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm theo hướng người bán, người livestream phải cung cấp hồ sơ sản phẩm cho nền tảng thương mại điện tử để rà soát có điều kiện.

Bên cạnh đó, làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream trong trường hợp đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa do người bán cung cấp; đồng thời, bổ sung biện pháp xử lý như cấm livestream trong thời gian nhất định.

Ngoài ra, mở rộng thời hạn lưu trữ dữ liệu livestream lên tối thiểu 2 năm và quy định nghĩa vụ cung cấp bản ghi, bình luận, bằng chứng chốt đơn cho người tiêu dùng hoặc cơ quan có thẩm quyền khi có tranh chấp hoặc yêu cầu điều tra. Bổ sung nghĩa vụ của nền tảng về công khai tiêu chí hiển thị livestream, kiểm soát bình luận, "seeding ảo" và có cơ chế cảnh báo khi xuất hiện mức độ tương tác bất thường.

Đại biểu cũng cho rằng, có thể xem xét phân loại “người livestream có ảnh hưởng lớn” hoặc “phiên livestream có doanh thu lớn” để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn, tương tự cách nhiều quốc gia đã và đang thực hiện.

Bảo vệ trẻ em và trẻ vị thành niên khi tham gia các livestream bán hàng

Cùng bày tỏ quan điểm với nội dung trên, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn ĐBQH TP Hải Phòng) cho biết, cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng chủ thể, trong đó, người bán chịu trách nhiệm chính về chất lượng, nguồn gốc hàng hóa; người livestream chịu trách nhiệm trong phạm vi nội dung mà họ trình bày hoặc khẳng định, quảng cáo; tổ chức cung cấp dịch vụ tiếp thị liên kết chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi dịch vụ kỹ thuật; người tiếp thị chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi họ kiểm soát được.

Cùng với đó, cần bổ sung quy định cụ thể cơ chế thực hiện các yêu cầu về trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể trong hoạt động livestream.

Cũng theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, trong dự thảo Luật chưa có quy định riêng để bảo vệ trẻ em và trẻ vị thành niên khi tham gia các livestream bán hàng. Vì vậy, để bảo vệ nhóm đối tượng này trước những livestream có nội dung không phù hợp, giới thiệu các sản phẩm không đúng lứa tuổi, thậm chí độc hại đối với trẻ em.

Đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định nền tảng thương mại điện tử phải kiểm soát, phân loại nội dung livestream theo độ tuổi, hiển thị cảnh báo khi nội dung có yếu tố nhạy cảm, nguy hiểm hoặc không phù hợp với trẻ em; yêu cầu người livestream và người bán lựa chọn chế độ phân loại độ tuổi có thể tiếp cận đối với các phiên livestream bán các sản phẩm không phù hợp với từng độ tuổi.

Cùng với đó, khi phát hiện các livestream có nội dung không phù hợp với thuần phong mỹ tục, văn hóa, quy định pháp luật, gây hại cho trẻ em, cần có cơ chế báo cáo, phối hợp giữa nền tảng và cơ quan quản lý để gỡ bỏ nhanh đối với nội dung livestream đó.

Mai Đỉnh - Đỗ Việt