Tuyên truyền IUU - Gần dân từ những điều giản dị
Không phải buổi họp hành khô cứng, cũng chẳng phải những trang tài liệu dày chữ, buổi tuyên truyền chống khai thác hải sản bất hợp pháp (IUU) ở xã Quỳnh Phú (Nghệ An) hôm ấy lại diễn ra trên sân khấu làng. Một cách làm mới mẻ, gần gũi, khiến những điều tưởng xa xôi như IUU bỗng trở nên sống động, dễ hiểu và chạm vào lòng người.
Khi biển kể câu chuyện của ngư dân
Trên sân Nhà văn hóa xã, hơn 500 người dân và cán bộ địa phương ngồi kín các dãy ghế, ánh mắt hướng về sân khấu nhỏ. Nắng chiều trải dài trên sân gạch đỏ, những gương mặt rám nắng của ngư dân ánh lên niềm háo hức pha lẫn chút hồi hộp.
Thay vì những bài diễn thuyết khô khan hay slide đầy chữ, Bộ đội Biên phòng Nghệ An phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường cùng chính quyền địa phương đã chọn cách “sân khấu hóa” nội dung tuyên truyền, mang câu chuyện về nghề cá và IUU gần hơn với đời sống thực tế của người dân.
Tiểu phẩm “Làng biển xôn xao” mở màn khiến cả khán phòng lặng đi. Câu chuyện xoay quanh một chủ tàu vì ham lợi mà khai thác sai vùng, khiến cả làng mất uy tín, sản phẩm không xuất được ra thị trường.
Những câu thoại dung dị, tiếng cười xen lẫn giọt nước mắt khiến khán giả như nhìn thấy bóng dáng chính mình trong đó, từ những nỗi lo cơm áo đến trách nhiệm với biển cả.
Khi tiểu phẩm kết thúc, không khí trở nên sôi nổi hơn. Khán giả tranh thủ đặt câu hỏi, chia sẻ cảm nhận của mình. “Xem xong tôi mới hiểu, chuyện “thẻ vàng” của EU không phải chuyện xa vời. Nó nằm ngay trong cách mình đánh bắt, ghi chép và báo cáo mỗi chuyến ra khơi”, ông Nguyễn Văn Bảy, ngư dân thôn Tân An, chia sẻ.
Nhiều người khác cũng bộc bạch, trước đây họ nghe về IUU nhưng chưa hình dung được hậu quả và trách nhiệm của bản thân; giờ đây, qua những cảnh đời thực được tái hiện sống động trên sân khấu, mọi thứ trở nên gần gũi, dễ hiểu và chạm vào lòng người.
Từ cảm xúc đến hành động giữ biển
Điểm khác biệt của buổi tuyên truyền không chỉ nằm ở hình thức sân khấu hóa, mà còn ở cách đặt người dân làm trung tâm. Sau tiểu phẩm, Ban tổ chức dành nhiều thời gian để hỏi, đáp trực tiếp, giải thích những quy định cụ thể trong chống khai thác IUU: tàu nào phải lắp thiết bị giám sát hành trình, cách ghi nhật ký khai thác, quy định khi cập cảng, hay hậu quả pháp lý nếu vượt ranh giới.
Mọi thứ được trình bày bằng ngôn ngữ đời thường, gần gũi, tránh xa những thuật ngữ khó hiểu. “Bà con hỏi rất thật. Có người thắc mắc nếu máy định vị hỏng giữa chừng thì có bị xử phạt không, hay vì sao lại phải ghi sản lượng từng ngày”, Trung tá Nguyễn Văn Phong, cán bộ Bộ đội Biên phòng Nghệ An, kể lại.
Cán bộ còn phát tờ rơi tuyên truyền, chiếu hình ảnh minh họa, lồng ghép thông điệp “Vì một nghề cá bền vững”. Nhiều ngư dân đọc kỹ từng dòng, rồi tranh thủ hỏi lại cho rõ. Không khí trở nên sôi nổi, gần gũi như một buổi sinh hoạt cộng đồng thực thụ.
Cuối chương trình, Ban tổ chức trao tặng những cờ Tổ quốc cho các ngư dân tiêu biểu - biểu tượng thiêng liêng của lòng tự hào dân tộc. Với họ, lá cờ không chỉ là vật trang trí trên mũi tàu, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm giữ biển bằng lương tâm và niềm tự hào người Việt.
Từ xã Quỳnh Phú, mô hình tuyên truyền “sân khấu hóa” đang được Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Nghệ An nhân rộng ra nhiều xã ven biển khác như xã Quỳnh Lưu, xã Diễn Châu… Ở đâu chương trình diễn ra, ở đó người dân đều đón nhận nồng nhiệt, bởi trong mỗi tiểu phẩm, họ đều thấy bóng dáng chính mình.
“Trước nay tuyên truyền IUU chủ yếu là họp, nghe đọc quy định, nên bà con dễ quên. Nay được xem, được hỏi, được nói, nên hiểu sâu hơn và nhớ lâu hơn”, ông Trần Văn Thông, ngư dân với hơn 30 năm bám biển, chia sẻ.
Đại tá Phan Văn Hóa, Phó Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Nghệ An, nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn tuyên truyền bằng cảm xúc, bằng hình ảnh thật, để người dân không cảm thấy bị “giáo dục”, mà được cùng tham gia. Khi người dân hiểu, họ sẽ tự giác làm đúng”.
Đến nay, hàng nghìn người dân ven biển Nghệ An đã tham dự các buổi tuyên truyền kiểu mới. Nhiều chủ tàu cam kết không xâm phạm vùng biển nước ngoài, không khai thác sai quy định. Quan trọng hơn, ý thức tuân thủ pháp luật đã trở thành thói quen, lan tỏa bền vững trong cộng đồng ngư dân.
Thông điệp chạm tới từng trái tim
Sau buổi tuyên truyền, những câu chuyện về IUU không còn xa lạ. Ở các quán nước, trên bến cá, người dân trao đổi với nhau về cách ghi chép nhật ký khai thác, về quy định khi cập cảng. Nhiều chủ tàu chủ động đến Đồn Biên phòng hỏi thủ tục, bổ sung giấy tờ cho tàu của mình.
Từ một sân khấu nhỏ, tinh thần “đánh bắt hợp pháp - giữ biển lâu bền” đã lan tỏa mạnh mẽ. Nó không chỉ thay đổi nhận thức, mà còn khơi dậy niềm tự hào rằng mỗi chuyến tàu vươn khơi hôm nay đều góp phần giữ uy tín của nghề cá Việt Nam trên trường quốc tế.
“Chống IUU không chỉ là việc thực thi luật pháp hay để gỡ “thẻ vàng”, mà còn là cách chúng ta gìn giữ biển, giữ nghề cho thế hệ mai sau”, bà Nguyễn Thị Lựu, vợ một ngư dân xã Quỳnh Phú, chia sẻ.
Giữa những con sóng bạc đầu và mùi muối mặn nồng của biển quê, người dân xã Quỳnh Phú vẫn ra khơi như bao đời nay. Nhưng nay, mỗi chuyến đi không chỉ mang về cá tôm, mà còn mang theo ý thức về trách nhiệm, về luật pháp và về tương lai nghề cá Việt.
Những thay đổi tưởng nhỏ ấy - một câu hỏi, một hành động, một cam kết - đang tạo nên luồng sinh khí mới: niềm tin về một nghề cá bền vững, hợp pháp và nhân văn.
Tinh thần ấy lan tỏa từ trái tim ngư dân đến từng làng biển, len lỏi trong từng câu chuyện, từng ánh mắt, như nhịp sóng rì rào không ngừng của biển quê hương.