Đề xuất bảo tồn con tàu gỗ cổ lộ diện trên bãi biển Hội An
Sau bão số 13, một con tàu gỗ cổ gần nguyên vẹn lộ ra tại bãi biển Hội An. Các chuyên gia đề xuất khai quật khẩn cấp để bảo tồn hiện vật và nghiên cứu kỹ thuật đóng tàu cùng giá trị lịch sử, mở ra cơ hội tìm hiểu hoạt động hàng hải và giao thương biển trong khu vực từ nhiều thế kỷ trước.
Từ ngày 8/11, người dân đi dạo tại bãi biển Tân Thành, phường Hội An Tây, TP. Đà Nẵng, bất ngờ phát hiện phần thân một con tàu gỗ cổ trồi lên khỏi lớp cát. Hiện vật được đánh giá gần như nguyên vẹn, có giá trị khảo cổ đặc biệt, phản ánh kỹ thuật đóng tàu và giao thương biển từ nhiều thế kỷ trước.
Theo thông tin từ Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới (BTDSVHTG) Hội An, phần thân tàu xuất hiện sau các đợt mưa lũ và sóng biển lớn, khiến cát bị cuốn trôi. Ngay lập tức, cơ quan chức năng đã khoanh vùng, cắm biển cảnh báo và tuyên truyền người dân tránh tiếp cận để bảo vệ hiện trạng. Hiện trung tâm đang phối hợp với các cơ quan khảo cổ và lịch sử để xác minh nguồn gốc, lập hồ sơ nghiên cứu, đồng thời đề xuất phương án khai quật khẩn cấp nhằm ngăn nguy cơ hư hại do sóng và sạt lở.
Con tàu từng được phát hiện lần đầu vào rạng sáng 26/12/2023 nhưng bị cát vùi lại. Vị trí phát hiện ban đầu nằm sát bờ biển khối Thịnh Mỹ, cách UBND phường Cẩm An (cũ) khoảng 400 m, hướng ra biển An Bàng. Phần khung gỗ lộ ra vẫn ôm trọn thân tàu, giữ nguyên hình dáng tổng thể, cho thấy chất lượng bảo quản tự nhiên rất cao.
Các nhà khảo cổ nhận định, con tàu dài 17,8 m, rộng hơn 5 m, gồm khoảng 12 khoang. Kết cấu thanh giang, ván bè và sàn boong được ghép chắc chắn với các loại gỗ khác nhau, bao gồm gỗ bằng lăng, kiền kiền và thông, kết hợp kỹ thuật Đông Nam Á và Trung Quốc. Các chi tiết thiết kế, như bè mũi dày 10 cm và bè lái 4 cm, các khoang hẹp 80-90 cm, cho thấy tàu có thể chịu va chạm, chống chìm hoặc tham gia hải chiến, chứ không chỉ phục vụ vận tải thông thường.
Báo cáo khảo cổ học phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP. HCM và Bảo tàng Quảng Nam (nay thuộc Bảo tàng Đà Nẵng) cho thấy khu vực này từng xuất hiện nhiều mảnh sứ hoa lam Trung Quốc niên đại thế kỷ XVII - XVIII, gợi ý khả năng đây là tàu nước ngoài bị đắm trên đường qua vùng biển Cửa Đại. Dữ liệu khảo cổ bước đầu xác định niên đại con tàu từ giữa đến cuối thế kỷ XIV - XVI.
Hiện trạng tại bãi biển cho thấy phần lớn thân tàu vẫn bị cát vùi và nằm trong khu vực chịu tác động mạnh của thủy triều, gió mùa và sóng biển. Chính quyền địa phương đã triển khai các biện pháp bảo vệ tạm thời, căng dây, đóng cọc và phối hợp tuyên truyền để người dân, du khách không xâm nhập.
Các chuyên gia đánh giá, nếu được khai quật và bảo tồn, đây sẽ là một trong những phát hiện khảo cổ học dưới nước quan trọng nhất tại Việt Nam trong nhiều năm qua. Con tàu không chỉ giúp nghiên cứu kỹ thuật đóng tàu và vật liệu thời trung đại mà còn làm sáng tỏ vai trò của cảng Hội An trong lịch sử giao thương quốc tế tại Đông Nam Á.
Trung tâm BTDSVHTG Hội An nhấn mạnh, việc khai quật khẩn cấp và ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn là cần thiết để bảo vệ hiện vật, thu thập dữ liệu khoa học trước khi con tàu tiếp tục bị vùi lấp hoặc hư hại do thiên nhiên.